เพราะความเป็น'ฮินดูตวะ'ที่ทำให้รัฐบาลอินเดียเข้ามายุ่งปัญหาชายแดนไทย-กัมพูชา

คงจะทราบข่าวกันแล้วว่ากระทรวงการต่างประเทศอินเดียประณามไทยที่ทำลายประติมากรรมเทพในศาสนาฮินดู ที่ว่ากันว่าเป็น "พระวิษณุ" ซึ่งพวกกัมพูชาแอบเข้ามาสร้างไว้ในแผ่นดินของไทย

นี่เป็นท่าทีที่พิลึกพิลั่นที่สุดในบรรดารัฐบาลประเทศต่างๆ ที่ต้องการเข้ามายุ่งกับสงครามไทย-กัมพูชา เพราะส่วนใหญ่จะบอกให้ "เพลาๆ ความรุนแรง" หรือไม่ก็ "หยุดยิงเสียเถิด"

แต่รัฐบาลอินดียกลับบอกว่า การที่ไทยโค่นรูปพระวิษณุที่สร้างผิดที่ผิดทางนั้น ทำลายจิตใจของศาสนิก

ผมไม่อยากจะบอกว่ารัฐบาลอินเดียคงอยากจะ "มีซีน" โดยหาทางเข้ามามีบทบาทในความขัดแย้งของไทยกับกัมพูชา

แต่มันอดคิดไม่ได้จริง

อย่างไรก็ตาม ผมพอจะคุ้นเคยกับเรื่องภายในของอินเดียอยู่บ้าง จึงทราบว่าท่าทีของรัฐบาลอินเดียนั้นไม่ใช่ "โหนเทพมาด่าไทย" แต่เป็นเพราะพวกเขาเป็นห่วงเทพเจ้าจริงๆ

รัฐบาลอินเดียนั้นนำโดยพรรค BJP ซึ่งเป็นพวก "ชาตินิยมฮินดู" นั่นคือส่งเสริมชาตินิยมด้วยการเสริมอัตลักษณ์ความเป็นศาสนิกในศาสนาฮินดู โดยพยายามทำให้อินเดียเป็น "รัฐฮินดู" ในทางพฤตินัย

ในทางนิตินัยแล้ว อินเดียเป็น "รัฐฆราวาส" นั่นคือแยกศาสนาออกจากกิจการของรัฐ แต่รัฐบาล BJP เห็นว่าศาสนาฮินดูและวิถีความเป็นฮินดูนั้นควรจะเป็นองค์ประกอบของการเมืองด้วย จึงปลุกปั่น "ความเป็นฮินดู" หรือ "ฮินดูตวะ" ให้ลุกโชนขึ้นในใจประชาชน ทำให้ประเทศขับเคลื่อนด้วยความเชื่อ ไม่ใช่หลักประชาธิปไตยเต็มร้อย

ผลก็คือ อินเดียมีสภาพเป็นพวก "ฮินดูขวาจัด" เข้าไปทุกที นั่นคือ "ฮินดูต้องมาก่อน" ส่วนศาสนิกอื่นๆ นั้นต้อสงบเสงี่ยมเจียมตัว

แต่นับวันมันยิ่งลามปามกันใหญ่ เพราะพวกฮินดูชาตินิยมขวาจัดเริ่มไประรานศาสนิกอื่นๆ และปลุกปั่นความยิ่งใหญ่ของฮินดูจนเกินขอบเขต เช่น คนฮินดูนั้นไม่กล้ากินเนื้อวัว ส่วนคนคริสต์ในอินเดียนั้นกินได้ แต่พวกฮินดูขวาจัดเดี๋ยวนี้จะไปหาเรื่องพวกคริสต์ที่กินเนื้อวัวอยู่บ่อยๆ จนต้องแอบกินกัน หรือไม่ก็ลงไม้ลงมือทีเดียวถ้าพบเห็น

