“นายกฯ” มาจากไหน ทำไมเรียกตำแหน่งนี้ว่า "นายกรัฐมนตรี"

นายกฯ หรือ นายกรัฐมนตรี คำนี้มาจากไหน ทำไมเรียกตำแหน่งนี้ว่า “นายกรัฐมนตรี”

ตำแหน่ง “หัวหน้าผู้บริหารประเทศ” หรือ นายกรัฐมนตรีมีมาแต่อดีต เพียงแต่ยังไม่มีศัพท์คำว่า นายกรัฐมนตรีใช้เท่านั้น เช่น จีนเรียกว่า “ไจ๊เสี่ยง” หรือ “มหาอุปราช” วรรณคดีสามก๊ก โจโฉ ก็เป็นดำรงตำแหน่งดังกล่าว, อินเดีย วรรณคดีเรื่องกามนิต-วาสิฏฐี ใช้คำว่า “ประธานมนตรี” ไทยเราก็ใช้คำว่าอัครมหาเสนาบดี, อัครมหาเสนาภิมุข, สมุหนายก, ประธานกรรมการราษฎร ฯลฯ

แล้วคำว่า “นายกรัฐมนตรี” คำนี้มาจากไหน เกิดขึ้นเมื่อใด ใครเป็นผู้บัญญัติศัพท์ขึ้น!!

เรื่องมีอยู่ว่า เมื่อคณะราษฎรเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นระบอบประชาธิปไตยแล้ว ได้ดำเนินการร่างรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ซึ่งกำหนดว่าจะให้เสร็จภายในวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 หนึ่งในจำนวนนั้นคือ “ร่างกฎหมายเปลี่ยนชื่อเสนาบดีเป็นรัฐมนตรี” ที่มีอภิปรายในการประชุมสภาร่างรัฐธรรมนูญตกลงเห็นควรให้เปลี่ยน “เสนาบดี” และ “กรรมการราษฎร” มาใช้เป็น “รัฐมนตรี” แทน

ส่วนคำว่า “ประธานกรรมการราษฎร” ยังไม่ได้กำหนดว่าจะใช้อย่างไร จึงมอบให้ พระยามโนปกรณ์นิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์) ดำเนินการต่อ พระยามโนปกรณ์ฯ ขอให้ หลวงประดิษฐ์มนูธรรม (ปรีดี พนมยงค์) ช่วยหาข้อมูลเรื่องนี้จากรัฐธรรมนูญต่างชาติ และให้ พระธรรมนิเทศทวยหาร (อยู่ อุดมศิลป์) ตำแหน่งอนุศาสนาจารย์ แปลเป็นภาษาไทย

หลวงประดิษฐ์ฯ เขียนบันทึกไว้สั้น ๆ ว่า “ได้พบรัฐธรรมนูญฝรั่งเศสเขาเรียกหัวหน้าผู้บริหารประเทศของเขาว่า ‘Premier’ส่วนอังกฤษนั้นเขาเรียก ‘Prime-Minister’เยอรมันเรียกว่า ‘Chancellor’ จะเทียบคำไทยอย่างไรสุดแต่คุณพระจะพิจารณา”

พระธรรมนิเทศฯ ได้เทียบคำดังนี้ Premier เป็น นาย + ก ตามหลักภาษาบาลี แปลว่า “ผู้เป็นนาย” ในที่นี้นายกรัฐมนตรีคือ ผู้อยู่เหนือ หรือผู้นำคณะมนตรีของประเทศ

คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญคนสำคัญ 3 ท่าน คือ พระยามานวราชเสวี (ปลอด วิเชียร ณ สงขลา), หลวงประดิษฐ์ฯ และ เจ้าพระยาธรรมศักดิ์มนตรี (สนั่น เทพหัสดิน ณ อยุธยา) ลงมติให้ใช้คำว่านายกรัฐมนตรี แทนคำว่า “ประธานคณะกรรมการราษฎร” ตั้งแต่วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 เป็นต้นมา

ไทยเป็นประเทศแรกที่กำหนดและใช้คำว่า นายกรัฐมนตรีสำหรับตำแหน่งหัวหน้าผู้บริหารประเทศ จากนั้นกัมพูชาเป็นประเทศที่ 2 ใช้เมื่อสมเด็จเจ้านโรดมสีหนุ เข้าดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี พ.ศ. 2488 และลาวใช้ประเทศที่ 3 พ.ศ. 2488 เมื่อเจ้าเพชรราชดำรงตำแหน่งหัวหน้า

อ่านเพิ่มเติม :

• “ฯพณฯ” ที่อ่านว่า “พณะท่าน” มาจากคำว่าอะไร-ย่ออย่างไร? ทำไมมี “ฯ” ด้านหน้า-หลัง
• “เจ้าเพชรราช” บุรุษเหล็กแห่งอาณาจักรลาว ล่องไพรลุยที่เฮี้ยน ยิงเสือ-ปราบจระเข้

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

ที่มา :

ดร. กวี อิศริวรรณ. “กำเนิดตำแหน่ง นายกรัฐมนตรี”, ศิลปวัฒนธรรม กรกฎาคม 2531.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ พฤศจิกายน 2560

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “นายกฯ” มาจากไหน ทำไมเรียกตำแหน่งนี้ว่า “นายกรัฐมนตรี”

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com