จากอาม่าถึงออสการ์ เส้นทางความสำเร็จ ‘หลานม่า’ กับ “ทศพล ทิพย์ทินกร” เมื่อคอนเทนต์ไทยทัชใจคนทั่วโลก
ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา คลื่นความนิยมของคอนเทนต์จากประเทศไทยได้ซัดสาดไปยังเวทีโลกอย่างน่าจับตามอง ไม่ว่าจะเป็นภาพยนตร์แนวดราม่าอย่าง หลานม่า ที่สร้างปรากฏการณ์เรียกน้ำตาในหลายประเทศ ภาพยนตร์แนวจารกรรม ฉลาดเกมโกง ภาพยนตร์แนวระทึกขวัญอย่าง Hunger: คนหิว เกมกระหาย หรือแม้แต่ซีรีส์วาย (Boy's Love) ที่ครองใจผู้ชมจากหลายประเทศในเอเชีย ความสำเร็จเหล่านี้ล้วนเป็นตัวช่วยจุดประกายความสนใจให้กับผู้ชมและนักวิจารณ์เป็นวงกว้าง ทำให้เกิดคำถามถึงศักยภาพของคอนเทนต์ไทยที่อาจก้าวสู่เวทีโลกในฐานะหนึ่งใน ‘ผู้สร้างสรรค์’ ที่น่าจับตามอง
เพื่อให้เข้าใจถึงความสำเร็จของ หลานม่า ภาพยนตร์ที่ได้แรงบันดาลใจมาจากเรื่องจริงของ เป็ด-ทศพล ทิพย์ทินกร นักเขียนบทมากความสามารถแห่ง GDH เราจึงชวนเขามาพูดคุยถึงมุมมองเกี่ยวกับการสร้าง Local Content เพื่อให้ก้าวสู่การเป็น Global Content พร้อมถอดบทเรียนความสำเร็จของ หลานม่า และซีรีส์แบบไทย ๆ ที่กำลังได้รับความสนใจในเวทีสากลมากขึ้นทุกที
…หรือนี่อาจเป็นเพราะเรามาถูกทางกันแน่?
เป็ด-ทศพล ทิพย์ทินกร นักเขียนบทภาพยนตร์
เก่งหลังเกม: ถอดบทเรียนความสำเร็จคอนเทนท์ไทยจาก หลานม่า
มีสำนวนติดปากของทีมงาน GDH ที่เรียกว่า “เก่งหลังเกม” หรือการวิเคราะห์ความสำเร็จหลังจากที่ภาพยนต์ได้ทำการออกฉายเป็นที่เรียบร้อย เช่นเดียวกับที่ หลานม่า สร้างชื่อเสียงให้กับวงการภาพยนตร์ไทยในระดับนานาชาติ ภาพยนตร์ที่ได้แรงบันดาลใจจากชีวิตจริงของ เป็ด-ทศพล นักเขียนบทที่คว่ำหวอดอยู่ในวงการมาหลายปี และเคยฝากชื่อเสียงไว้ในฐานะทีมเขียนบทภาพยนตร์ชื่อดังหลายเรื่อง เช่น แฟนเดย์ แฟนกันแค่วันเดียว, ฉลาดเกมส์โกง, คิดถึงวิทยา, Friend Zone ระวังสิ้นสุดทางเพื่อน และล่าสุดกับ หลานม่า
เป็ดเชื่อว่า การเล่าเรื่องราวที่มาจากประสบการณ์จริง หรือแม้แต่ความรู้สึกจริงที่มาจากข้างใน ทำให้ผู้ชมเข้าถึงได้ผ่าน “ประสบการณ์ร่วม” ที่ต่างคนต่างพบเจอในชีวิตจริง ในฐานะทีมเขียนบทที่ทำงานกับความเชื่อของคน ไม่มีอะไรที่จะโน้มน้าวคนให้คล้อยตามได้ดีเท่ากับความจริงที่หยิบยกมาถ่ายทอดบางส่วน บวกกับเรื่องราวที่แต่งเติมขึ้นเพื่อให้เกิดอรรถรสในการรับชมมากขึ้น
