"วราวุธ"ลั่นถอดบทเรียน "มาเรียม"อนุรักษ์พะยูนไทย

"วราวุธ" ระบุพบเศษถุงพลาสติกจำนวน 8 ชิ้น อัดแน่นกันอยู่ในลำไส้ใหญ่ส่วนปลายของ "มาเรียม" ชี้กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจะเร่งรัดดำเนินการตามแผนลดปริมาณขยะทะเล พร้อมจัดทำแผนอนุรักษ์พะยูนของประเทศไทย รวมทั้งถอดบทเรียน “มาเรียม”

เมื่อวันที่ 17 ส.ค.นายวราวุธ ศิลปอาชา รมว.ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม แถลงข่าวสาเหตุการตายของ “มาเรียม” ว่า กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นหน่วยงานที่ดูแลรักษา ลูกพะยูนมาเรียมที่พลัดหลงจากแม่และว่ายน้ำตามเรือเข้ามาในเขตจ.กระบี่ เมื่อวันที่ 26 เม.ย.ที่ผ่านมา ทางเจ้าหน้าที่จึงพยายามผลักดันให้พะยูนมาเรียมกลับสู่ทะเล เพราะมาเรียมยังไม่หย่านม เจ้าหน้าที่ได้ใช้ความพยายามถึงสามครั้ง แต่ลูกพะยูนมาเรียมยังว่ายวนเวียนในจุดเดิม เจ้าหน้าที่จึงตัดสินใจหาที่อยู่ที่เหมาะสม เป็นแหล่งที่มีหญ้าทะเล มีกลุ่มพะยูนอาศัยอยู่มาก และชุมชนในพื้นที่ต้องมีความพร้อมที่จะช่วยดูแล จึงนำตัวมาดูแลเพื่ออนุบาลสภาพแบบธรรมชาติ บริเวณ จุดชมพะยูน ต.เกาะลิบง อ.กันตัง จ.ตรัง กระทั่งพบว่าเกาะลิบง มีความพร้อมทุกด้าน ภายใต้การดูแลของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) เจ้าหน้าที่เขตห้ามล่าสัตว์ป่าหมู่เกาะลิบง ทีมสัตวแพทย์ ทีมพิทักษ์ดุหยง ผู้นำท้องที่ท้องถิ่น และจิตอาสา แม้ว่ามาเรียมจะกินหญ้าทะเลได้ แต่ด้วยวัยของมัน นมยังเป็นอาหารหลัก เจ้าหน้าที่จึงต้องป้อนนมจนกว่ามาเรียมแข็งแรงพอที่จะกินหญ้าทะเลอย่างเดียว มาเรียมจึงถือเป็นพะยูนตัวแรกของไทยและของโลกที่มนุษย์ให้นมในสภาวะธรรมชาติ การดูแลมาเรียมเป็นงานที่เหนื่อยและยากลำบาก ต้องใช้องค์ความรู้งานวิชาการหลายด้าน แต่เจ้าหน้าที่และชาวบ้านก็ได้พยายามดูแลมาเรียมตลอดมาอย่างเต็มที่ด้วยความรู้สึกผูกพันกับมาเรียมเหมือนลูกหลานของตัวเอง

นายวราวุธ กล่าวต่อว่า กระทั่งวันที่ 10 ส.ค.ที่ผ่านมา ได้รับการรายงานจากทีมสัตว์แพทย์หลังจากที่มาเรียมออกไปท่องทะเลกว้าง เจอพะยูนโตเต็มวัยไล่คุกคาม จนหนีกลับเข้าอ่าวและมีภาวะเครียด แม้จะกินสารอาหารวิตามินและน้ำหญ้าปั่นแทน แต่มาเรียมยังไม่ค่อยดื่มนม จึงมีอาการอ่อนเพลียให้เห็น ไม่ร่าเริง ไม่ค่อยว่ายน้ำ อัตราการเต้นของหัวใจเร็วกว่าปกติเนื่องจากติดเชื้อในกระแสเลือด ต่อมาวันที่ 11 ส.ค. เจ้าหน้าที่มีการประชุมกันและตัดสินใจเฝ้าระวัง 24 ชั่วโมง เพราะพบยังมีอาการน่าเป็นห่วง จนวันที่ 15 ส.ค.ทีมสัตวแพทย์ได้ย้ายมาเรียมไปดูแลในบ่อชั่วคราว และเมื่อวันที่ 17 ส.คเวลา 00.09 น. มาเรียมได้จากไปอย่างสงบ เกิดจากการช็อก นอกจากนี้ยังพบเศษพลาสติกเล็กๆ หลายชิ้นขวางลำไส้ จนมีอาการอุดตันบางส่วนและอักเสบ ทำให้มีแก๊สสะสมอยู่เต็มทางเดินอาหาร มีการติดเชื้อในกระแสเลือด ปอดเป็นหนองตามมา
นายวราวุธ กล่าวว่า ในนามกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ขอกราบพระบาทสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา ในพระมหากรุณาธิคุณที่ทรงห่วงใยพะยูนซึ่งเป็นสัตว์ทะเลหายาก และทรงรับไว้ในโครงการอนุรักษ์แนวปะการังและสิ่งมีชีวิตใต้ทะเลไทยในพระดำริสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรีนารีรัตนราชกัญญา และทรงพระราชทานกำลังใจให้กับทีมงานที่ดูแลพะยูนตลอดมา อีกทั้งต้องขอขอบคุณทีมสัตวแพทย์ กองทัพเรือ มหาวิทยาลัยจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตตรัง ทีมพิทักษ์ดุหยง อาสาสมัคร และผู้นำท้องถิ่น ที่ร่วมมือกันดูแล อนุบาล และฟื้นฟูน้องมาเรียมอย่างใกล้ชิด ตั้งแต่แรกพบจนถึงมาเรียมได้จากเราไปอย่างสงบ ซึ่งทางกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จะได้มอบหมายให้กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง นำซากมาเรียมมาสตาฟเพื่อเป็นโยชน์ในการศึกษาเรียนรู้และการอนุรักษ์ต่อไป

