รู้อยู่แล้วว่าการอ่านมีประโยชน์สำหรับทุกคน แต่สำหรับผู้สูงอายุ..เชื่อหรือไม่ว่าการอ่านมีประโยชน์มากกว่าแค่การทำให้ฉลาดขึ้นหรือรู้มากขึ้นเท่านั้น แต่ยังเป็นการช่วยพัฒนาสมองโดยตรงด้วย
มีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการพัฒนาสมองอยู่หลายอย่าง แต่ที่มากที่สุดคือความเข้าใจว่าสมองคนเราจะเร่งพัฒนาเฉพาะในช่วง 5 ขวบแรกเท่านั้น แต่จริง ๆ แล้วมีงานวิจัยสนับสนุนมากมายและแพร่หลายว่าสมองคนเราสามารถพัฒนาได้ตลอดชีวิต แต่ต้องรู้จักการพัฒนาอย่างถูกวิธีแทนที่ปล่อยให้สมองหมดประสิทธิภาพไปเอง
ในเมื่อรู้แล้วว่าสมองสามารถพัฒนาได้ตลอด และผู้สูงวัยก็มีโอกาสที่จะเป็นโรคสมองเสื่อมมากกว่าคนในวัยอื่น ดังนั้นการให้สมองได้ทำงานตลอดเวลา พยายามฝึกให้สมองได้คิดบ่อย ๆ เพื่อป้องกันสมองเสื่อมจึงเป็นเรื่องสำคัญสำหรับผู้สูงวัย และการอ่านหนังสือก็เป็นวิธีที่ดีและมีประสิทธิภาพที่สุดในการพัฒนาสมองของผู้สูงอายุ เพราะฉะนั้นมารู้กันดีกว่าทำไมยิ่งแก่ ยิ่งต้องอ่านหนังสือ
1. ยิ่งอ่าน ยิ่งได้ฝึกสมอง
การอ่านเป็นวิธีที่ทำให้เราได้พัฒนาสมองโดยตรง เป็นวิธีที่จะทำให้สมองถูกกระตุ้นอยู่สม่ำเสมอ เพราะการทำงานของสมองก็เหมือนเครื่องจักร ถ้าใช้งานอย่างสม่ำเสมอ สนิมก็จะไม่มาเกาะเครื่องจักร แต่ถ้าปล่อยไว้นาน ๆ ไม่เคยใช้เลย เครื่องจักรก็เต็มไปด้วยสนิม ทำให้ไม่สามารถใช้งานได้เหมือนปกติ
สมองคนเราก็เช่นกัน ที่ต้องใช้งานเสมอ และการอ่านหนังสือก็เป็นการใช้งานอย่างมีประสิทธิภาพพอ ๆ กับการเขียน ใครที่ชอบอ่านหนังสืออยู่แล้ว โอกาสที่สมองจะทำให้ได้เป็นปกติไปยันแก่โดยไม่มีโรคสมองเสื่อมหรืออัลไซเมอร์ถามหาก็มีมาก แต่ถ้าใครไม่ค่อยชอบอ่านหนังสือ แถมยังไม่เคยหาวิธีอื่นในการฝึกสมองเลย ก็อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคสมองเสื่อมโดยไม่รู้ตัว
สำหรับคนที่เห็นหนังสือแล้วมีท่าทีเหม็นเบื่อ ไม่ค่อยอ่านตั้งแต่เด็กยันแก่ พอคิดจะมาเริ่มต้นตอนสูงวัยก็ดูไม่เข้าที สิ่งที่ต้องทำอย่างแรกคือปรับทัศนคติของตัวเอง คิดซะว่าอ่านเพื่อผ่อนคลาย ไม่ต้องกดดันตัวเอง เริ่มจากอะไรที่เราสนใจก่อน จะหนังสือพิมพ์ เว็บไซต์ต่าง ๆ หรืออะไรก็ได้ อ่านจากน้อย ๆ แล้วค่อย ๆ อ่านมากขึ้น อาจกำหนดการอ่านที่ชัดเจนเพื่อทำให้เป็นชีวิตประจำวัน เช่น ก่อนนอน 15 นาที หรืออะไรก็ได้ วิธีนี้จะทำให้เราหลับสบายขึ้นด้วย
2. ยิ่งอ่านมาก ก็ยิ่งเครียดน้อย
ไม่เชื่อก็ต้องเชื่อว่าการอ่านหนังสือเป็นการคลายเครียดที่ดีที่สุดอย่างหนึ่ง แม้เรื่องที่จะอ่านจะเครียดแค่ไหนก็ตาม (ยกเว้นการเมืองที่บางคนก็อินเกินไป) มีหลายงานวิจัยที่ยืนยันได้ว่าการอ่านหนังสือดี ๆ สักเล่ม ช่วยลดความเครียดได้มากถึง 68% แปลว่าเมื่อไหร่ก็ตามที่เริ่มรู้สึกเครียดก็ให้รีบหาหนังสือใกล้มือการเริ่มลงมืออ่านได้เลย
