“แจ้งให้ทราบ ถามให้ตอบ บอกให้ทำ” รู้จักชนิดของประโยคตามเจตนา ออกสอบบ่อย
‘ชนิดของประโยคตามเจตนา’เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่ข้อสอบ A-Level วิชาภาษาไทย ออกสอบทุกปี ซึ่งจะอยู่ในพาร์ตหลักการใช้ภาษาแม้จะออกแค่ปีละ 1-2 ข้อ แต่ก็เป็นเรื่องที่ไม่ควรพลาด เพราะถ้าน้องๆ เข้าใจว่าประเภทของประโยคนั้นๆ ก็จะช่วยให้ตัดตัวเลือกได้ง่ายขึ้น ในวันนี้คอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’จะพาทุกคนไปทำความเข้าใจ เรื่องชนิดของประโยคตามเจตนาว่ามีอะไรบ้าง แต่ละชนิดประกอบด้วยประโยคแบบใด เพื่อนำไปใช้ทั้งในการสอบ และสื่อสารในชีวิตประจำวันให้ถูกต้องกันค่ะ
ประเภทของประโยคตามเจตนา
สถาบันภาษาไทย สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา จำแนกประเภทประโยค ตามเจตนาการสื่อสารแบ่งเป็น 9 ประโยค ดังนี้
1. ประโยคบอกให้ทราบ
ประโยคบอกให้ทราบคือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบอกเล่าข้อเท็จจริง เหตุการณ์ ความคิดเห็น หรืออธิบายข้อมูลต่าง ๆให้ผู้ฟังทราบ
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีความชัดเจน ชี้ให้เห็นว่าใคร ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร เมื่อไรเช่น
โรงเรียนจะหยุดในวันจันทร์
- ห้องสมุดเปิดเวลา 08.30 น.
บางครั้งอาจมีเนื้อความปฏิเสธซึ่งจะมีคำว่า ไม่, หาไม่, หามิได้ในประโยคด้วย เช่น
ฉันกดบัตรคอนเสิร์ตไม่ทัน
- พ่อไม่อนุญาตให้น้องไปเที่ยว
บางครั้งอาจอยู่ในรูปคล้ายเป็นประโยคคำถามแต่ไม่ต้องการคำตอบ และมีเจตนาเพื่อบอกเล่าเรื่องราว เช่น
รู้ไหมเขาไปเมืองนอกแล้วนะ
- เธอจะนอนห้องไหนก็ตามใจ
2. ประโยคเสนอแนะ
ประโยคเสนอแนะคือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการเสนอข้อคิดเห็น คำแนะนำ หรือแนวทางให้ผู้ฟังปฏิบัติตาม
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำกริยานำ “ลอง”หรือคำกริยาตาม “ดู”เช่น
เธอลองแบ่งเวลาอ่านหนังสือให้เหมาะสมดูนะ
- ลองชิมแกงเขียวหวานไก่ฝีมือเราดูหน่อยนะ
มีคำช่วยกริยาคำว่า ควร, น่าจะ, ถ้าเป็นไปได้เช่น
เราควรนอบน้อมต่อผู้ใหญ่ ท่านจะได้เมตตา
มีคำลงท้ายบอกมาลาคำว่าสิ, นะ เช่น
มาดูตรงนี้สิวิวดูสวยดีนะ
3. ประโยคคำสั่ง
ประโยคคำสั่งคือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบังคับให้ผู้ฟังปฏิบัติตาม
ลักษณะ/คำบ่งชี้
ประโยคคำสั่งมักจะไม่มีประธาน
ปิดประตูเดี๋ยวนี้
มีคำช่วยกริยาคำว่า "จง" หรือ มีคำกริยานำ คำว่า"ต้อง" เช่น
จงพูดความจริงอยู่เสมอ
- ต้องทำการบ้านให้เสร็จก่อน
ประโยคสั่งอาจเป็นคำถามก็ได้เช่น
ทำไมไม่นั่งลงล่ะ
- เมื่อไรจะหยุดร้องไห้
4. ประโยคห้าม
ประโยคห้าม คือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบังคับให้ผู้ฟังไม่ให้กระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
