10 สิงหาคม วันกำนันผู้ใหญ่บ้าน จุดเริ่มต้นประชาธิปไตยชุมชน สมัย ร.5

10 สิงหาคม วันกำนันผู้ใหญ่บ้าน รำลึกจุดเริ่มต้นประชาธิปไตยระดับหมู่บ้าน ตั้งแต่สมัย ร.5

วันที่ 10 สิงหาคมของทุกปี ถูกกำหนดให้เป็น “วันกำนันผู้ใหญ่บ้าน” เพื่อเป็นการน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ที่ทรงวางรากฐานการปกครองท้องถิ่นของไทยในระดับตำบลและหมู่บ้าน

ย้อนกลับไปเมื่อ วันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2435 ถือเป็นครั้งแรกที่มีการให้ ประชาชนทำการเลือก “ผู้ใหญ่บ้าน” ด้วยตนเอง ที่ บ้านเกาะ อำเภอบางปะอิน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งนับเป็นการวางแนวคิดประชาธิปไตยพื้นฐานในระดับหมู่บ้าน

ผู้ที่ได้รับเลือกตั้งให้เป็น ผู้ใหญ่บ้านคนแรกของประเทศไทย ก็คือ
“พระยารัตนกุลอดุลยภักดี (จำรัส รัตนกุล)” ต่อมาได้รับเลือกเป็น กำนัน อีกตำแหน่ง โดยในปี พ.ศ. 2437 ได้มีการจัดตั้ง มณฑลเทศาภิบาล ขึ้น และมีการสถาปนาโครงสร้างการปกครองในรูปแบบใหม่ ซึ่งพระยารัตนกุลฯ ได้มีบทบาทสำคัญในช่วงเวลานั้น

ประวัติย่อ พระยารัตนกุลอดุลยภักดี (จำรัส รัตนกุล)
- เกิดวันอังคารที่ 22 ปีมะแม ตรงกับ พ.ศ. 2402
- เป็นบุตรของหลวงพิเศษสุวรรณกิจ (ชื่น)
- รับราชการจวบจนเป็น สมุหเทศาภิบาล ก่อนลาออกในปี พ.ศ. 2452 ด้วยปัญหาสุขภาพ
- ถึงแก่อนิจกรรมในปี พ.ศ. 2465

วันกำนันผู้ใหญ่บ้าน จึงถือเป็นวันสำคัญที่ย้ำถึงบทบาทของผู้นำชุมชนในระดับฐานราก และเป็นสัญลักษณ์ของการมีส่วนร่วมของประชาชนในกระบวนการปกครองท้องถิ่น

.
แหล่งที่มา / เอกสารอ้างอิง
1.ศิลปวัฒนธรรม (นิตยสารออนไลน์) – “วันกำนันผู้ใหญ่บ้าน”
รายละเอียดประวัติและความเป็นมาของวันกำนันผู้ใหญ่บ้าน
เว็บไซต์: https://www.silpa-mag.com/this-day-in-history/article_19270

2.หนังสือ “ลำดับสกุลเก่าบางสกุล ภาคที่ 2” โดย สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ
ให้ข้อมูลเกี่ยวกับพระยารัตนกุลอดุลยภักดี และการปกครองท้องที่ในสมัยรัชกาลที่ 5 พ.ศ. 2465