“พี่ ๆ โปรดิวเซอร์ทั้งพี่เก้ง (จิระ มะลิกุล) และพี่วัน (วรรณฤดี พงษ์สิทธิศักดิ์) มักจะพูดกับผมเสมอว่า การเขียนบทควรเริ่มจากเรื่องราวที่ใกล้ตัวเรามากที่สุด หรือเรื่องราวที่เรารู้จักดีที่สุด ผมเลยนึกถึงช่วงหนึ่งของชีวิตที่ได้ดูแลอาม่าตอนท่านป่วยเป็นมะเร็งและไม่มีใครดูแล ช่วงนั้นผมต้องช่วยแม่ดูแลอาม่า ซึ่งก่อนหน้านั้นเราไม่ได้สนิทกับอาม่าเลย หนึ่งปีที่อยู่ด้วยกันเราก็เริ่มสนิทกับอาม่ามากขึ้น จนวันที่อาม่าจากไปเราก็ยังจดจำช่วงเวลานั้นได้อย่างดี แม้แต่วันที่อาม่าแบ่งสมบัติให้ลูกหลาน เราเลยนำสองประเด็นนี้มาเชื่อมโยงกัน”
เราต้องเข้าใจว่า บทที่ดีโหยหาประสบการณ์จริงในชีวิต ถ้าเราเขียนบทโดยที่ไม่รู้สึกอินกับสิ่งนั้น
หลังความสำเร็จถล่มทลายบนจอเงิน ภาพยนตร์เรื่องนี้ยังประสบความสำเร็จในวงการสตรีมมิงระดับโลกอย่าง Netflix เช่นเดียวกับภาพยนตร์จากประเทศไทยชื่อ Hunger: คนหิว เกมกระหาย ที่มียอดการสตรีมมิงติดอันดับท็อป 10 ในหลายประเทศเมื่อปี 2023 ความสำเร็จในครั้งนั้นแผ่ขยายไปไกลมากกว่าแค่ในเอเชีย
“เราไม่ได้คาดหวังว่าหนังจะเดินทางมาไกลถึงขนาดนี้ หลังความสำเร็จของ หลานม่า ทำให้ทีมงานต้องมาถอดบทเรียนร่วมกัน จนเราได้ข้อสรุปว่า เรื่องราวของครอบครัวมักจะทัชใจผู้ชมเสมอ เพราะครอบครัวเป็นรูปแบบความสัมพันธ์ที่มีความเป็นสากล บวกกับแรงเชียร์จากผู้ชมในหลายประเทศที่สร้างปรากฏการณ์ให้ หลานม่า ไปไกลถึงเวทีออสการ์”
เป็ดยังเล่าให้ฟังด้วยว่า นอกจากความผูกพันในครอบครัวจะเป็นองค์ประกอบของความสำเร็จจาก หลานม่า ทว่าก่อนหน้านั้น ทีมงานเบื้องหลังก็ต้องทำการบ้านอย่างหนักกว่าจะมาเป็นบทภาพยนตร์เรื่องนี้ ถึงขนาดที่ ทีมโปรดิวเซอร์นำหนังที่เคยเข้าชิงรางวัลออสการ์สาขาต่างประเทศ มาถอดบทเรียนความสำเร็จร่วมกัน เพื่อให้ทีมเขียนบทเข้าใจถึงวิธีคิดและเทคนิคในการถ่ายทอดเรื่องราว เพื่อให้เข้าถึงฐานผู้ชมที่มีความแตกต่างทางเชื้อชาติและวัฒนธรรม
“ผมตั้งคำถามกับตัวเองว่า ทำไมหนังหรือซีรีส์ต่างประเทศ เล่าเรื่องราวออกมาแล้วทำให้เรารู้สึกอินไปกับชีวิตและวัฒนธรรมต่างชาติได้ แม้แต่แอนิเมชันเรื่อง Flow (มีแมว มีกัน วันน้ำท่วมโลก) ที่ไม่มีบทพูดเลย แต่ก็ทำให้เราอินกับเรื่องราวของแมวและสัตว์ต่าง ๆ ในลัตเวียได้อย่างลึกซึ้ง