นี่คือความรุนแรงจากการปั่นแนวคิด "ฮินดูตวะ" ที่ไม่ยอมรอมชอมกับความเชื่อของคนอื่น ซึ่งมันทำลายสภาพสังคมรากฐานของอินเดียที่อยู่ร่วมกันท่ามกลางความหลากหลาย และยังทำลายหลักประชาธิปไตยที่ไร้ศาสนาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วย

แม้ประเทศจะโกลาหลขนาดนี้ แต่รัฐบาลอินเดียนั้นได้ประโยชน์เพราะการปั่นอุดมการณ์เพื่อหวังผลทางการเมืองนั้นเป็นเรื่องที่คุ้มค่าอย่างยิ่ง

กระนั้นก็ตาม คนอินเดียที่มีสติปัญญาก็เริ่มเบื่อหน่ายและเห็นว่าหากปล่อยไปประเทศจะบรรลัยแน่ๆ ดังนั้น การเลือกตั้งครั้งที่ผ่านมา BJP จึงไม่ได้เสียงข้างมากพรรคเดียวแล้ว และตอนนี้เริ่มมีคนเรียกหาพรรค Congress ที่ไม่เน้นชาตินิยมและตั้งบนหลักการเดิมที่สถาปนาอินเดียขึ้นมา เพียงแต่ว่าพรรคนี้ความนิยมน้อยนิดเมื่อเทียบกับ BJP แถมยังไม่มีผู้นำที่มีอนาคตอันสดใสเสียด้วย

กลับมาที่กระแสฮินดูตวะที่สร้างความพรั่นพรึงในอินเดีย

ที่จริงแล้วผมเห็นว่าฮินดูตวะเป็นสิ่งที่ฉาบฉวยและเป็นตัวการปลุก "ม็อบ" ที่ระรานคนอื่นมากกว่าหวังความดีงามทางการเมือง เช่น การไล่ล่าคนกินเนื้อวัว การไปเสาะหาว่ามัสยิดไหนสร้างทับที่ตั้งเดิมของเทวาลัยฮินดู แม้แต่เร็วๆ นี้ก็ยังไปก่อกวนงานคริสต์มาส

รัฐบาล BJP มีหน้าที่ชูธงชาตินิยมฮินดูจากนั้นก็ไม่ได้ห้ามปรามอะไร เมื่อกระแสชาตินิยมฮินดูกลายเป็น "ม็อบ" แบบนี้ นั่นก็เพราะพวกเขาสามารถเก็บเกี่ยวประโยชน์ทางการเมืองจากสถานการณ์พวกนั้นได้

ตัวอย่างเช่น กรณีที่มีคลิปทำลายเทวรูปพระวิษณุที่ชายแดนไทย-กัมพูชา การที่รัฐบาลอินเดียต้องกระเหี้ยนกระหือรือประณามไทย ก็เพราะคลิปนี้แพร่กระจายไปถึงสายตาชาวฮินดูในอินเดีย ซึ่งอาจจะคาดหวังว่า "รัฐบาลฮินดูจะต้องทำอะไรสักอย่างเพื่อปกป้องเทพฮินดู" เพราะเรื่องนีี้ "เกี่ยวกับพระเจ้าของเรา ดังนั้นจึงเป็นเรื่องของเราด้วย"

ตอนนี้ก็ยังไม่มีความคาดหวังอะไรแบบนั้น แต่รัฐบาลอินเดียขยับก่อนแล้ว คงเพราะเห็นว่ากรณีนี้ "หาเสียง" ได้ และยังสามารถยกตนขึ้นมาเทียบกับนานาประเทศที่ตบเท้ากันเข้ามาแสดงทัศนะเรื่องไทย-กัมพูชา แล้วอินเดียจะถูกทิ้งไว้ข้างหลังได้อย่างไร?

