เจดีย์ที่ไม่มีใครรู้จัก ในอำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก กลายเป็น “เจดีย์ยุทธหัตถี” เพราะ “รีบสรุป” ก่อนศึกษา
ในจารึกสุโขทัยหลักที่ 1 (ซึ่งยังเป็นที่ถกเถียงกันว่าสร้างขึ้นในยุคสมัยใดแน่) มีความตอนหนึ่งเล่าถึงเหตุการณ์ในสมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ เมื่อครั้งที่ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดยกทัพมาตีเมืองตาก พ่อขุนรามคำแหงซึ่งสมัยนั้นมีพระชนม์ได้ 19 พรรษา ได้เสด็จร่วมทัพของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ด้วย และเป็นผู้ไสช้างเข้าช่วยพระราชบิดา เอาชนะขุนสามชนได้ พ่อขุนศรีอินทราทิตย์จึงพระราชทานนามให้พระองค์ว่า “พระรามคำแหง”
เหตุการณ์ดังกล่าวทำให้คนยุคหลังนำไปผูกเรื่องว่า เจดีย์องค์หนึ่งในอำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก จะต้องสร้างขึ้นเพื่อเฉลิมพระเกียรติให้กับพ่อขุนรามคำแหงเป็นแน่ และพากันเรียกเจดีย์องค์ดังกล่าวว่า เจดีย์ชนช้าง หรือเจดีย์ยุทธหัตถีของพ่อขุนรามคำแหง
แต่ความเชื่อดังกล่าวของชาวบ้านเพิ่งจะมีขึ้นได้ไม่ถึงร้อยปี ดังที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงกล่าวถึงเจดีย์องค์นี้หลังเสด็จไปเมืองเชียงใหม่เมื่อ พ.ศ. 2464 และได้แวะทอดพระเนตรเมืองเก่าของตาก ว่า “มีของสำคัญอยู่ที่เมืองตากเก่าอย่าง ๑ คือมีพระเจดีย์เหมือนอย่างแบบสุโขทัยสร้างไว้บนยอดดอยองค์ ๑ สูงสัก ๑๐ วา ยังอยู่บริบูรณ์ดี พวกชาวเมืองไม่รู้จักเรียกกันว่าพระปรางค์ และไม่มีใครรู้ว่าใครสร้าง**”
และเป็นพระองค์เองที่ทรงสันนิษฐานว่า มูลเหตุการสร้างเจดีย์องค์นี้อาจจะเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ชนช้างในครั้งนั้น ดังความในลายพระหัตถ์ของพระองค์ที่มีไปถึงสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ว่า เจดีย์ดังกล่าว “ได้รูปและสัณฐานเหมือนพระเจดีย์องค์กลาง ซึ่งพ่อขุนรามคำแหงสร้างไว้ในวัดเจดีย์เจ็ดยอดแถวเมืองศรีสัชนาลัย และพระเจดีย์ที่วัดตระพังเงินเมืองสุโขทัยไม่มีผิด ลายปั้นหน้าราหูยังอยู่ดีบริบูรณ์ดี สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นพระเจดีย์สร้างเฉลิมพระเกียรติพ่อขุนรามคำแหงที่ชนช้างชนะขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดที่เมืองตาก แต่จะสร้างในรัชกาลไหนข้อนี้สงสัยอยู่ แต่คงในราชวงศ์พระร่วงสร้าง…”
นับแต่นั้นมา ข้อสันนิษฐานของพระองค์ก็กลายเป็น “ข้อเท็จจริง” ที่ผู้คนยึดถือ และเชื่อต่อๆ กันมาว่า เป็นเจดีย์ที่มีอายุกว่า 700 ปี สร้างขึ้นในสมัยพ่อขุนรามคำแหง
แต่ รศ. ศรีศักร วัลลิโภดม ไม่เห็นด้วย (มาหลายสิบปี) เพราะแม้เจดีย์องค์ดังกล่าวจะมีลักษณะของศิลปะสุโขทัยจริง แต่ก็เป็นศิลปะยุคหลังตั้งแต่สมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาลิไท ซึ่งเป็นชั้นพระนัดดาของพ่อขุนรามคำแหงลงมา
ตัวองค์เจดีย์เองก็มิได้ตั้งขึ้นโดดๆ อย่างที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงตั้งข้อสันนิษฐาน แต่มีฐานของพระวิหารตั้งอยู่เบื้องหน้า และตั้งแต่สมัยอยุธยาขึ้นไปก็ไม่เคยมีหลักฐานปรากฏว่าคนไทยมีความคิดในการสร้างเจดีย์โดดๆ เป็นอนุสาวรีย์แบบฝรั่ง มีแต่การสร้างวัดซึ่งเป็นศาสนถาน แม้แต่การสร้างสถูปบรรจุอัฐิคนตายก็ยังทำกันในวัด
สอดคล้องกับการศึกษาของ ศ. นิธิ เอียวศรีวงศ์ ที่พบว่า สมัยรัฐจารีตไทยไม่เคยมีการสร้างอนุสาวรีย์เลย การสร้างอนุสาวรีย์เพิ่งจะเริ่มมีในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวนี้เอง
แล้วเจดีย์องค์นี้ถูกสร้างขึ้นด้วยวัตถุประสงค์อันใด?