แล้วเราจะทำหนังให้คนที่ไม่ได้อยู่ในประเทศหรือวัฒนธรรมเดียวกันรู้สึกอินได้อย่างไร ดังนั้น วิธีการเล่าเรื่องสำคัญมากครับ เราต้องเล่าเรื่องให้คนอื่นเข้าใจและรู้สึกอินไปกับหนังของเรา เราต้องตกผลึกและเข้าใจเรื่องราวเหล่านั้นอย่างแท้จริง เพื่อให้เราถ่ายทอดออกมาจากมุมมองของคนที่อยู่ในเหตุการณ์นั้นได้อย่างสมจริง แล้วคนดูก็จะอินไปกับเรา”
แม้บริบททางสังคมและวัฒนธรรมจะเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว แต่แก่นแท้ของเรื่องราวที่ถูกนำเสนอในคอนเทนต์ไทย มักเป็นประเด็นที่สามารถเชื่อมโยงกับผู้ชมได้ทั่วโลกได้อย่างน่าสนใจ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวความผูกพันในครอบครัว มิตรภาพ การเติบโต (Coming of Age) หรือแม้แต่การเผชิญหน้ากับความสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก ดังเช่นความสำเร็จของ หลานม่า ที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์ของคนต่างวัยในครอบครัว ซึ่งเป็นประสบการณ์ที่ผู้ชมจากหลากหลายวัฒนธรรมสามารถเข้าถึงได้ ผ่านเรื่องราวในความทรงจำของตัวเอง
Homestay (2018, ภาคภูมิ วงศ์ภูมิ)
ธุรกิจสตรีมมิง : โอกาสแจ้งเกิด ‘Local Content’ ไทยสู่เวทีสากล
ท่ามกลางการแข่งขันอันดุเดือดของบรรดาผู้ให้บริการสตรีมมิงยักษ์ใหญ่ระดับโลก สิ่งที่น่าจับตามองคือความนิยมใน ‘Local Content’ หรือเนื้อหาที่สร้างสรรค์โดยผู้ผลิตท้องถิ่น ซึ่งสะท้อนวัฒนธรรม ภาษา และเรื่องราวที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละประเทศได้อย่างดี ปรากฏการณ์นี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในประเทศเจ้าของคอนเทนต์เท่านั้น หากแต่ยังขยายวงกว้างไปสู่ผู้ชมทั่วโลกที่โหยหาความแปลกใหม่และความแตกต่าง
“ชั่วโมงนี้เรารู้สึกว่า คอนเทนต์ไทยแข็งแรงมากพอที่จะสร้างแรงดึงดูดให้หลายประเทศ หันมาสนใจคอนเทนต์ไทยมากขึ้นโดยเฉพาะในเอเชีย จะเห็นได้จากหนังเรื่อง Friendzone ที่เวียดนามนำไปรีเมก อ้ายคนหล่อลวง และ คิดถึงวิทยา ที่รีเมกในประเทศจีนและประสบความสำเร็จเช่นกัน มันสะท้อนให้เห็นว่า คอนเทนต์ไทยได้รับการยอมรับในเวทีนานาชาติมากขึ้น ซึ่งส่วนหนึ่งปฏิเสธไม่ได้ว่ามาจากช่องทางสตรีมมิงที่ทำให้คอนเทนต์ไทยเดินทางไปได้ไกลมากในช่วงเวลานี้”