นอกจากนี้งานวิจัยดังกล่าวยังระบุด้วยว่า การอ่านจะช่วยให้ทุกคน โดยเฉพาะผู้สูงวัยรู้สึกมั่นคงและลดความวิตกกังวลลงไปได้ ในกรณีของผู้สูงอายุที่มีความวิตกกังวลมากกว่าปกติ ถ้าได้อ่านหนังสือเพื่อผ่อนคลายเป็นประจำ ความกังวลต่าง ๆ ก็จะคลายตัวลงด้วย
3. ยิ่งอ่านมาก ก็ยิ่งมีความสุขมาก
เพราะการอ่านให้ได้มากกว่าความรู้ โดยเฉพาะการอ่านของคนสูงวัยที่ช่วยให้ทั้งเรื่องโรคทางกายและโรคทางใจ จึงไม่แปลกเลยที่การอ่านจะทำให้เรามีความสุขมากขึ้น เป็นการใช้เวลาว่างให้น่าสนใจขึ้นด้วย เพราะนอกจากกิจกรรมอื่น ๆ ที่ผู้สูงวัยควรทำเป็นประจำเพื่อช่วยลับคมสมองอย่างการเขียน การคิดเลข ฯลฯ การอ่านก็เป็นอีกตัวเลือกที่น่าสนใจไม่แพ้กิจกรรมไหน ๆ เลย
การได้อ่านหนังสือดี ๆ สักเล่ม แถมยังเป็นหนังสือที่เราชื่นชอบก็คือความสุขเล็ก ๆ ที่หาได้ใกล้ตัวที่หาไม่ได้จากที่ไหนด้วย
4. ยิ่งอ่าน ยิ่งความจำดี
บางคนคิดว่าผู้สูงวัยมักจะต้องมีปัญหาเรื่องความจำ แต่ผลวิจัยเกี่ยวกับสมองระบุว่าคนอายุ 60 ปลาย ๆ ถึงต้น 70 มีความสามารถพิเศษในการจดจำและเรียนรู้คำศัพท์ได้ดีที่สุด ฉะนั้นหยุดความเข้าใจผิดเกี่ยวกับความจำไว้ตรงนี้เลย เพราะถ้าหมั่นดูแลตัวเองมาโดยตลอด แก่แล้วก็มีความทรงจำที่ดีได้
ยิ่งถ้าอ่านหนังสือเป็นประจำก็จะยิ่งทำให้ความจำดีขึ้นไปเรื่อย ๆ เพราะการอ่านจะช่วยฝึกฝนความจำ เมื่อเราอ่านหรือรับอะไรก็ตามเข้าไปในสมอง สมองจะสั่งการเก็บข้อมูลเหล่านั้นไว้ ดังนั้นเมื่ออ่านหนังสือมาก สมองก็จะได้ทำงานมากตามไปด้วย โดยสมองจะเก็บข้อมูลเพื่อให้เราจำได้ดีขึ้น ดังนั้นไม่ว่าจะสูงวัยแค่ไหนถ้าฝึกฝนสมองด้วยการอ่านอย่างต่อเนื่องก็จะไม่มีปัญหาเรื่องความจำอย่างแน่นอน
5. ยิ่งอ่าน ยิ่งหลับสบาย
โดยปกติของผู้สูงวัยมักมีปัญหาด้านการนอนหลับ ไม่ว่าจะเป็นนอนไม่หลับ พอหลับได้ก็หลับ ๆ ตื่น ๆ นอนได้น้อย ง่วงแต่นอนไม่ได้ และอีกสารพัดปัญหาการนอนที่ทำให้ผู้สูงอายุบางคนถึงกับเครียด ซึ่งหนึ่งในวิธีแก้ปัญหาการนอนไม่หลับอย่างตรงจุดที่สุดก็คือการอ่านหนังสือ
การอ่านหนังสือก่อนเข้านอนช่วยให้จิตใจสงบ ผ่อนคลาย และพร้อมในการนอนหลับมากกว่าการดูทีวีหรือเล่นมือถือ เพราะสมองส่งสัญญาณไปยังร่างกายว่าถึงเวลาพักผ่อนแล้ว แต่ไม่ควรอ่านหนังสือที่มีเนื้อหาตื่นเต้นเกินไป เพราะจะทำให้หลับยากขึ้นอีก ควรหาหนังสือที่อ่านแล้วผ่อนคลาย สบาย ๆ เพื่อช่วยให้หลับง่ายขึ้น ที่สำคัญควรเป็นหนังสือที่ทำมาจากกระดาษ ไม่ใช่หนังสืออิเลคทรอนิกส์ เพราะจะยิ่งทำให้หลับยาก เผลอ ๆ จะส่งผลเสียต่อสุขภาพด้วย
สรุปก็คือการอ่านหนังสือมีประโยชน์กับคนทุกเพศ ทุกวัย ยิ่งเป็นคนสูงวัยด้วยแล้ว การอ่านยิ่งมีประโยชน์มากขึ้นเป็นเท่าตัว ความเข้าใจที่หลายคนมีมาตลอดว่ายิ่งแก่ ความจำต้องยิ่งเสื่อม ขี้หลง ขี้ลืมเป็นเรื่องที่เข้าใจไปมาก เพราะสมองของคนเราไม่ได้แก่ตามอายุเสมอไป ถ้าดูแลดี ลับสมองมาตลอด ต่อให้อายุกี่ร้อยปี สมองของเราก็ยังเป็นวัยรุ่นได้เสมอ