“เจ้าฟ้าอภัย” ลูกที่ "พระเจ้าท้ายสระ" มอบราชบัลลังก์ให้ นับเป็นกษัตริย์อยุธยาหรือไม่?

เจ้าฟ้าอภัย ลูกพระเจ้าท้ายสระ นับเป็นกษัตริย์อยุธยาหรือไม่?

เจ้าฟ้าอภัย เป็นพระราชโอรสองค์กลางใน สมเด็จพระเจ้าท้ายสระ มีพระเชษฐาคือ เจ้าฟ้านเรนทร และมีพระอนุชาคือ เจ้าฟ้าปรเมศร

ช่วงท้ายรัชกาล สมเด็จพระเจ้าท้ายสระทรงมอบราชสมบัติแก่เจ้าฟ้าอภัย ทำให้ “เจ้าฟ้าพร” พระราชอนุชาในสมเด็จพระเจ้าท้ายสระไม่พอพระทัย เกิดเป็นศึกกลางเมืองชิงราชบัลลังก์

แม้ท้ายสุด เจ้าฟ้าอภัยเป็นฝ่ายเพลี่ยงพล้ำปราชัย แต่การที่พระองค์ได้รับมอบราชสมบัติจากพระราชบิดาแล้ว ทำให้เกิดคำถามตามมาว่า พระองค์นับเป็นกษัตริย์อยุธยาหรือไม่?

เรื่องนี้ กำพล จำปาพันธ์ ผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์อยุธยา เล่าไว้ในผลงานเล่มล่าสุดคือ พระเจ้าท้ายสระฉบับพรหม (ไม่) ลิขิต: การเมืองการค้าอยุธยาก่อนเสียกรุงฯ (สำนักพิมพ์มติชน) ว่า

แม้เจ้าฟ้าพรจะทรงเป็นเจ้านายชั้นพระราชอนุชาในพระราชมารดาเดียวกับสมเด็จพระเจ้าท้ายสระ และทรงดำรงตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหน้า)

แต่เมื่อใกล้สวรรคต ผู้ได้รับเลือกจากสมเด็จพระเจ้าท้ายสระให้สืบราชสมบัติ กลับเป็นเจ้าฟ้าอภัย ลูกพระเจ้าท้ายสระ ผู้ดำรงตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข (วังหลัง)

“พระราชพงศาวดารฉบับก่อนชำระนั้นแยกช่วงเวลาอันสั้นหลังสมเด็จพระเจ้าท้ายสระสวรรคตต่อถึงก่อนสมเด็จพระเจ้าบรมโกศจะเข้าพิธีปราบดาภิเษก เป็นอีกรัชกาลหนึ่ง เพราะเจ้าฟ้าอภัยได้ครอบครองเครื่องราชกกุธภัณฑ์ ได้รับพระบรมราชโองการจากสมเด็จพระเจ้าท้ายสระให้ขึ้นครองราชย์ต่อจากพระองค์ อีกทั้งยังเข้าพิธีราชาภิเษกไปแล้วด้วย” กำพลระบุไว้ในหนังสือ

หากดูพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา ช่วงรัชกาลสมเด็จพระเจ้าท้ายสระ จะพบข้อความตามการสันนิษฐานของกำพลว่า เจ้าฟ้าอภัยรับราชสมบัติจากพระราชบิดาแล้ว ดังความว่า

“…ทรงพระประชวรหนักลง จึงพระราชทานพระราชสมบัตินั้นให้แก่เจ้าฟ้าอภัย พระมหาอุปราชไม่เต็มพระทัย ไม่ยอมอนุญาตให้ราชสมบัติแก่เจ้าฟ้าอภัย ถ้าให้ราชสมบัติแก่เจ้าฟ้านเรนทรจึงจะยอมให้ เจ้าฟ้านเรนทรซึ่งเป็นกรมขุนสุเรนทรพิทักษ์เป็นภิกษุภาวะ เมื่อมิได้รับซึ่งราชสมบัติ จึงมิได้ลาผนวชออก

