สำรวจไชนาทาวน์ มาเลเซียผ่านงานสตรีตอาร์ต ศิลปะจากสเปรย์แห่งการต่อต้านสู่อัตลักษณ์ของเมือง

พูดถึงสตรีตอาร์ต (Street Art) หรือศิลปะข้างถนน ความน่าสนใจอย่างหนึ่งของศิลปะแนวนี้คือการสะท้อนตัวตน วัฒนธรรม ความคิดของสังคมเมืองออกมาผ่านการสร้างสรรค์ และหนึ่งในสถานที่ซึ่งเต็มไปด้วยเสน่ห์ของสตรีตอาร์ตแบบดิบๆ ไม่มีการปรุงแต่ง และแฝงด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ การเมือง และสังคม ไว้อย่างเข้มข้นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หนึ่งในนั้นคือไ่ชนาทาวน์ (Chinatown) กลางกรุงกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย ที่เราอยากพาทุกคนไปสำรวจเรื่องราวอดีตศิลปะข้างถนนที่กลายเป็นเสน่ห์ของย่านในปัจจุบัน

Hidden Gem

ไชนาทาวน์ในกัวลาลัมเปอร์คือแหล่งท่องเที่ยวที่ชาวต่างชาตินิยมเดินทางมาเยือน เพราะเต็มไปด้วยอาหาร ของฝาก และสถานที่ท่องเที่ยวน่าสนใจ ซึ่งเป็นเหตุผลสำคัญที่ทำให้สตรีตอาร์ตเติบโตในย่านนี้

ย้อนไปในช่วงยุค 2010s รัฐบาลมาเลเซียสนับสนุนสตรีตอาร์ตให้ศิลปินชาวมาเลเซียใช้ศิลปะแนวนี้สร้างผลงานเพื่อเติมความมีชีวิตชีวาให้กับย่าน เพราะเห็นว่าศิลปะแนวนี้จะเติบโตต่อไปในอนาคต การมีสตรีตอาร์ต ในย่านท่องเที่ยวที่ต้องเดินทะลุตามตรอกซอกซอยแบบไชนาทาวน์ การมีงานศิลปะอยู่ข้างทางจะช่วยเพิ่มความน่าสนใจให้แหล่งท่องเที่ยวแห่งนี้

รัฐบาลมาเลเซียคิดไม่ผิด ทุกวันนี้ไชนาทาวน์ถูกเรียกว่าเป็น Hidden Gem ของ สตรีตอาร์ตในมาเลเซียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพราะขณะที่นึกถึงสตรีตอาร์ตในมาเลเซีย คนส่วนใหญ่คิดถึงความสวยงามของ จอร์จ ทาวน์ (George Town) ที่ปีนัง แต่ที่ไชนาทาวน์ก็มีเสน่ห์ของศิลปะข้างถนนในแบบตัวเองเช่นกัน

ศิลปะของจอร์จ ทาวน์สร้างชื่อกับผลงานที่สะท้อนชีวิตของผู้คนอันเรียบง่ายที่ ไชนาทาวน์ของกัวลาลัมเปอร์ ซึ่งกลับตรงกันข้ามกับสตรีตอาร์ตของที่นี่ที่ดูวุ่นวาย ไร้ระเบียบ เหมือนไม่มีการจัดสรรพื้นที่อย่างดีแบบของจอร์จ ทาวน์ อยากเอาสเปรย์พ่นตรงไหนก็พ่นเลย เต็มไปด้วยความดิบเถื่อนมากกว่าคงไม่ผิดนัก แต่ในแง่หนึ่งก็สะท้อนเสน่ห์ของสตรีตอาร์ต ที่มีรากเหง้าความเป็นขบถของคนในเมืองใหญ่ และผลงานแบบนี้ก็ดูเหมาะกับเสน่ห์ความวุ่นวายของเมืองหลวง มากกว่าผลงานที่เห็นในจอร์จ ทาวน์

แกลเลอรีข้างถนนหรือความรกเลอะเทอะอาจมีเส้นบางๆ กั้นอยู่ เพราะเราสามารถเห็นการบอมบ์กราฟฟิตีได้ทุกที่แบบไม่สนหน้าใครที่ไหนในย่านไชนาทาวน์ และความน่าสนใจอยู่ตรงนี้ เพราะย้อนไปในอดีต สตรีตอาร์ตไม่ใช่ศิลปะในมาเลเซีย แต่เป็นสัญลักษณ์การต่อต้านอำนาจรัฐ