ลักษณะ/คำบ่งชี้
ประโยคห้ามมักจะไม่มีประธาน
มักมีคำว่า อย่า, ห้าม ขึ้นต้นประโยคเช่น
ห้ามส่งเสียงดังในห้องเรียน
- อย่าเดินลัดสนาม
ประโยคห้ามอาจเป็นประโยคบอกให้ทราบก็ได้เช่น
เราต้องไม่ส่งเสียงดังในห้องสมุด
5. ประโยคชักชวน
ประโยคชักชวน คือ ประโยคที่มีเจตนาชวนให้ผู้ฟังทำตามความคิดของตนเอง
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำวิเศษณ์คำว่า "กัน"เช่น
เราไปดูละครเวทีกันดีกว่า
มีคำลงท้ายคำว่า นะ, เถอะ, เถอะนะเช่น
ปั่นวิจัยมาทั้งวันแล้ว พักกันเถอะนะ
ประโยคชักชวนอาจเป็นประโยคคำถามก็ได้ เช่น
มาอ่านหนังสือด้วยกันไหม
6. ประโยคขู่
ประโยคขู่คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาชักจูงให้ผู้ฟังทำตามด้วยการบอกผลของการไม่ทำตามไว้
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำเชื่อม คำว่า ถ้า, หาก ปรากฏอยู่ด้วย เช่น
ถ้าเธอไม่ร่วมมือ พวกเราจะไม่ให้เธออยู่ในกลุ่มของพวกเราแล้ว
- หากคุณยังไม่หยุดพฤติกรรมแบบนี้ เราอาจจะต้องดำเนินการทางกฎหมาย
7. ประโยคขอร้อง
ประโยคขอร้องคือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาขอให้ผู้ฟังช่วยสงเคราะห์ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำกริยานำคำว่า ช่วย, กรุณา, วาน, โปรดเช่น
โปรดอย่าเปิดโทรศัพท์มือถือในที่ประชุม
มีคำวิเศษณ์ คำว่าด้วย, ที, หน่อยเช่น
วานไปซื้อของที่ร้านค้าหน้าหมู่บ้านให้ที
มีคำลงท้ายคำว่าเถอะ, นะ, น่ะ เช่น
เธอช่วยดูแลเด็กแทนฉันหน่อยนะ
ประโยคขอร้องอาจเป็นประโยคคำถามก็ได้เช่น
จะลำบากไหมถ้าจะฝากซื้อของสัก 2 อย่าง
8. ประโยคคาดคะเน
ประโยคคาดคะเน คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาแสดงความคาดหมายว่าสิ่งใดจะเกิดขึ้น หรือเกิดขึ้นแล้ว
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำช่วยกริยาคำว่า คง, อาจ, ท่าจะ, เห็นจะ, น่า, กลัว เช่น
วันนี้ฝนอาจจะตกตอนเลิกงาน
- พรุ่งนี้ต้องออกจากบ้านแต่เช้ากลัวว่าจะไปไม่ทันรถไฟเที่ยวสุดท้าย
มีคำลงท้ายคำว่า กระมัง, ล่ะสิ
วันนี้ขาดน้ำตาลอีกล่ะสิ หน้าถึงได้เป็นแบบนี้
- เขาไม่ตอบแชต สงสัยคงจะยังไม่ตื่นกระมัง
9. ประโยคถาม
ประโยคถาม คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาถามผู้ฟัง
ลักษณะ/คำบ่งชี้
มีคำแสดงคำถาม คำว่าใคร, อะไร, อย่างไร, ที่ไหน, เท่าไหร่, ทำไม, เหตุใด, เมื่อไร เช่น
เมื่อไร EXO จะมาจัดคอนเสิร์ตที่ประเทศไทยสักที
ประโยคถามอาจเป็นประโยคบอกให้ทราบก็ได้ เช่น
อยากรู้จังว่าใครจะมาเปิดงาน
ชนิดของประโยคตามเจตนา
ถ้าพิจารณาเนื้อหาความของ 9 ประโยคก่อนหน้าอย่างละเอียดอาจสามารถรวมชนิดของประโยคเข้าด้วยกัน ทําให้ประโยคที่แบ่งตามเจตนาเหลือเพียง 3 ชนิดหลักๆ ได้แก่“แจ้งให้ทราบ ถามให้ตอบ บอกให้ทำ”และสามารถจัด 9 ประโยคก่อนหน้าให้เข้ากับประโยคที่แบ่งตามเจตนา 3 ชนิดหลังได้ดังนี้
