วาฬสีน้ำเงิน สัตว์ป่าสงวนล่าสุดของไทย เคยพบเพียง 3 ครั้งในอันดามัน
รู้จัก “วาฬสีน้ำเงิน” สัตว์ใหญ่ที่สุดในโลก หลัง ครม.อนุมัติให้เป็นสัตว์ป่าสงวน ชนิดล่าสุด อพยพและมีถิ่นอาศัยทั่วโลก ปัจจุบันอยู่ในสถานะใกล้สูญพันธุ์ ไทยเคยพบเพียง 3 ครั้งเท่านั้นในทะเลอันดามัน
วันที่ 23 พฤษภาคม 2566 ที่ทำเนียบรัฐบาล หลัง “น.ส.ไตรศุลี ไตรสรณกุล” รองโฆษกประจำสำนักนายกรัฐมนตรี กล่าวว่า ที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) อนุมัติหลักการร่างพระราชกฤษฎีกา (พ.ร.ฎ.) กำหนดให้สัตว์ป่าบางชนิดเป็นสัตว์ป่าสงวน (ฉบับที่…) พ.ศ. … โดยมีสาระสำคัญเป็นการกำหนดให้ “วาฬสีน้ำเงิน” (Balaenptera musculus) เป็นสัตว์ป่าสงวนเพิ่มเติม
ก่อนจะเสนอเป็นสัตว์ป่าสงวน วาฬสีน้ำเงินเป็นสัตว์ป่าควบคุม ตามประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม แต่เนื่องด้วยในอดีตถูกล่าจับเป็นจำนวนมากเพื่อนำเนื้อและไขมันมาใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์และประมงพื้นบ้าน ขณะที่แหล่งอาหารลดลงจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศและความเป็นกรดในทะเล จึงส่งผลต่อการสืบพันธุ์ เมื่อกฎหมายมีผลบังคับให้เป็นสัตว์ป่าสงวนแล้ว วาฬสีน้ำเงินจะได้รับการอนุรักษ์และดูแลอย่างเข้มงวดตาม พ.ร.บ.สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562 ต่อไป
รู้จักวาฬสีน้ำเงินพี่ใหญ่แห่งท้องทะเล
ไม่ใช่เรื่องน่าแปลกที่ประเทศไทยจะเพิ่มวาฬสีน้ำเงินในบัญชีสัตว์ป่าสงวน เนื่องจากเมื่อปี 2561 บัญชีแดงไอยูซีเอ็น (IUCN Red List) สถาบันหลักที่มีอำนาจในการระบุฐานะและสถานภาพต่าง ๆ ของสปีชีส์ได้กำหนดสถานภาพให้เจ้ายักษ์ชนิดนี้เป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์ (Endangered Species, EN)
แต่สิ่งที่หลายคนสงสัยคือวาฬสีน้ำเงินมีถิ่นอาศัยอยู่ที่ไทยหรือไม่ เพราะเหตุใดจึงถูกเพิ่มในบัญชีสัตว์ป่าสงวน วาฬสีน้ำเงินมีแหล่งอาศัยในพื้นที่ทางทะเลระหว่างประเทศ อาศัยและมีการอพยพย้ายถิ่นระยะไกล ทั้งในมหาสมุทรแปซิฟิกตอนใต้ มหาสมุทรแอตแลนติก มหาสมุทรอินเดีย รวมถึงมหาสมุทรแอนตาร์กติก ด้วย
สำหรับทะเลประเทศไทย ข้อมูลจาก ระบบรับแจ้งรายงานการพบสัตว์ทะเลหายาก กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ระบุว่า เคยพบวาฬสีน้ำเงินเพียง 3 ครั้งเท่านั้น ซึ่งเป็นบริเวณฝั่งทะเลอันดามันทั้งหมด โดยพบครั้งแรกที่หมู่เกาะสุรินทร์ จ.พังงา เมื่อปี 2550 ครั้งต่อมาพบเกยตื้นที่เกาะลิบง จ.ตรัง เมื่อปี 2556 และครั้งล่าสุดพบที่หมู่เกาะสิมิลัน จ.พังงา เมื่อปี 2560