นายวราวุธ กล่าวด้วยว่า พร้อมกันนี้ ขอความร่วมมือให้ทุกภาคส่วนช่วยกันดูแล ปกป้อง และสร้างจิตสำนึกให้ประชาชน ชาวประมงในพื้นที่ เกิดความรักและหวงแหนในทรัพยากรสัตว์ทะเลหายาก โดยขอให้เหตุการณ์นี้ นับเป็นจุดเริ่มต้นที่พวกเราจะได้รู้แล้วว่า เด็ดดอกไม้ สะเทือนถึงดวงดาว นั้น เป็นอย่างไร วันนี้ ถึงเวลาแล้วที่พวกเราจะร่วมกันกำจัดขยะ มาร่วมกันลดการใช้วัสดุสิ้นเปลือง ลดการใช้พลาสติก และทิ้งขยะให้เป็นที่เป็นทาง เพื่ออนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมให้คงอยู่คู่แผ่นดินสืบไป โดยกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จะเร่งรัดการดำเนินการตามแผนการลดปริมาณขยะทะเล และจะจัดทำแผนอนุรักษ์พะยูนของประเทศไทย รวมทั้งถอดบทเรียนเพื่อให้เป็น “มาเรียมโปรเจค” ใช้เป็นประโยชน์ในการดูแลพะยูน เพื่อนำไปเป็นแนวทางสำหรับการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในการประชุมพะยูนโลกที่จะจัดในปีหน้าต่อไป

"สำหรับผลการชันสูตรซากพะยูนมาเรียม เมื่อวันที่ 17 ส.ค. ได้ทำการผ่าพิสูจน์หาสาเหตุการตาย โดยสภาพภายนอก พบรอยขูดขีด ทั่วร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณ แพนหาง โดยตำแหน่งใกล้เคียงกันพบจ้ำเลือด ขนาด 2-3 เซนติเมตร ซึ่งสอดคล้องกับผลเลือด ที่พบสภาวะเกล็ดเลือดต่ำ ทำให้เกิดจุดเลือดออกได้ง่าย ภายในช่องปาก พบแผลในปากจำนวนหนึ่ง ส่วนของอวัยวะภายในพบว่ากล้ามเนื้อมีสีซีดกว่าปกติมาก เนื่องจากมาเรียมมีการใช้พลังงานต่อวันเท่าเดิมในทุกวัน แต่ไม่สามารถรับอาหารได้ จึงมีการย่อยสลายส่วนของกล้ามเนื้อมาใช้เป็นพลังงาน รวมทั้งภาวะทุพโภชนาการ ทำให้เกิดภาวะเลือดจาง โปรตีนในเลือดต่ำ และการติดเชื้อในช่องอกและทางเดินหายใจ ปอดมีสีซีดและเกิดการโป่งพอง เกิดก้อนหนองแทรกตามเนื้อปอด โดยเฉพาะปอดข้างซ้าย พบรอยช้ำของกล้ามเนื้อที่บริเวณช่องท้องและผนังช่องท้องด้านใน คาดว่าเกิดจากการกระแทกของพะยูนตัวผู้ ตับมีสีเหลืองเนื่องจากการไม่รับอาหารมาเป็นเวลานาน มีจุดเนื้อตายและหนองบนตับ หัวใจพบเลือดเล็กน้อย และบีบตัวแข็งจากการเกิดสภาวะช็อค และส่วนของระบบทางเดินอาหารและมีการสะสมของแก๊สจำนวนมากตามทางเดินอาหาร ซึ่งคาดว่ามาจากการที่กระเพาะอาหารมีการเคลื่อนตัวและบีบตัวลดลง ตลอดลำไส้เล็กอักเสบพบจุดเนื้อตายสีขาว และพบมีการหนาตัวและมีเนื้อตายเคลือบด้านในของผนังลำไส้และพบขยะประเภทเศษถุงพลาสติกจำนวน 8 ชิ้น อัดแน่นกันอยู่ในลำไส้ใหญ่ส่วนปลาย ทั้งนี้เนื่องจากมาเรียมมีสภาวะขาดน้ำที่รุนแรง ทำให้ส่งผลต่อการบีบตัวของทางเดินอาหารลดลงหรือไม่เคลื่อนที่ ทำให้เกิดการสะสมของแก็สในทางเดินอาหาร ก่อให้เกิดความเจ็บปวดอย่างมาก ทำให้เกิดสภาวะช็อคเนื่องจากความเจ็บปวด และเสียชีวิตลงทันที"นายวราวุธ กล่าว