เป็ดยังเสริมด้วยว่า แพลตฟอร์มสตรีมมิงทำให้เกิดความหลากหลายของคอนเทนต์ เหมือนเรามีประตูหลายบานให้ออกเดินทางไปในดินแดนไร้ขอบเขต ตราบเท่าที่มันมีความเป็นเอกลักษณ์และพิเศษมากพอ มันจะทำให้นักลงทุนหรือผู้สร้างไม่กังวลเรื่องขาดทุน ส่วนผู้ผลิตเองก็สามารถสร้างคอนเทนต์ที่มีความหลากหลายในเวลาเดียวกัน มันเป็นโอกาสที่ดีของคนสร้างคอนเทนต์ทั้งหนัง ซีรีส์ สารคดี หรือเกมวาไรตี้ต่าง ๆ ขณะเดียวกันผู้ชมก็ได้รับชมคอนเทนต์ที่หลากหลายมากขึ้น
“ผมอยากให้โปรดิวเซอร์ ผู้กำกับ หรือนายทุน มอบโอกาสให้กับนักเขียนรุ่นใหม่ แม้เรื่องแรก ๆ อาจจะไม่สำเร็จ แต่มันก็เป็นบทเรียนให้เขาได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์และนำมาสร้างหนังเรื่องต่อ ๆ ไป มันยากมากนะ กว่าที่เราจะถ่ายทอดเรื่องราวจากตัวหนังสือออกมาเป็นหนังหรือซีรีส์สักเรื่อง ต่อให้มันจะเหนื่อยสักแค่ไหน เราก็ต้องทำให้สำเร็จ ยิ่งในวันที่เรามีพื้นที่ที่เปิดกว้างให้สามารถถ่ายทอดเรื่องราวได้หลากหลายจากแพลตฟอร์มสตรีมมิง ก็ยิ่งช่วยขับเคลื่อนวงการหนังและซีรีส์ของไทยให้เติบโตแบบก้าวกระโดด”
อีกหนึ่งข้อได้เปรียบสำคัญของแพลตฟอร์มสตรีมมิงคือความสามารถในการเข้าถึงผู้ชมเฉพาะกลุ่ม (Niche Audience) ที่มีความสนใจในเนื้อหาที่แตกต่างกันไป เช่น ผู้ชมที่สนใจในวัฒนธรรมไทย ประเพณี หรือมวยไทย แพลตฟอร์มสตรีมมิงก็สามารถนำเสนอคอนเทนต์เหล่านี้สู่ผู้ชมกลุ่มนี้ได้โดยตรง จึงปฏิเสธไม่ได้ว่า การเข้ามาของแพลตฟอร์มสตรีมมิงได้เปิดประตูบานใหม่ให้กับ ‘Local Content’ ของไทย ผู้สร้างสรรค์จึงไม่จำเป็นต้องพึ่งพาช่องทางแบบดั้งเดิมเพียงอย่างเดียว ทั้งยังสามารถนำเสนอผลงานผ่านแพลตฟอร์มระดับโลกที่มีฐานผู้ชมจำนวนมหาศาลได้อีกด้วย
Hunger: คนหิว เกมกระหาย (2023, สิทธิศิริ มงคลศิริ)
(Netflix Thailand)
คอนเทนต์ไทยในยุค AI Disruption ผู้ช่วยอัจฉริยะ หรือภัยคุกคามต่อความคิดสร้างสรรค์
โลกของการสร้างสรรค์คอนเทนต์กำลังเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ เมื่อปัญญาประดิษฐ์หรือ AI (Artificial Intelligence) เข้ามามีบทบาทอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน ตั้งแต่การช่วยค้นหาไอเดีย การสร้างสรรค์เนื้อหา ไปจนถึงการวิเคราะห์และเข้าถึงกลุ่มเป้าหมาย ผู้สร้างคอนเทนต์ไทยเองก็ไม่อาจหลีกเลี่ยงกระแสแห่ง AI Disruption ได้ ในเรื่องนี้ เป็ดมีมุมมองที่น่าสนใจในการปรับตัวและใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีนี้มากขึ้น เพื่อให้เรายังคงสร้างสรรค์ผลงานที่โดดเด่นและเข้าถึงผู้ชมได้อย่างมีประสิทธิภาพ