ข้อนี้ ธีระวัฒน์ แสนคำ เสนอว่า เจดีย์ที่เรียกกันว่าเจดีย์ยุทธหัตถีนี้แท้จริงน่าจะเป็น “พระมหาธาตุเจดีย์แห่งเมืองตาก” เพราะในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไทมีการสร้างพระมหาธาตุประจำเมืองขึ้นหลายเมือง ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์เช่นเดียวกับเจดีย์องค์นี้ แม้ว่ายุคนั้นเชียงใหม่จะมีอิทธิพลเหนือตาก แต่ความสัมพันธ์เชิงวัฒนธรรมของตากจะผูกพันกับสุโขทัยมากกว่า และฝ่ายล้านนาเองก็ยอมให้ชาวสุโขทัยมาครองเมืองตากด้วย ดังที่ปรากฏในตำนานมูลศาสนา
ส่วนเจดีย์ในวัดพระบรมธาตุบ้านตากที่อยู่บนเนินเขาตรงข้ามกับเจดีย์ยุทธหัตถี และเรียกกันว่าเป็นพระบรมธาตุบ้านตากนั้น ธีระวัฒน์ เชื่อว่า ในอดีตมิได้มีความสำคัญเท่ากับเจดีย์ยุทธหัตถี เพราะมีขนาดเล็กกว่า แต่เหตุที่ได้รับการนับถือว่าเป็นพระบรมธาตุประจำเมืองก็เพราะภายหลังมีพระมาจำพรรษาและพัฒนาให้รุ่งเรือง ส่วนเจดีย์ยุทธหัตถีเมื่อถูกทิ้งร้างไป คนยุคหลังจึงไม่รู้ความเป็นมาและความสำคัญไปโดยปริยาย
ธีระวัฒน์ ยังกล่าวถึงปัญหาประวัติศาสตร์แบบชาตินิยมอันมีส่วนปลูกฝังความเชื่อว่าเจดีย์องค์นี้คือ เจดีย์ยุทธหัตถี ว่า ปัจจุบันมีนักวิชาการหลายท่านเห็นว่าประวัติศาสตร์แบบนี้เป็นส่วนหนึ่งของปัญหาสังคม จึงพยายามสร้างประวัติศาสตร์ชาติชุดใหม่ขึ้นมา เพื่อให้ผู้คนทุกชนชั้นทุกเชื้อชาติในบริบทแต่ละยุคสมัยของสังคมไทยได้มีส่วนร่วมในหน้าประวัติศาสตร์ด้วย
และแม้ปัจจุบันชาวบ้านจะพากันถือว่าเจดีย์องค์ดังกล่าวเป็นเจดีย์ยุทธหัตถีอย่างเหนียวแน่นแล้ว เห็นได้จากสิ่งของสักการะที่ส่วนใหญ่เกี่ยวเนื่องกับการทหาร หรือการบนบานก็มักเป็นเรื่องการสอบเข้าเป็นทหาร ตำรวจ แต่รัฐก็ควรนำเสนอข้อมูลที่เป็นจริงให้ชาวบ้านหรือสังคมไทยเข้าใจ แม้ว่าจะขัดต่อความทรงจำเดิมบ้างก็ตาม
อ่านเพิ่มเติม :
- “หลักฐานพม่า” พลิกความเข้าใจเรื่อง “สงครามยุทธหัตถี”!!!
