รู้จัก "ไพรมารีโหวต" กระบวนการคัดเลือก สส. สู้ศึกเลือกตั้ง

ทำความรู้จัก ไพรมารีโหวต (Primary Vote) กระบวนการคัดเลือก สส. ของพรรคการเมือง เพื่อสู้ศึกเลือกตั้ง

การเมืองไทย นับถอยหลังสู่สนามเลือกตั้งอีกครั้ง หลังจากเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม 2568 ที่ผ่านมา นายอนุทิน ชาญวีรกูล ประกาศยุบสภา เดินหน้าการเลือกคน เลือกพรรคครั้งใหม่ และบรรดานักการเมือง ทั้งบ้านใหญ่ที่ทยอยสับเปลี่ยน ย้ายพรรคใหม่ จนถึงคนรุ่นใหม่ที่กระโดดสู่สนามการเมืองมากขึ้น ก่อนที่จะมีการรับสมัคร สส. อย่างเป็นทางการในช่วงเสาร์-อาทิตย์ (27-28 ธ.ค. 2568) ที่จะถึงนี้

หนึ่งในกระบวนการที่น่าสนใจของการสมัคร สส. คือ ระบบ “ไพรมารีโหวต” (Primary Vote) หรือการเลือกตั้งขั้นต้น เป็นกระบวนการสรรหาผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (สส.) ที่กฎหมายกำหนดไว้ในพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2566

ไพรมารีโหวต คืออะไร ?

ไพรมารีโหวต คือ การเปิดโอกาสให้สมาชิกพรรคการเมืองมีสิทธิแสดงความคิดเห็นให้ความเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบผู้สมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เพื่อลงสมัครรับเลือกตั้งในนามพรรคการเมือง เป็นการส่งเสริมให้สมาชิกพรรคการเมืองได้เข้ามามีส่วนร่วม ซึ่งถือเป็นการยกระดับประชาธิปไตยภายในพรรคการเมือง และสร้างความโปร่งใสให้กับพรรคการเมือง

หลักการสำคัญของการทำไพรมารีโหวต มี 3 ประเด็น คือ

• การมีส่วนร่วมของสมาชิกพรรค แสดงความคิดเห็นให้ความเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบผู้สมัคร
• ความอิสระและโปร่งใส กระบวนการต้องไม่ถูกครอบงำจากบุคคลภายนอกหรือกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง
• ความเสมอภาค ต้องคำนึงถึงผู้สมัครจากทุกภูมิภาค และเปิดโอกาสทั้งชายและหญิงอย่างเท่าเทียม

ขั้นตอนการทำ “ไพรมารีโหวต”

สำหรับขั้นตอนการสรรหาผู้สมัคร สส. ตามระบบไพรมารีโหวต จะแบ่งเป็น 2 กรณี คือ

ผู้สมัคร สส. แบบแบ่งเขตเลือกตั้ง (มาตรา 50 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2566)

พรรคการเมืองต้องให้หัวหน้าสาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดจัดประชุมสมาชิกเพื่อรับฟังความคิดเห็นและให้สมาชิกให้ความเห็นชอบหรือไม่ให้ความเห็นชอบ

เงื่อนไขสำคัญ คือ มีสมาชิกเข้าร่วมการประชุมไม่น้อยกว่าที่กำหนด

• ไม่น้อยกว่า 100 คน (กรณีสาขาพรรคการเมือง)
• ไม่น้อยกว่า 50 คน (กรณีตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัด)

ผู้สมัคร สส. แบบบัญชีรายชื่อ (มาตรา 51 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2566)

พรรคการเมืองต้องให้หัวหน้าสาขาพรรคการเมืองหรือตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัดจัดประชุมสมาชิกเพื่อรับฟังความคิดเห็นและให้สมาชิกให้ความเห็นชอบหรือไม่ให้ความเห็นชอบ แสดงความคิดเห็นบุคคลในบัญชีรายชื่อที่คณะกรรมการสรรหาจัดทำ

เงื่อนไขสำคัญเช่นเดียวกับกรณีผู้สมัคร สส. แบบแบ่งเขต คือ มีสมาชิกเข้าร่วมการประชุมไม่น้อยกว่าที่กำหนด

• ไม่น้อยกว่า 100 คน (กรณีสาขาพรรคการเมือง)
• ไม่น้อยกว่า 50 คน (กรณีตัวแทนพรรคการเมืองประจำจังหวัด)

คณะกรรมการบริหารพรรคพิจารณาให้ความเห็นชอบบุคคลก่อนเสนอเป็นผู้สมัครรับเลือกตั้งอย่างเป็นทางการ

ข้อยกเว้น ตามมาตรา 49 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 และที่แก้ไขเพิ่มเติม การสรรหาผู้สมัครไม่จำเป็นต้องทำไพรมารีโหวตในกรณีต่อไปนี้

• การเลือกตั้งแทนการเลือกตั้งที่เป็นโมฆะ
• การเลือกตั้งใหม่กรณีไม่มีผู้ใดได้รับเลือกตั้ง
• ผู้สมัครตายก่อนปิดการรับสมัครรับเลือกตั้ง

