ถ้าจะบอกว่าคนเราทุกวันนี้มีความทุกข์มากกว่าความสุขก็คงไม่ผิดนัก
เดี๋ยวนี้มีเรื่องสารพัดที่มาคอยบั่นทอนความสุขของพวกเรามากขึ้นทุกที ไหนจะเศรษฐกิจ โรคระบาด การเมือง ที่ทำงาน ข่าวน่าสลดใจ ความรัก ความสัมพันธ์ เรียกว่าทุกอย่างที่รอบตัวค่อย ๆ ทำให้ความสุขกลายเป็นภาพลาง ๆ ที่ค่อย ๆ จางลงไปทุกที
เพราะแบบนี้คนเราก็เลยมองหา ‘ความสุขที่แท้จริง’ กันมากขึ้น ด้วยหวังว่าความสุขที่แท้จริงคงจะเป็นนิรันดร์ ไม่มีวันเสื่อมสลายไปเหมือนความสุขแบบฉาบฉวยที่พวกเราประสบพบเจอกันทุกวี่วัน
แล้วความสุขที่แท้จริงคืออะไร ?
แม่ชีศันสนีย์ เสถียรสุต เล่าถึงความสุขที่แท้จริงไว้ว่า
“ความลับของความสุขคือการเห็นสุขแค่มา แล้วไป ใจไม่เผลอเพลินไปกับความสุข ไม่คลุกคลี เมาหมก ติดอกติดใจไปกับความสุข คนเราถ้าเป็นอิสระจากสุขได้เมื่อไหร่ ก็จะอยู่เหนือสุข ถ้าเราอาศัยลมหายใจแห่งสติ เห็นว่าความสุขแค่มาแล้วไป แปลว่ากำลังเข้าถึงความจริง ทุกคนปรารถนาจะมีความสุขให้เป็นดั่งใจตัวเอง พอมีอะไรไม่ได้ดั่งใจ เราก็จะไล่ล่าหาการปรนเปรอทั้งตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ แต่ถ้ามองเห็นความจริง จะรู้ว่าอิสรภาพจากการมีความสุขก็คือ สุขอยู่เหนือสุข เกิดขึ้นได้จากการใช้ชีวิตที่รู้ทันกาย รู้ทันใจของตัวเองนี่เอง”
พระมหาวรพรต กิตติวโร ศูนย์วิปัสสนาฯ เขมรังสี จ.พระนครศรีอยุธยา พูดถึงความสุขที่แท้จริงไว้อย่างน่าสนใจว่า
“ความสุขที่แท้จริงไม่ต้องแสวงหาจากภายนอกที่ไหนเลย อยู่ภายในใจของเรานี่เอง แต่ด้วยความไม่รู้ ทุกคนเกิดมาก็อยากจะมีชีวิตที่ดี มีความสุข ไม่มีใครอยากจะพบกับความเจ็บปวด ทุกข์ทรมาน แต่เพราะความไม่รู้ก็เลยแสวงหาความสุขจากสิ่งต่าง ๆ ภายนอก สุดท้ายก็ไม่พบเจอความสุขที่แท้จริง เกิดกี่ภพชาติก็เป็นเช่นนี้ สุดท้ายก็ตายเปล่าไม่ได้พบเจอกับความสงบสุขที่แท้จริง”
นอกจากทางธรรมแล้ว ในทางโลกมีงานวิจัยเกี่ยวกับความสุขที่แท้จริง ในโครงการ The Harvard Study of Adult Development จากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดที่ใช้เวลาวิจัยถึง 75 ปี ใช้ทีมวิจัยถึง 4 รุ่น เพื่อทำงานวิจัยนี้ให้เสร็จสมบูรณ์ โดยทีมวิจัยต้องทำการศึกษา สัมภาษณ์คน 724 คน ในช่วงอายุ 11-19 ปี เป็นเวลา 75 ปีเพื่อหาคำตอบว่าท้ายที่สุดแล้ว ความสุขที่แท้จริงคืออะไรกันแน่
ผลงานวิจัยถูกนำมาเผยแพร่โดย Robert Waldinger นักวิจัยรุ่นที่ 4 ของโครงการ ซึ่งจากกลุ่มตัวอย่างที่เคยมี 724 คน ตอนนี้เหลือเพียง 60 คน ที่มียังมีชีวิตอยู่ ส่วนที่เหลือแม้จะเสียชีวิตไปแล้ว แต่ข้อมูลที่ทีมวิจัยเฝ้าติดตามชีวิตของคนทั้ง 724 คนมาตลอด 75 ปีสรุปได้ว่า ความสุขที่แท้จริงนั้นเป็นอะไรที่เรียบง่ายมาก
ความสุขที่แท้จริง คือการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว เพื่อน สังคม สิ่งนี้ต่างหากคือความสุขที่แท้จริงของมนุษย์ และผู้ที่มีความสัมพันธ์ที่ดีกับครอบครัว กับเพื่อน กับคนรอบข้างจะเป็นผู้ที่มีสุขภาพที่แข็งแรง มีความสุขและอายุยืนมากกว่าด้วย
