ชาวผู้ไทสืบสานประเพณีหมอเหยาสื่อสารผีบรรพบุรุษเชื่อว่าเป็นการเยียวยาผู้ป่วย
ชาวผู้ไท อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์จัดพิธีเหยาเลี้ยงผีบรรพบุรุษสื่อสารประกาศความศักดิสิทธิ์ฟ้าดินรับรู้ บรรยากาศเต็มไปด้วยความเข้มขลังเป็นการสืบสานอนุรักษ์ประเพณีที่เชื่อว่าเป็นอีกพิธีกรรมหนึ่งในการรักษาคนป่วย
วันที่ 10 มีนาคม 2568 ที่บ้านโคกโก่ง ต.กุดหว้า อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งชุมชนของชนเผ่าผู้ไทกาฬสินธุ์ ที่ได้อนุรักษ์อัตลักษณ์ประเพณีมีการนัดหมาย บรรดา “หมอเหยา” หรือหมอเยียวยาอาการเจ็บป่วยด้วยการสื่อสารกับสิ่งไม่มีตัวตน ที่เรียกว่า “ผีหมอเหยา” นำโดยนายสมพงษ์ ผิวละมุล หมอเหยารุ่นใหม่ อายุ 34 ปี ซึ่งเป็นชาวบ้านกกตาล ต.บัวขาว อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ พร้อมด้วยคณะหมอเหยาตั้งแต่วัยรุ่น วัยพ่อแม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ในเขตพื้นที่ อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ จำนวน 25 คน ซึ่งเป็นชาวผู้ไทมีสายเลือดโดยกำเนิด และในชุมชนให้การยอมรับว่าเป็นผู้นำในการประกอบพิธีเหยา หรือเป็นหมอเหยาหรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าเป็น “พ่อเมือง-แม่เมือง” ร่วมพิธีกรรมมีเป่าแคน ดีดพิณ ตีฉิ่งฉาบเข้าจังหวะกับการฟ้อนรำ พร้อมตบมือและมีการเจรจาที่เชื่อว่าเป็นการสื่อสารกับโลกวิญญาณกับผีด้วยภาษาภูไท
นายสมพงษ์ ผิวละมุล กล่าวว่า การเหยา หรือเหยาผีเป็นภาษาผู้ไท ซึ่งหมายถึงพิธีกรรมในการบำบัดเยียวยาผู้ป่วยที่มีโรคภัยต่างๆ ที่แพทย์แผนปัจจุบันไม่สามารหาสาเหตุของการเกิดโรคได้ โดยจะเป็นการติดต่อสื่อสารผ่านร่างทรงที่เรียกว่า หมอเหยา กับโลกวิญญาณ หรือสื่อสารกับดวงวิญญาณและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งภูมิภาคอื่นอาจมีชื่อเรียกแตกต่างกันไป เช่น หมอทรง หมอธรรม หมอผีฟ้า ซึ่งแตกต่างกันไปในบริบททางเชื้อชาติและวัฒนธรรมในท้องถิ่น การเหยาเป็นอีกกรรมวิธีหนึ่งที่เชื่อว่าเป็นการการบำบัดเยียวยาโรคภัยไข้เจ็บ หรืออาจเรียกได้ว่าเป็นการแพทย์ทางเลือกหนึ่ง ของผู้ที่มีอาการเจ็บไข้ได้ป่วยโดยไม่ทราบสาเหตุ หรือเคยเข้ารับการรักษาจากการแพทย์แผนไทยและแผนปัจจุบันแล้วอาการไม่ดีขึ้นหรือไม่หาย แต่หลังจากเข้ารับการรักษาจากหมอเหยาแล้วทำให้อาการดีขึ้น และหายเป็นปกติ
นายสมพงษ์ กล่าวต่อว่า เครื่องเซ่นที่ใช้สำหรับในการไหว้ จะมีต้มเผือก ต้มมัน ต้มฟักทอง สุราขาว ข้าวสาร ไข่ไก่ต้มสุก อาหารหวานคาวพื้นบ้าน โดยจะมีการนำศาสตราวุธที่มีอยู่ในพื้นบ้านทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ธนูไม้ไผ่ มีดดาบ ง้าว ตะขอ มาใช้ร่วมในพิธีกรรม ในฐานะที่ตนเป็นคนรุ่นใหม่ที่ต้องการสืบสานประเพณีถือได้ว่าเป็นการอนุรักษ์อัตลักษณ์ประเพณีอันดีงามให้อยู่คู่กับคนผู้ไทก็อยากจะฝากให้คนรุ่นใหม่ที่มีความสนใจร่วมกันสืบสานรักษาสิ่งที่ดีงามของบรรพบุรุษเพื่อบ่งบอกถึงความเชื่อการเคารพนับถือบรรพบุรุษให้อยู่คู่กับสังคมต่อไป