ข้อห้ามและบทลงโทษ

การทำ “ไพรมารีโหวต” มีข้อห้ามและบทลงโทษ ดังนี้

ห้ามบุคคลภายนอกซึ่งไม่ใช่สมาชิกพรรคการเมืองเข้ามามีบทบาทในกระบวนการสรรหาผู้สมัครรับเลือกตั้ง

ผู้ฝ่าฝืนมีโทษจำคุกไม่เกิน 6 เดือน และปรับไม่เกิน 10,000 บาท และถูกเพิกถอนสิทธิเลือกตั้งเป็นเวลา 5 ปี

นอกจากนี้ หากพรรคการเมืองไม่ดำเนินการตามมาตรา 50 หรือ 51 แห่งพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ. 2560 และที่แก้ไขเพิ่มเติม คณะกรรมการการเลือกตั้งมีหน้าที่กล่าวโทษหัวหน้าพรรคการเมืองและกรรมการบริหารพรรคการเมืองต่อพนักงานสอบสวนเพื่อดำเนินคดีตามกฎหมาย (มาตรา 56)

การทำไพรมารีโหวตเป็นกลไกที่ยกระดับประชาธิปไตย เพราะทำให้สมาชิกพรรคการเมืองได้มีส่วนร่วมอย่างแท้จริง สร้างความโปร่งใสในการเลือกผู้สมัคร และสะท้อนเจตจำนงที่แท้จริงของประชาชนในพรรคการเมืองสำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้งขอเน้นย้ำว่า พรรคการเมืองทุกพรรคควรเตรียมความพร้อมและปฏิบัติตามขั้นตอนของกฎหมายอย่างเคร่งครัด เพื่อให้กระบวนการไพรมารีโหวตดำเนินไปอย่างสุจริตเที่ยงธรรม และเสริมสร้างความเชื่อมั่นของประชาชนต่อการเลือกตั้ง

เลขาฯ กกต. เตือนพรรคทำ “ไพรมารีโหวต”

นายแสวง บุญมี เลขาธิการคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) โพสต์ข้อความถึงความพร้อมการทำไพรมารีโหวตที่เข้ามาถึง กกต. วันละ 100 แฟ้ม และการเตรียมตัวสมัคร สส. แบบบัญชีรายชื่อของพรรคการเมือง

1.การทำไพรมารีให้พรรคดำเนินการไปได้เลย ขอให้ทำให้ถูกต้องตามกฎหมายพรรคการเมืองและข้อบังคับของแต่ละพรรค แล้วส่งให้นายทะเบียนพรรคการเมืองตรวจสอบโดยเร็วในช่วงนี้ หากนายทะเบียนตรวจสอบแล้วถูกต้องจะมีผลนับแต่วันที่ทำ แต่ถ้าไม่ถูกต้องผลคือ สูญเปล่า ตั้งแต่ต้น

ช่วงนี้มีแฟ้มเตรียมทำไพรมารี ตั้งสาขา และตัวแทน ส่งมาให้นายทะเบียนเฉลี่ยวันเป็นร่วม 100 เรื่อง แต่ทีมพรรคการเมือง ของ กกต. บอกว่าทำทันและจะทำอย่างรวดเร็ว ขอให้พรรคมั่นใจได้ว่าส่งผู้สมัครได้แน่ หากพรรคทำถูกต้อง

2.เรื่องการสมัครแบบบัญชีรายชื่อ พรรคที่มีเอกสารครบถ้วนและถูกต้องเท่านั้น จึงจะมีสิทธิจับสลากในวันที่ 28 (เพราะลำดับที่จับสลากได้คือเบอร์แบบบัญชีที่พรรคใช้หาเสียง) ในการสมัครวันแรก ทั้งนี้ สำนักงานจะอำนวยความสะดวกในการตรวจเอกสารการรับสมัครแบบบัญชีรายชื่อเบื้องต้น ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป จนถึงเวลา 08.00 น. ของวันสมัครวันแรก

ทั้งนี้ นายแสวงกล่าวอีกว่า การทำไพรมารีการเมืองสามารถดำเนินการได้เลย แต่ต้องถูกกฎหมายพรรคการเมืองและข้อบังคับพรรค ซึ่งวันนี้มีพรรคการเมืองส่งเอกสารจัดตั้งสาขาและตัวแทนพรรคเข้ามาวันละ 100 แฟ้ม ก็ขอให้มั่นใจว่าสามารถตรวจสอบและส่งผู้สมัครได้ทัน

ขณะที่การส่งผู้สมัครแบบบัญชีรายชื่อ พรรคที่มีเอกสารถูกต้องครบถ้วนเท่านั้นจึงจะสามารถส่งผู้สมัครได้ โดยสำนักงานจะอำนวยความสะดวกตรวจสอบเอกสารเบื้องต้นให้กับพรรคการเมืองไปจนถึงเวลา 08.00 น. ของวันรับสมัคร

ข้อมูลจาก สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.)

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : รู้จัก “ไพรมารีโหวต” กระบวนการคัดเลือก สส. สู้ศึกเลือกตั้ง

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.prachachat.net