แปลว่าคนทั้งโลกเดินมาผิดทาง ความสุขที่แท้จริงไม่ใช่เรื่องของเงินทอง ชื่อเสียง อำนาจ หรือแม้แต่ความสะดวกสบายอะไรเลย สิ่งเหล่านี้ไม่ได้ทำให้มาตรวัดความสุขเพิ่มขึ้น
แล้วทำไมพวกเราถึงเดินกันมาผิดทาง ทำไมถึงคิดว่าความสุขที่แท้จริงคือการมีเงินเยอะ ๆ มีชื่อเสียง มีอำนาจมากมายแล้วถึงจะมีความสุข เพราะความสุขที่เกิดจากของภายนอกพวกนี้เป็นความสุขแบบฉาบฉวย สุขที่เกิดจากความอยากได้ อยากมี อยากเป็น ย่อมไม่ใช่ความสุขที่แท้จริงที่คนเราโหยหาและต้องการ
ท้ายที่สุดแล้วการมีเงินไม่ได้แปลว่าจะมีความสุข จริง ๆ “เงิน” ทำให้มีความสุขได้ในระดับหนึ่งเท่านั้น แถมยังไม่ใช่ความสุขที่แท้จริงพอที่จะทำให้เราไม่เป็นทุกข์ได้อีกด้วย
แม้บางครั้งกราฟความสุขจะแปรผันตามจำนวนเงิน แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าคนไม่มีเงินจะไม่มีความสุขตามไปด้วย เพราะความสุขของบางคนก็เป็นอะไรที่ง่ายเสียจนเงินไม่สามารถซื้อหาได้
สิ่งที่จับต้องได้มากกว่านั้นก็คือ การมีทุกอย่างไม่ได้แปลว่ามีความสุข และไม่จริงเลยที่คนหาเช้ากินค่ำจะไม่เคยมีความสุข
ทีนี้เมื่อรู้แล้วว่าความสุขที่แท้จริงไม่ได้เกี่ยวอะไรกับภาพที่ทุกคนเคยต้องการเลย ไม่ใช่การถูกรางวัลที่ 1 ไม่ใช่การเป็นเศรษฐี ไม่ใช่การประสบความสำเร็จในหน้าที่การงาน ไม่ใช่แม้แต่คนรักที่นั่งอยู่ข้าง ๆ เรายังอยากที่จะตามหาความสุขกันอยู่ไหม ?
ถึงเวลาเปิดเผยแล้วว่าความสุขที่แท้จริงคืออะไร
จริง ๆ แล้วความสุขที่แท้จริงเป็นอะไรที่นามธรรม และแทบจะจับต้องไม่ได้
ถ้าสมการคือ รอยยิ้ม = ความสุข เพราะฉะนั้นความสุขก็คงเป็นเรื่องอะไรที่ทำให้ยิ้มได้ แต่นั่นอาจไม่ใช่ความสุขที่แท้จริง
ความสุขที่แท้จริงไม่ใช่อะไรที่ฉาบฉวย ไม่ได้เกิดจากสิ่งเร้าภายนอก ไม่ต้องจ่ายเงิน ที่สำคัญใคร ๆ ก็พบเจอความสุขที่แท้จริงได้ แต่ที่พวกเราไม่เจอก็เพราะไม่รู้ว่าความสุขที่แท้จริงคืออะไรต่างหาก คนเราส่วนใหญ่มองหาแต่ความสุขแบบชั่วคราว ซึ่งก็ไม่ผิดที่จะคิดหรือเป็นแบบนั้น มันเป็นเรื่องปกติและธรรมดาที่สุดของมนุษย์
ที่สำคัญอย่ามองความสุขที่ฉาบฉวยเป็นตัวร้าย เพราะยังไงความสุขก็คือความสุข เราแค่ต้องรู้ให้ทัน ไม่เผลอไผลไปกับความสุขที่มาเพียงชั่วครู่ชั่วยาม เพราะยังไงสุขก็ต้องคู่กับทุกข์ ยิ่งสุขที่เกิดจากความอยากได้ อยากมี อยากเป็น สุดท้ายย่อมลงเอยด้วยทุกข์ เพราะฉะนั้นต้องรู้ให้ทัน ไม่ติดอกติดใจ ลืมตัวไปกับความสุขนั้น แต่จงมองความสุขที่เกิดจากภายใน ที่เกิดจากใจ และความคิดของตัวเราเอง
ถ้าจะพูดให้เห็นภาพและง่ายกว่านั้น ความสุขที่แท้จริงก็คือความสุขที่เกิดขึ้นจากตัวเรา เป็นความรู้ตัว รู้สึกสบายใจ รู้สึกสงบที่เกิดขึ้นจากข้างใน ซึ่งไม่ต้องตามหา ไม่ต้องใช้พลังอะไรเลย แค่รู้สึกและรับรู้จากข้างในแล้วหยุดไขว่คว้าความสุขภายนอก เพราะสุดท้ายแล้วความสุขอาจไม่ใช่การ ‘มี’ แต่เป็นการ ‘พอ’ ก็ได้
คู่มือความสุข – พาไปแกะรอยหนทางแห่งความสุข ว่าแท้จริงแล้วความสุขที่ทุกคนตามหานั้นคืออะไร