1. แจ้งให้ทราบ
ประโยคแจ้งให้ทราบ เป็นประโยคที่ผู้พูดบอกกล่าว หรือแจ้งเรื่องราวบางอย่างให้ผู้ฟังทราบหรือเรียกอีกชื่อว่า ประโยคบอกเล่า ซึ่งอาจเปนประโยคสั้นๆ มีเพียงคำนามทำหน้าที่เป็นประธานและคํากริยาในภาคแสดง หรือเป็นประโยคยาวๆ ที่มีความซับซอน ทั้งนี้ประโยคแจ้งให้ทราบอาจมีเนื้อความเชิงปฏิเสธก็ได้
ประโยคแจ้งให้ทราบประกอบไปด้วย ประโยคบอกให้ทราบ, ประโยคเสนอแนะ และประโยคคาดคะเน
2. ถามให้ตอบ
ประโยคถามให้ตอบ เป็นประโยคที่ผู้พูดใช้ถามเรื่องราวบางอย่างเพื่อให้ผู้ฟังตอบสิ่งที่ผู้พูดอยากรู้บางครั้งเรียกประโยคสอบถาม ซึ่งต่างจากประโยคแจ้งให้ทราบตรงที่มีคําว่า หรือ หรือไม่ ใคร อะไร ที่ไหน เมื่อไร เท่าไร อย่างไร เป็นต้น หรืออาจมีเนื้อความปฏิเสธก็ได้เช่นกัน
ประโยคถามให้ตอบ ประกอบด้วย ประโยคถาม
3. บอกให้ทํา
ประโยคบอกให้ทำ เป็นประโยคที่ผู้พูดใช้เพื่อให้ผู้ฟังกระทำบางอย่างตามความต้องการของตนเอง อาจเรียกว่า ประโยคสั่งหรือขอร้อง การบอกให้ผูัอื่นทำตามความต้องการนั้นอาจใช้การขอร้อง วิงวอน เชิญชวน บังคับ ฯลฯ ซึ่งบางครั้งอาจมีเนื้อความเชิงปฏิเสธ
ประโยคบอกให้ทํา ประกอบด้วย ประโยคสั่ง, ประโยคห้าม, ประโยคชักชวน, ประโยคขู่และประโยคขอร้อง
มาทดสอบความรู้กัน!
รู้จักชนิดของประโยคเจตนากันไปแล้ว ถึงเวลาทดสอบความเข้าใจกันแล้วค่ะ โจทย์เรื่องชนิดของประโยคเจตนาอาจจะต้องใช้การวิเคราะห์สักนิดนึง แนะนำว่าค่อยๆ อ่านตัวเลือกแล้วสังเกตดีๆ วันนี้ 2 ข้อมาให้ฝึกทำ เป็นข้อสอบ A-Level วิชาภาษาไทย จากโครงการ Dek-D’s Pre-Admission รอบธันวาคม 2564 และรอบพฤศจิกายน 2566
1. ข้อใดแสดงเจตนาของผู้ส่งสารต่างจากข้ออื่น (โครงการ Dek-D’s Pre-Admission รอบธันวาคม 2564)
ก. ใครจะอยากเป็นคนไม่ดี
ข. พี่น้องที่ไหนเขาทำอย่างนี้
ค. เขาไปแล้วแล้วยังจะจำเขาทำไม
ง. ตรงที่เธอยืนนั้นมีฝนตกไหม
จ. สะใจพอหรือยังที่เห็นฉันต้องปวดใจ
2. ประโยคใดมีเจตนาตรงกับ “เราทุกคนต่างก็รู้ดีว่าเรื่องนี้จะจบลงอย่างไร” (โครงการ Dek-D’s Pre-Admission รอบพฤศจิกายน 2566)
ก. เมื่อไรพัสดุจะมาส่งสักที สั่งไปตั้งหลายวันแล้ว
ข. หลวงพ่อท่านเป็นพระดีขนาดนี้ ใครจะไม่เคารพล่ะ
ค. ทำไมนายไม่คิดว่าน้าจอมเป็นผู้ต้องสงสัยล่ะ
ง. น่ารำคาญที่สุด จะไปไหนก็ไปเลยนะ
จ. คุณเป็นอะไรกันแน่ ทำไมไม่ยอมพูดจากันดี ๆ
น้องๆ คิดว่าแต่ละข้อคำตอบไหนถูกต้อง คอมเมนต์ด้านล่างได้เลย!
สำหรับคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ วิชาภาษาไทย บทความต่อไปจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับอะไร ฝากติดตามกันด้วยนะคะ หรือถ้าน้องๆ มีเรื่องราวน่าสนใจเรื่องไหน ที่อยากให้นำมาเล่า หรือแจกทริคการจำ ก็สามารถคอมเมนต์เอาไว้ด้านล่างได้เลย!