ไกด์ไลน์ ฟู้ดดีลิเวอรี่ สร้างบรรทัดฐานธุรกิจรับ-ส่งอาหาร

แตกประเด็น

สันติชัย สารถวัลย์แพศย์

กรรมการการแข่งขันทางการค้าคงปฏิเสธไม่ได้ว่าสถานการณ์โรคระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ที่เกิดขึ้น ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิตของประชาชนเป็นอย่างมาก ทำให้ประชาชนส่วนใหญ่ลดการเดินทางออกนอกบ้าน อีกทั้งร้านค้าร้านอาหารต่าง ๆ ก็ไม่สามารถเปิดให้ลูกค้านั่งรับประทานที่ร้านได้ การใช้บริการรับส่งอาหาร หรือฟู้ดดีลิเวอรี่ จึงถือเป็นทางออกหนึ่งในการปรับตัวเพื่อความอยู่รอด

ประกอบกับพฤติกรรมการใช้ชีวิตของผู้บริโภคที่เน้นความสะดวกสบายมากขึ้น ต้องการทานอาหารอร่อยแต่ไม่อยากเดินทางและรอนาน จึงส่งผลให้ธุรกิจบริการรับส่งอาหาร หรือฟู้ดดีลิเวอรี่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากและมีอัตราการเติบโตเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด ทำให้ร้านอาหารสนใจที่จะเข้าร่วมเป็นสมาชิกของแพลตฟอร์ม แต่ด้วยอำนาจต่อรองที่น้อยกว่า จึงทำให้เสียเปรียบและเกิดพฤติกรรมการค้าที่ไม่เป็นธรรมขึ้น เช่น การเรียกเก็บค่าส่วนแบ่งรายได้ ค่าโฆษณา และค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ที่ไม่มีเหตุผลสมควร เป็นต้น

คณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (กขค.) มีความกังวลและไม่ได้นิ่งนอนใจเกี่ยวกับการปฏิบัติทางการค้าที่ไม่เป็นธรรมในธุรกิจดังกล่าว จึงมีนโยบายในการจัดทำไกด์ไลน์ฟู้ดดีลิเวอรี่ขึ้นมา เพื่อสร้างความชัดเจนในแนวทางการปฏิบัติทางการค้าที่ถูกต้อง เหมาะสม ภายใต้บรรทัดฐานการดำเนินธุรกิจที่มีความเป็นสากล เพื่อให้ธุรกิจสามารถแข่งขันกันได้อย่างเสรีและเป็นธรรม

ซึ่งผู้ที่เกี่ยวข้องสามารถใช้เป็นแนวทางประกอบการดำเนินธุรกิจได้ โดยไม่ต้องคอยกังวลว่าจะขัดต่อหลักกฎหมายที่เกี่ยวข้อง หรือเผลอกระทำการใดที่อาจก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมขึ้นหรือไม่ โดยในเบื้องต้นได้ตั้งคณะอนุกรรมการพิจารณาแนวปฏิบัติการค้าที่ไม่เป็นธรรมในธุรกิจค้าปลีกออนไลน์ขึ้นมาพิจารณาศึกษาในเรื่องดังกล่าว

ซึ่งได้เชิญผู้เกี่ยวข้องทั้งในส่วนของผู้ประกอบการแพลตฟอร์มและร้านอาหารที่เข้าไปอยู่ในแพลตฟอร์มมาให้ข้อมูล ขณะเดียวกันก็ให้ชี้ประเด็นปัญหาที่เกิดขึ้น จนกระทั่งได้ผลสรุป

เป็นร่างประกาศคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (กขค.) เรื่อง แนวทางพิจารณาการปฏิบัติทางการค้าที่ไม่เป็นธรรมระหว่างผู้ประกอบธุรกิจให้บริการรับและส่งอาหารผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์กับผู้ประกอบธุรกิจร้านอาหาร หรือที่เรียกสั้น ๆ ว่า ไกด์ไลน์ ฟู้ดดีลิเวอรี่

ประเด็นสำคัญที่กำหนดไว้ในไกด์ไลน์ ฟู้ดดีลิเวอรี่ มีดังนี้ ประเด็นแรก การเรียกเก็บค่าส่วนแบ่งรายได้ (GP) และการเรียกเก็บค่าธรรมเนียมหรือค่าใช้จ่ายต่าง ๆ อย่างไม่เป็นธรรม เช่น มีการเรียกเก็บค่าส่วนกลางรายได้ในอัตราที่สูงเกินสมควร หรือเก็บเพิ่มเติมนอกเหนือจากที่ระบุไว้ในสัญญา หรือในอัตราที่แตกต่างกันระหว่างร้านอาหารในลักษณะที่เป็นการเลือกปฏิบัติ เป็นต้น