“ส่วนตัวผมมอง AI เป็นผู้ช่วยมากกว่าภัยคุกคาม ขึ้นอยู่กับว่าเราจะประยุกต์ใช้ AI ให้เกิดประโยชน์สูงสุดได้อย่างไร โดยไม่เสียความเป็นตัวตนและเอกลักษณ์ในการเล่าเรื่องของเรา แน่นอนอาจจะมีบางคนให้ AI เขียนบทขึ้นมาเลยก็ได้ แต่เราจะรู้ได้อย่างไรว่า AI เขียนบทนั้นให้เราเพียงคนเดียว มันอาจจะเขียนบทแนวเดียวกันให้นักเขียนบทคนอื่น ๆ ด้วยก็ได้ ดังนั้น เราต้องใช้ AI เป็นผู้ช่วยในการค้นหาข้อมูลหรือมุมมองแปลกใหม่ แต่ไม่ใช่ให้ AI เขียนบทหนังหรือซีรีส์แทนมนุษย์
“เราต้องเข้าใจว่า บทที่ดีโหยหาประสบการณ์จริงในชีวิต ถ้าเราเขียนบทโดยที่ไม่รู้สึกอินกับสิ่งนั้น มันก็ยากที่จะทำให้ผู้ชมรู้สึกแบบเดียวกัน เหมือนเราให้ AI เขียนหนังตลกแล้วไม่แน่ใจว่า มันจะตลกจริงหรือเปล่า เพราะเราต้องเข้าใจว่า AI ไม่มีเรื่องของอารมณ์ความรู้สึกและประสบการณ์ชีวิตเหมือนคนเรา ผมเลยรู้สึกว่า มันยากที่จะใช้ AI เขียนบทในช่วงเวลานี้ ซึ่งในอนาคตมันอาจจะเขียนออกมาได้ดีเหมือนมนุษย์คนหนึ่งเลยก็เป็นได้ แต่ถึงอย่างนั้น ผมก็ยังเชื่อว่าหนังที่สร้างโดยฝีมือมนุษย์จะเข้าถึงความเป็นมนุษย์ได้ลึกซึ้งกว่า”
อย่างไรก็ตาม การเข้ามาของ AI ก็ก่อให้เกิดความกังวลในหมู่ผู้สร้างสรรค์เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของการลดทอนความคิดสร้างสรรค์ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของผู้สร้างสรรค์ ขาดความสดใหม่ของเรื่องราว ปัญหาเรื่องลิขสิทธิ์ หรือความกังวลที่ว่า AI จะเข้ามาแทนที่งานของพวกเขา
“ชั่วโมงนี้ ผมมองว่า AI ทำให้เรามองเห็นทางเลือกในหลากหลายแง่มุม และนำมาต่อยอดเป็นไอเดียในการสร้างสรรค์ผลงานในแบบที่เป็นตัวเองมากกว่า เหมือน AI เลือกเมนูอาหารให้เรา 5 อย่าง สุดท้ายแล้วเราก็เป็นผู้ตัดสินใจเองว่าจะเลือกกินอะไร”
หลานม่า (2024, พัฒน์ บุญนิธิพัฒน์)
แกะรอยความสำเร็จ : ทำไมคอนเทนต์ไทยถึง "ใช่" ในสายตาโลก