- วิวาทะเจดีย์ยุทธหัตถี สถานที่รำลึกวีรกรรม “พระนเรศวร” อยู่ที่ไหนกันแน่ ?!?
- เจดีย์ยุทธหัตถีมีจริงหรือ?
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
“เจดีย์ยุทธหัตถี หรือพระมหาธาตุเจดีย์แห่งเมืองตาก?: บทวิพากษ์ปัญหาจากการศึกษาประวัติศาสตร์แบบรัฐชาตินิยม”. ธีระวัฒน์ แสนคำ. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับมิถุนายน 2554.
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 24 มีนาคม 2562
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : เจดีย์ที่ไม่มีใครรู้จัก กลายเป็น “เจดีย์ยุทธหัตถี” เพราะ “รีบสรุป” ก่อนศึกษา
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com
ความเห็น 11
Golf
พระองค์ก็บอกแล้วว่าสันนิษฐาน และพระองค์ก็ไม่เคยให้ยึดถือว่าสิ่งที่พระองค์บันทึกไว้ถูกทั้งหมด ถ้ามีข้อมูลใหม่ ความรู้ก็เปลี่ยนแปลงไปได้ ในช่วงเวลานั้นข้อมูลเป็นอย่างนั้น ก็สันนิษฐานไปตามข้อมูลแวดล้อมที่มี พาดหัวเหมือนนักประวัติศาสตร์ในอดีตเป็นคนผิด
10 ม.ค. 2564 เวลา 02.17 น.
Piyasuda🌷
ศิลปวัฒนธรรมในเครือมติชน ข่าวสด สื่อสามนิ้วก็ชังชาติเรื่อยไป ไม่มีหลักฐานมาหักล้าง ขอให้ได้เสี้ยม
10 ม.ค. 2564 เวลา 02.33 น.
panama8989
มันก็คือข้อสันนิฐาน ท่านเองก็สันนิฐาน อยู่ความน่าเชื่อถือ ชาวบ้านเขาไม่สน ก็ไม่มีใครเกิดทัน มายุคนี้ผ่านเป็นร้อยปี รื้อพื้นเพื่อขัดแย้ง เพราะคิดว่าตัวเองถูกนินะ อาจารย์ เอาเป็นว่าแค่ข้อมูลเพิ่มคนละยุค อุปมาเหมือน สื่ทุวันนี้เระ55555 จริง30 แหล่งข่าว70 เรตติ้ง120 ข่าวยังใส่ไข่555555
10 ม.ค. 2564 เวลา 02.49 น.
Paula
ท่านเป็นบิดาแห่งประวัติศาสตร์
10 ม.ค. 2564 เวลา 02.26 น.
Redstar503
ก้อพอฟังได้ แต่คงเอามาหักล้างไม่ได้ เหมือนอ.มหาลัยท่านหนึ่งที่ว่าทำไมไทยแลนด์เราเรียกคนยุโรป ตะวันตกว่าฝรั่ง เขาว่ามาจากชาว Frank ในเนเธอร์แลนด์ จริงๆแล้วเราเรียก ตามฝรั่งที่เรียกชาวฝรั่งเศสว่า
France หรือ Frances ฟร็อง ,ฟรัง,ฟรังชัวร์ เพียงแต่เราชอบเรียกแยก เอาตัว F แล้วตามด้วย Rance เลยอ่านว่า ฝรั่ง ส่วนฝรั่งเศสตามนั้น Frances หรืออังกฤษเราก้อเรียกตามฝรั่งเศส En อ่านว่า อ็อง หรือ อัง
ตามด้วย glish กลิช เลยเป็น อังกลิช (อังกฤษ ภาษาหรือคนอังกฤษ)
แต่ถ้าประเทศคือ อิงแลนด์ England
10 ม.ค. 2564 เวลา 02.59 น.
ดูทั้งหมด