เมื่อครั้ง “คึกฤทธิ์” ตั้งโขนธรรมศาสตร์ ถ่ายทอดนาฏศิลป์ชั้นสูงสู่คนรุ่นหลัง

เชิงสารคดี/บูรพา โชติช่วง: 20 เมษายน วันคล้ายวันเกิดศาสตราจารย์พิเศษ พลตรี หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช (20 เมษายน พ.ศ. 2454 – 9 ตุลาคม พ.ศ. 2538) นักปราชญ์ นักเขียน นักการเมือง ศิลปินแห่งชาติ และบุคคลสำคัญของโลก
ประวัติและผลงานของท่านมีมากมาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านมรดกทางวัฒนธรรม โดยมุ่งหมายให้เยาวชนคนรุ่นหลังได้ตระหนักในคุณค่าของวัฒนธรรม ผ่านวิธีการต่างๆ อย่างหลากหลายวิธีการ เช่น การเขียน การฝึกฝนคนรุ่นใหม่ และการฝึกหัดนาฏศิลป์ ในกลุ่มนักศึกษามหาวิทยาลัย ซึ่งเป็นเยาวชนที่จะเติบโต มีหน้าที่การงานที่ดีและรับผิดชอบต่อบ้านเมือง อันจะเป็นอนาคตของประเทศชาติ สะท้อนแนวความคิดของท่านที่มุ่งความสุข ความสงบ และความเข้าใจกัน ระหว่างผู้คน โดยการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม การผสมกลมกลืน ตลอดจนการถ่ายทอดวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน ทั้งคนในชาติและนานาชาติ

การก่อตั้งคณะโขน เป็นตัวอย่างสำคัญยิ่ง (master-piece) ของแนวความคิดดังกล่าว ในประเทศไทยนั้นโขน ไม่ใช่เป็นแค่เฉพาะการแสดงแขนงหนึ่งเท่านั้น หากแต่เป็นเครื่องประกอบพระเกียรติยศของสถาบันพระมหากษัตริย์ ท่านมีความเชื่อมั่นว่าการที่เยาวชนจะเห็นคุณค่าของศิลปะแขนงนี้ เยาวชนจะต้องรู้จัก สัมผัส และซาบซึ้งเสียก่อน ด้วยการเข้ามาเล่นโขนเอง ท่านได้ทุ่มเททั้งแรงกาย แรงใจ เวลา และสละเงินส่วนตัวเป็นจำนวนไม่น้อย เพื่อให้ได้สัมฤทธิผล ข้อนี้ผลลัพธ์คือ การก่อกำเนิดคณะโขนธรรมศาสตร์ในปี พ.ศ. 2509 จากแรงผลักดันทุกด้านของท่าน เจตนารมณ์และแนวความคิดของท่านถ่ายทอดยังบุคลากรผู้เกี่ยวข้องเป็นมรดกตกทอดที่จับต้องไม่ได้

โดยเฉพาะในผลงานที่เป็นเยี่ยมของท่าน (master-piece) คือโขนธรรมศาสตร์นั้น มีการนำเสนอเรื่อง “จารีต” และ “การแสดง” ที่ท่านได้ปรับจนเข้ากันเป็นอย่างดีในนาฏศิลป์โขน การให้ความสำคัญอย่างต่อเนื่อง ทำให้เป็นที่ประจักษ์ว่า สามารถที่จะนำเอาโขนจากสงครามหากาพย์ สะท้อนคติธรรมการต่อสู้ระหว่างความดีและความชั่ว ให้ได้รับความนิยมชมชอบเป็นอย่างยิ่ง ท่านได้แสดงให้เห็นการตีความบทตัวละครใหม่ การทำบทใหม่ของโขน การบรรจุเพลงและบทพากย์เจรจา และการนำเสนอในบทกลอนภาษาอังกฤษอย่างสละสลวย เข้าถึงอรรถรส และจิตวิญญาณของการแสดงที่มีจารีตเป็นกรอบอย่างนาฏศิลป์โขนนี้ จนเป็นที่ยอมรับและเป็นที่ภาคภูมิใจในศิลปวัฒนธรรมประจำชาติของคนไทยทุกกลุ่มทุกวัย

ปัจจุบันชุมนุมโขนธรรมศาสตร์ ศิษย์เก่าและใหม่มีการสืบทอดผลงานของท่าน นอกจากนี้สถาบันคึกฤทธิ์ มีการสืบทอดผลงานของท่านเช่นกัน

หมายเหตุ : คัดย่อจากโครงการสืบเนื่องการแสดงโขนธรรมศาสตร์ ในงานเฉลิมฉลอง ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช บุคคลสำคัญของโลกยูเนสโก และครบรอบ 100 ปีชาตกาล พ.ศ.2554