“ฝ่ายเจ้าฟ้าอภัย พระบิดาอนุญาตแล้วจึงรับราชสมบัติ ปรารถนาจะทำสงครามกันกับด้วยพระมหาอุปราช จึงสั่งข้าราชการวังหลวงจัดแจงผู้คนกะเกณฑ์กระทำการตั้งค่ายคู ดูตรวจตราค่ายรายเรียงลงไปตามคลอง แต่ประตูข้าวเปลือกจนถึงประตูจีน…”

ศึกกลางเมืองระหว่าง “อา-หลาน” จบที่ฝ่ายเจ้าฟ้าอภัยและเจ้าฟ้าปรเมศรพ่ายแพ้ ถูกเจ้าฟ้าพรซึ่งขึ้นครองราชย์เป็นสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ สำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์

กำพลบอกใน พระเจ้าท้ายสระฉบับพรหม (ไม่) ลิขิต: การเมืองการค้าอยุธยาก่อนเสียกรุงฯ อีกว่า รัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เป็นรัชกาลเดียวในสมัยอยุธยาที่มิได้ทำพระราชพิธีขึ้นครองราชย์ที่พระราชวังหลวง ทรงทำพิธีนี้ที่พระราชวังจันทรเกษม (วังหน้า)

นอกจากนี้ ยังเป็นพิธีที่มิได้มีของสำคัญในพระราชพิธีอย่าง “พระขรรค์ชัยศรี” เพราะเจ้าฟ้าอภัยได้นำเอาไปทิ้งน้ำเสียในระหว่างหลบหนี กล่าวกันว่าเป็นพระขรรค์ชัยศรีที่มีมาตั้งแต่ครั้งพระยาแกรก (กษัตริย์อโยธยาก่อนสถาปนากรุง พ.ศ. 1893)

กำพลทิ้งท้ายประเด็นเจ้าฟ้าอภัย ลูกพระเจ้าท้ายสระ ในหนังสือเล่มดังกล่าวว่า เรื่องนี้ก่อปัญหาให้กับประวัติศาสตร์ไทยสมัยอยุธยาต่อมาว่า ควรจะต้องนับรัชกาลเจ้าฟ้าอภัยเข้าในลำดับกษัตริย์อยุธยาด้วย นอกเหนือจากที่ต้องนับขุนวรวงศาธิราช

“ถ้านับขุนวรวงศาธิราชกับเจ้าฟ้าอภัย โดยย้อนกลับไปถึงรัชกาลสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (อู่ทอง) จนถึงสมเด็จพระเจ้าเอกทัศน์ตามธรรมเนียมอยุธยา กษัตริย์ไทยสมัยอยุธยาจะต้องมี 35 พระองค์ ไม่ใช่ 33 หรือ 34 พระองค์ดังที่เคยท่องกันมา”

อ่านเพิ่มเติม :

• สมเด็จพระเจ้าท้ายสระ มีทายาทกี่พระองค์?
• “เจ้าฟ้าพร” กลัวพระเจ้าท้ายสระระแวงว่าตนจะ “ชิงบัลลังก์” เพราะเหตุใด?
• พระราชโอรส “พระเจ้าท้ายสระ” ชวดบัลลังก์ เหตุ “พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ” มีกุนซือดี
• สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ทรงมี “พระมเหสี-ทายาท” กี่พระองค์

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

กำพล จำปาพันธ์. พระเจ้าท้ายสระฉบับพรหม (ไม่) ลิขิต: การเมืองการค้าอยุธยาก่อนเสียกรุงฯ. กรุงเทพฯ: มติชน, 2566.

พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา. พระนคร: ศิวพร. พ.ศ. 2511.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 10 ธันวาคม 2566

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “เจ้าฟ้าอภัย” ลูกที่ “พระเจ้าท้ายสระ” มอบราชบัลลังก์ให้ นับเป็นกษัตริย์อยุธยาหรือไม่?

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com