และโปรดทราบว่า สื่อในอินเดียนั้นมักจะเสนอข่าวการปะทะระหว่างไทย-กัมพูชาว่าเป็น "ประเทศพุทธสองประเทศแย่งชิงเทวาลัยฮินดู" ซึ่งสื่อต่างประเทศบางแห่งก็ยกประเด็นทำนองนี้ขึ้นมา โดยผมเห็นว่าเป็นเรื่องเหลวไหลไร้สาระที่สุด และเป็นการทำให้ความขัดแย้งกลายเป็นเรื่องของศาสนาฮินดู (Hinduization) ซึ่งขอย้ำอีกครั้งว่าผิดพลาดอย่างร้ายกาจ

ไทยเราย่อมรู้ดีว่าแม้จะมีปราสาทอันเป็นเทวาลัยฮินดูหลายหลังตามชายแดน แต่พวกมันไม่ประเด็นหลักของความขัดแย้ง แม้แต่กรณีเขาพระวิหาร สาระของความขัดแย้งก็ไม่ได้อยู่ที่ปราสาท แต่อยู่ที่ "ดินแดน"

แต่ถ้าคุณจะขายข่าวให้ประเทศที่ถูกปั่นให้เป็นฮินดูขวาจัด คุณจะต้องเสนอข่าวว่า "ไทยกับกัมพูชารบกันเพื่อแย่งเทวาลัยฮินดู" แบบนี้คนอินเดียถึงจะสนใจขึ้นมา เพราะอย่างที่บอกไปว่าคนอินเดียที่ถือฮินดูจัดๆ อาจจะคิดว่า "เกี่ยวกับพระเจ้าของเรา ดังนั้นจึงเป็นเรื่องของเราด้วย"

แต่นี้ทำให้เกิด "อีโก้" ผิดๆ ในหมู่คนอินเดียโดยเฉพาะพวกสนับสนุนฮินดูตวะ พวกนี้มีความคิดว่าศาสนาฮินดูเป็นใหญ่อยู่แล้ว และภูมิใจว่า "สนาตนะธรรม" ของพวกเขาแพร่หลายไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และนานาประเทศ พอเห็นพวกอาเซียนรบราเพื่อแย่งเทวาลัยพระเจ้า หัวใจก็คงอดพองโตไม่ได้ว่า "สนาตนะธรรม" ของเรามันยิ่งใหญ่จริงๆ

คำว่า "สนาตนะธรรม" นั้นหมายถึง "ธรรมะอันนิรันดร" อันเป็นอีกชื่อหนึ่งของศาสนาฮินดู เป็นชื่อที่คนฮินดูใช้เชิดชูศาสนาว่ายิ่งใหญ่ เช่น วิดีโอคลิปของมีคนอินเดียมาเที่ยวไทยแล้วเห็นเทวรูปฮินดูต่างๆ ก็จะสรรเสริญว่า "โอ้ สนาตนะธรรมที่นี่รุ่งเรืองจริงๆ"

แต่แล้วพอไทยโค่นพระวิษณุเขมร อินเดียก็ลืมไปว่าไทยนี้ก็เป็นประเทศแห่งสนาตนะธรรมเหมือนกัน และพระวิษณุที่โค่นนั้นก็ไม่ได้เอาไปทำเศษเหล็กเสียหน่อย ดีไม่ดี จะเชิญมาประดิษฐานในไทยด้วยซ้ำ หรือถ้าคืนกัมพูชาไปฝ่ายนั้นก็จะถนอมไว้เช่นกัน

เรื่องนี้รัฐบาลอินเดียไม่รู้ไม่เห็น เพราะต้องการฉวยโอกาสจากสถานการณ์อย่างเดียว ทำเป็นลืมๆ ว่า ไทยยังมีธรรมเนียมของสนาตนะธรรมไม่ขาดสาย นั่นคือเป็น "รัฐพุทธ-ฮินดู" ที่สมบูรณ์แบบเพียงแห่งเดียวในโลก

ความเป็นรัฐพุทธ-ฮินดู หรือ "รัฐสนาตนะธรรม" ของไทยสะท้อนให้เห็นจากพระราชพิธีต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับราชสำนัก การมีคณะพราหมณ์ที่ประกอบพิธีระดับรัฐ และความเชื่อของมหาชนที่มีความกลมกลืนระหว่างพุทธและฮินดูมานับพันปี