วาฬสีน้ำเงินจึงมีสถานะเป็นทรัพยากรทางทะเลร่วมกันของระดับภูมิภาคและระดับโลก โดยปัจจุบันมีประชากรโตเต็มวัยประมาณ 5,000-15,000 ตัวทั่วโลก
วาฬสีน้ำเงินเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและเป็นสัตว์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก โดยมีอายุยืนยาว 80-90 ปี ตัวโตเต็มที่อาจมียาวได้ถึง 29 เมตร หนัก 72-135 ตัน และอาจหนักสุดถึง 180 ตัน หรือ 180,000 กิโลกรัม เลยทีเดียว ซึ่งตัวเมียจะมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้
วาฬสีน้ำเงินตัวเมียจะมีระยะเวลาตั้งท้องนาน 10-12 เดือน และออกลูกครั้งละ 1 ตัว โดยจะตกลูก (คลอดลูก) ทุก 2-3 ปี ในช่วงฤดูหนาว ลูกวาฬที่แรกเกิดจะมีขนาดยาว 7-8 เมตร หย่านมเมื่ออายุ 8 เดือน และมีวัยเจริญพันธุ์ที่อายุ 8-10 ปี
เจ้าสัตว์ทะเลตัวใหญ่นี้มีส่วนหัวสีน้ำเงิน ลำตัวด้านหลังสีน้ำเงินอมเทา โดยส่วนท้องสีจางกว่าเล็กน้อย และด้านข้างมีลายสีน้ำเงินหรือเทาอ่อน มีลักษณะเป็นดวง ๆ จึงได้ชื่อว่าวาฬสีน้ำเงิน
ลำตัวของวาฬสีน้ำเงินมีลักษณะเพรียวยาว ส่วนหัวกว้างคล้ายตัวยู มีสันกลางหัว 1 สัน และช่องหายใจขนาดใหญ่ 2 รู เมื่อหายใจวาฬสีน้ำเงินจะโผล่ส่วนหัวและช่องหายใจขึ้นมาเหนือผิวน้ำมากกว่าวาฬชนิดอื่น ๆ นอกจากนี้ มันยังมีซี่กรอง 260-400 คู่ แต่ละซี่ยาวประมาณ 100 เซนติเมตร ลักษณะของซี่กรองค่อนข้างหยาบ มีร่องใต้คาง 60-88 ร่องยาวเกือบถึงสะดือ ครีบหลังมีขนาดเล็ก อาจมีรูปร่างคล้ายสามเหลี่ยมหรือลาดเอียง ปลายครีบแหลมหรือกลมมน
ฐานครีบหลังตั้งอยู่ค่อนไปทางหาง ครีบข้างเพรียวยาว ปลายครีบแหลม และมีสีอ่อนกว่าส่วนอื่นของครีบ มีความยาวได้ถึง 15% ของความยาวลำตัว ครีบหางกว้างประมาณ 1 ส่วน 4 ของความยาวลำตัว มีร่องกึ่งกลางระหว่างแพนหาง
แม้เป็นสัตว์ที่ใหญ่สุดในโลก แต่อาหารของวาฬสีน้ำเงินคือสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังขนาดเล็ก เช่น เคยสายพันธุ์ต่าง ๆ โดยมันจะอ้าปากเพื่อขยายร่องใต้คางให้ใหญ่ขึ้นและพุ่งเข้าหาเหยื่อโดยตะแคงตัวหรือหงายท้อง วาฬสีน้ำเงินจะกินอาหารทั้งผิวน้ำและที่ระดับความลึกถึง 300 เมตร
วาฬสีน้ำเงินสามารถดำน้ำได้นานถึง 36 นาที ว่ายน้ำด้วยความเร็ว 3-6 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เเละเร็วสุดที่ 7-20 กิโลเมตรต่อชั่วโมง นอกจากนี้ พวกมันยังใช้เสียงอินฟราโซนิก (Infra Sonic) ที่ความถี่ 17-20 เฮิร์ตซ์ ในการส่งสัญญาณสื่อสารในระยะไกล ซึ่งความถี่ต่ำเกินกว่ามนุษย์จะได้ยิน