The Past

สำหรับไชนาทาวน์ กระแสสตรีตอาร์ตที่นี่เริ่มต้นตั้งแต่ยุค 1960s ในฐานะพื้นที่รวมตัวของวัยรุ่นเมืองหลวง แต่มากกว่านั้นยังเป็นแหล่งแฮงก์เอาต์ของคนเชื้อสายจีนในมาเลเซีย ซึ่งเป็นกลุ่มคนสำคัญที่เริ่มกระแสศิลปะรูปแบบนี้ในกัวลาลัมเปอร์

เพียงแต่ว่าด้วยปัญหาทางการเมืองสังคมเรื้อรังระหว่างชาวมาเลย์หรือคนหมู่มากของประเทศนี้กับชาวจีนซึ่งเป็นคนกลุ่มน้อย ทำให้สตรีตอาร์ตเปลี่ยนแปลงสู่เครื่องมือท้าทายอำนาจรัฐอย่างรวดเร็ว เนื่องจากการพ่นสีสเปรย์ ไม่ว่าจะพื้นที่ส่วนไหนของประเทศนี้ก็ตามถือว่าผิดกฎหมาย และไม่ใช่แค่เพราะว่าเป็นเรื่องการทำลายทรัพย์สิน แต่รัฐบาลมาเลเซีย ยังมองว่าพฤติกรรมเหล่านี้คือการกระทำที่ท้าทายอำนาจรัฐอีกด้วย

เมื่อชาวจีนในมาเลเซียมักมีปัญหากับรัฐบาลอยู่แล้ว สตรีตอาร์ตจึงเหมาะกับการเป็นเครื่องมือท้าลองดีอย่างยิ่ง การสร้างผลงานริมกำแพงในย่านนี้จึงไม่ใช่แค่การสร้างศิลปะ หรือทำตามแพสชัน แต่คือการตั้งตัวเป็นขบถกับอำนาจรัฐอย่างตรงไปตรงมา

ไม่นานสตรีตอาร์ตก็ไม่ใช่เรื่องของชาวจีนอีกต่อไป เพราะวัยรุ่นเชื้อสายมาเลย์แท้ก็หันมาใช้ศิลปะแบบนี้เป็นเครื่องมือในการต่อต้านรัฐด้วย สิ่งหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้คือคนมาเลเซียจำนวนไม่น้อยมองว่า รัฐบาลมาเลเซียมีกฎหมายที่ให้อิสรภาพน้อยเกินไป และยิ่งห้ามก็เหมือนยิ่งยุ ในเมื่อ สตรีตอาร์ตผิดกฎหมาย เราก็สร้างผลงานสตรีตอาร์ตขึ้นมาเสียเลย จนงานข้างถนนขยายออกจากไชนาทาวน์ สู่ย่านเพื่อนบ้านอย่าง Bukit Bintang และ Bangsar

นอกจากจะท้าทายอำนาจรัฐตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สตรีตอาร์ตในไชนาทาวน์คือเครื่องแสดงออกทางความคิดของวัยรุ่นมาเลเซีย ที่บอกเล่าความรู้สึก เรื่องราว และวิถีชีวิตของคนท้องถิ่นให้ผู้คนได้รับรู้ และได้กลายเป็นเสน่ห์ที่เห็นจนถึงทุกวันนี้ เมื่อย่างเท้าเดินตามตรอกซอกซอยของย่าน ดูผลงานข้างทางไปเรื่อย เราจะเข้าใจชีวิตของชาวมาเลเซียมากขึ้น เหมือนมีเพื่อนชาวมาเลเซียมาเล่าเรื่องราวเหล่านี้ให้ฟัง

The Present

ทุกวันนี้สตรีตอาร์ตไม่ใช่เครื่องมือต่อต้านรัฐอีกต่อไปแล้ว แต่เป็นการสนับสนุนสร้างเสน่ห์ให้ย่านแห่งนี้เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวเข้ามาจับจ่ายใช้สอย สร้างรายได้ให้ชุมชน และเติบโตจนถึงขั้นมีสตรีตอาร์ตเพื่อการโฆษณาไปแล้วเรียบร้อย

ไชนาทาวน์ไม่ใช่ย่านสตรีตอาร์ตที่สวยงามที่สุด แต่เป็นหนึ่งในสถานที่ซึ่งสตรีตอาร์ตมีชีวิต มีเรื่องราว มีเสน่ห์ และยังคงสะท้อนจิตวิญญาณของเมือง

หากใครมีโอกาสได้ไปเยือนกัวลาลัมเปอร์ ลองแวะไปที่ไชนาทาวน์ เดินจับจ่ายซื้อของฝาก ชิมอาหารอร่อยข้างทาง และอย่าลืมมองศิลปะข้างถนนเหล่านี้ไปด้วย บางทีอาจได้สัมผัสเสน่ห์และอีกตัวตนหนึ่งของกัวลาลัมเปอร์ในแบบที่คุณอาจไม่เคยรู้มาก่อนก็ได้นะ