ความสำเร็จของคอนเทนต์ไทยในตลาดสากลไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ จะเห็นได้จากกระแสความนิยมจาก หลานม่า ไปจนถึงภาพยนตร์ไทยอีกหลายเรื่อง ในเรื่องนี้ เป็ดมองว่านอกเหนือจาก ‘ความจริง’ ที่นำมาเล่าสู่กันฟังในรูปแบบของภาพยนตร์ ยังรวมถึงองค์ประกอบต่าง ๆ ในคอนเทนต์ไทยที่เป็นส่วนผสมแปลกใหม่ ไม่ต่างจากอาหารไทยที่มีหลากหลายรสชาติในจานเดียว
“ประเทศไทยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่มีเสน่ห์ไม่เหมือนใคร ทั้งในแง่ของประเพณี วัฒนธรรม สถานที่ท่องเที่ยว อาหาร หรือแม้แต่ความเชื่อแปลก ๆ ซึ่งประเทศอื่นไม่มีแบบบ้านเราแน่นอนครับ อย่างการไหว้เจ้าพ่อทรานส์ฟอร์เมอร์ด้วยการถวายน้ำมันเครื่องแล้วจะช่วยให้ขายดี สมหวังดังปรารถนา อีกเรื่องที่น่าสนใจคือ ความเป็นคนไทยและบริบทต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมไทยนี่ล่ะ ที่ทำให้เราสามารถนำมาสร้างความพิเศษให้กับคอนเทนท์จากประเทศไทยได้ครับ”
นอกจากนี้ ความหลากหลายของคอนเทนต์ไทยก็เป็นเสน่ห์ดึงดูดใจเช่นกัน จะเห็นได้จากเรื่องราวแนวดราม่า รักโรแมนติก ไปจนถึงสยองขวัญ ความหลากหลายนี้ทำให้คอนเทนต์ไทยตอบสนองความต้องการของกลุ่มผู้ชมที่แตกต่าง โดยเฉพาะอย่างยิ่งความนิยมของซีรีส์วายที่สร้างฐานแฟนคลับอย่างเหนียวแน่นในระดับเอเชีย แสดงให้เห็นถึงความกล้าในการนำเสนอเรื่องราวที่เปิดกว้างและตอบรับกับความหลากหลายทางเพศ
“หลายปีที่ผ่านมา อุตสาหกรรมคอนเทนต์ไทยมีการพัฒนาคุณภาพการผลิตอย่างต่อเนื่อง ทั้งในแง่ของบทหนัง งานภาพ ตัดต่อ และการแสดง นักแสดงไทยหลายคนได้รับการยอมรับในระดับสากล ทีมงานเบื้องหลังมีความสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานที่มีคุณภาพเทียบเท่ากับระดับนานาชาติ บวกกับแพลตฟอร์มสตรีมมิงที่มีการแปลภาษาและใส่คำบรรยายจึงช่วยลดอุปสรรคด้านภาษา และทำให้ผู้ชมทั่วโลกสามารถเพลิดเพลินกับคอนเทนต์ไทยได้อย่างไร้ขีดจำกัด”
จากความนิยมของคอนเทนต์ไทยในตลาดสากล ถือเป็นสัญญาณดีที่บ่งบอกถึงศักยภาพในการผลิตและความสามารถของคนไทยในการสร้างสรรค์ผลงานที่เข้าถึงผู้ชมได้ทั่วโลก การได้พูดคุยกับนักเขียนบทมากประสบการณ์อย่าง ‘เป็ด’ ทำให้เรามองเห็นภาพนั้นได้ชัดเจนมากขึ้น เพราะความสำเร็จของ หลานม่า ไม่ได้เป็นเพียงปรากฏการณ์ชั่วครู่ชั่วยาม
หากแต่เป็นสัญญาณที่บ่งบอกว่า เรื่องราวที่มีความเป็นสากลและเล่าขานด้วยหัวใจ สามารถก้าวข้ามพรมแดนทางวัฒนธรรมและสร้างความประทับใจให้กับผู้ชมทั่วโลกได้อย่างแน่นอน
ภาพ : GDH