ประเด็นที่สอง การกำหนดเงื่อนไขที่เป็นการบังคับในลักษณะการจำกัดสิทธิมิให้ไปทำการค้ากับผู้อื่น (exclusive dealing) เช่น การจำกัดหรือขัดขวางการประกอบธุรกิจของผู้อื่นโดยการห้ามจำหน่ายอาหารกับผู้ประกอบธุรกิจให้บริการรับและส่งอาหารผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์รายอื่น หากไม่ปฏิบัติตามก็จะมีการเรียกเก็บค่าส่วนแบ่งรายได้ (GP) ในอัตราที่สูงขึ้น เป็นต้น

ประเด็นที่สาม การใช้อำนาจตลาดหรืออำนาจต่อรองที่เหนือกว่าอย่างไม่เป็นธรรม เช่น การแทรกแซง หรือจำกัดอิสระในการกำหนดราคาของผู้ประกอบธุรกิจร้านอาหาร การกำหนดเงื่อนไขบังคับด้านราคาที่ต้องจำหน่ายเท่ากันในทุกช่องทาง การประวิงเวลาในการจ่ายค่าสินค้านานเกินสมควร การปฏิเสธที่จะทำการค้ากับผู้ประกอบธุรกิจร้านอาหารบางราย และการเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขภายใต้สัญญาโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร เป็นต้น

ประเด็นที่สี่ การใช้พฤติกรรมการค้าที่ไม่เป็นธรรมอื่น ๆ เช่น การที่ผู้ประกอบธุรกิจให้บริการรับและส่งอาหารผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์กระทำการบังคับ หรือกำหนดเงื่อนไขพิเศษ หรือจำกัดหรือกีดกันการประกอบธุรกิจของผู้ประกอบธุรกิจอื่นจนอาจก่อให้เกิดความเสียหาย

ทั้งนี้ ไกด์ไลน์ ฟู้ดดีลิเวอรี่ ขณะนี้อยู่ในกระบวนการเปิดประชาพิจารณ์รับฟังความคิดเห็นจากทุกภาคส่วน ซึ่งมีสองช่องทางดังนี้ ช่องทางแรก ประชุมกลุ่มที่เกี่ยวข้องโดยตรง (focus group) ได้แก่ ผู้ประกอบธุรกิจให้บริการรับและส่งอาหารผ่านช่องทางอิเล็กทรอนิกส์ และผู้ประกอบธุรกิจร้านอาหารที่เป็นสมาชิกของแพลตฟอร์ม ซึ่งจะจัดขึ้นในวันที่ 11 กันยายน 2563 ณ โรงแรมหรือสถานที่อื่นในเขตกรุงเทพฯ หรือปริมณฑล

ช่องทางที่สอง เปิดรับฟังความคิดเห็นจากกลุ่มคนทั่วไปหรือผู้ที่สนใจ เช่น นักวิชาการ บริษัทที่ปรึกษากฎหมาย ร้านอาหารทั่วไป เป็นต้น สามารถแสดงความคิดเห็นผ่านทางเว็บไซต์ www.otcc.or.thและไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์ hearing@otcc.or.th เป็นระยะเวลา 30 วัน ระหว่างวันที่ 17 สิงหาคมถึงวันที่ 15 กันยายน 2563

ภายหลังจากการรับฟังความคิดเห็นใน 2 รูปแบบดังกล่าวเสร็จสิ้นแล้ว จะมีการนำข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะที่ได้มาปรับปรุงแก้ไขร่างไกด์ไลน์ให้เหมาะสม ก่อนนำเสนอให้ กขค.พิจารณาให้ความเห็นชอบและนำประกาศลงในราชกิจจานุเบกษา เพื่อให้มีผลบังคับใช้ทางกฎหมายต่อไป

โดยเชื่อว่าไกด์ไลน์ ฟู้ดดีลิเวอรี่ จะสามารถช่วยสร้างบรรทัดฐานในการประกอบธุรกิจบริการรับและส่งอาหารได้อย่างเสรีและเป็นธรรม สามารถปกป้องผู้ประกอบธุรกิจร้านอาหารมิให้ถูกเอาเปรียบโดยไม่มีเหตุผลสมควร ในขณะเดียวกันผู้ประกอบธุรกิจบริการรับและส่งอาหารก็สามารถแข่งขันกันได้ และการออกไกด์ไลน์ฉบับนี้ไม่เพียงแต่จะช่วยแก้ปัญหาในส่วนของผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้องกับร้านอาหารเท่านั้น แต่ยังทำให้ผู้บริโภคได้รับประโยชน์สูงสุดจากการแข่งขันทางการค้าอย่างเสรีเพิ่มมากขึ้นอีกด้วย

สำหรับรายละเอียดเพิ่มเติมสามารถติดต่อสอบถามได้ที่ สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า โทร. 0-2199-5400 หรือเว็บไซต์ www.otcc.or.th