"ความเป็นไทย" เหล่านี้เหนือกว่าความกระหายอยากจะเป็นฮินดูตวะของรัฐบาลอินเดียเสียอีก เพราะอินเดียเป็นรัฐฆราวาสไม่อาจเอาศาสนามายุ่งได้ แม้รัฐบาล BJP จะปั่นอย่างไร "อินเดียก็ไม่ใช่รัฐฮินดู"

แต่ประเทศไทยนั้นเป็นรัฐฮินดูอย่างแท้จริงมากกว่า เพราะศาสนาฮินดูหรือศาสนาพราหมณ์ (สมัยก่อนเรียกศาสนาไสย) เป็นองค์ประกอบที่ขาดไม่ได้ของรัฐ ดังนั้น ถ้าจะวัด "ความแท้" และความมั่นคงในศรัทธาต่อ "พระเป็นเจ้า" ต่างๆ คือพระวิษณุ พระศิวะ และพระพรหมแล้ว รัฐไทยเป็นฮินดูไม่น้อยไปกว่าอินเดีย

รัฐบาลอินเดียจึงควรจะรู้แก่นสาร "ความเป็นไทย" ที่ว่านี้ เพราะหากตระหนักถึงมันจะทำให้รู้สึกใกล้ชิดกับไทยมากขึ้นและยิ่งทำให้คนอินเดียภาคภูมิใจยิ่งขึ้นไปอีกว่า "นี่ไทยเป็นผู้ธำรงสนาตนะธรรมที่ดีกว่าเราเสียอีก" (ซึ่งผมเห็นคนอินเดียกล่าวแบบนี้จริงๆ ในอินเทอร์เน็ต เมื่อได้ชมงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษกของในหลวง ซึ่งเป็นพิธีฮินดูอย่างเต็มเปี่ยม)

อย่างไรก็ตาม รัฐบาลอินเดียไม่ได้ตระหนัก เพราะถ้าตระหนักว่าไทยเป็นรัฐฮินดู ก็คงจะอยู่เฉยๆ ไม่ได้ "ประณาม" เพราะคนถือฮินดูย่อมรู้ว่าไม่มีใครกล้าทำลายรูปพระเป็นเจ้าตามใจชอบ และรูปพระเป็นเจ้านั้น (ถ้าถือท่านจริงๆ) ย่อมทราบว่าเป็นแค่เปลือกนอก

หรือว่า รัฐบาลอินเดียปลุกปั่นฮินดูตวะเพื่อหวัง "เปลือกนอก" เท่านั้น? และบูชาพระเป็นเจ้าแค่รูปกายภายนอก อย่างที่บางคนเขาว่าฮินดูผิวเผินเป็นแค่พวก Idolatry คือยึดมั่นถือมั่นกับรูปสมมติของพระเจ้ามากกว่า "ธรรม"

และอาจเป็นเพราะว่ารัฐบาลอินเดียอยากจะ "มีบท" กับเขาบ้างในความขัดแย้งบนดินแดนสุวรรณภูมิ ซึ่งจีนมีบทแล้ว สหรัฐฯ มีบทแล้ว อินเดียที่หวังจะเป็นมหาอำนาจ ก็ควรจะมีบทด้วยเหมือนกัน

เป็นเช่นนี้หรือไม่?

บทความทัศนะโดย กรกิจ ดิษฐาน ผู้ช่วยบรรณาธิการบริหาร และบรรณาธิการข่าวต่างประเทศ The Better

Photo *- (ภาพประกอบบทความ) ช่างเทคนิคกำลังบูรณะรูปปั้นพระวิษณุบรรทมแห่งเวสต์เมบอน ที่ห้องปฏิบัติการประจำแผนก Arc'Antique ในเมืองน็องต์ ทางตะวันตกของฝรั่งเศส เมื่อวันที่ 12 กุมภาพันธ์ 2025 ก่อนที่จะนำไปจัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์กีเมต์ในปารีสในเดือนเมษายน 2025 (Photo by Sebastien Salom-Gomis / AFP)*