รู้จักอาการแพ้รุนแรง "มดตะนอยต่อย" ทำไมตาย?

วันนี้ (18 พ.ค.2565) นพ.มานัส โพธาภรณ์ รองอธิบดีกรมการแพทย์ กล่าวว่า จากข่าวการเสียชีวิตในระยะเวลาอันสั้นหลังการถูกมดตะนอยกัดของเด็กหญิงอายุ 11 ปี สร้างความตื่นตระหนกถึงความรุนแรงต่อการแพ้มด แมลง เกิดความสงสัยในอาการที่ต้องพึงระวังและอาการที่ต้องรีบนำส่งโรงพยาบาล รวมถึงแนวทางการปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อเกิดอาการแพ้ อาการแพ้รุนแรง เป็นภาวะฉุกเฉิน ที่มีปฏิกิริยาภูมิไวเกินต่อสิ่งกระตุ้น มักมีอาการเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและมีอาการแสดงในหลายระบบ

โดยสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดเกิดจากอาหาร เช่น อาหารทะเล นม ไข่ แป้งสาลี สาเหตุรองได้แก่ กลุ่มยาปฏิชีวนะ เช่น penicillin cephalosporin sulfonamide quinolone และ macrolides และสาเหตุที่มักพบร่วมได้บ่อย ได้แก่ แมลงในตระกูล Hymenoptera ได้แก่ มดมีพิษ เช่น มดคันไฟ มดตะนอย ผึ้ง ต่อหัวเสือ และแตน

เช็กอาการแพ้รุนแรง-วิธีการปฐมพยาบาล

พญ.มิ่งขวัญ วิชัยดิษฐ ผอ.สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย์ กล่าวว่า ปัจจัยที่อาจเพิ่มโอกาสในการเกิดอาการแพ้รุนแรง ได้แก่ อายุ โดยพบความรุนแรงในผู้ใหญ่มากกว่าในเด็ก โรคประจำตัว เช่น โรคระบบหัวใจ และโรคระบบทางเดินหายใจ การรับประทานยาบางกลุ่ม อาการแพ้รุนแรง (anaphylaxis) มักเกิดในระยะเวลา 5-30 นาที หลังได้รับสิ่งกระตุ้นแพ้

โดยอาการแสดงที่พบได้บ่อยสูงสุด คือ อาการในระบบผิวหนัง ได้แก่ ผื่นลมพิษ อาการปากบวมตาบวม ซึ่งพบได้ 85-90% อาการรองลงมาที่พบ ได้แก่ อาการในระบบทางเดินหายใจเช่น หอบเหนื่อย หายใจเสียงหวีด ระบบหัวใจและหลอดเลือด เช่น เวียนศีรษะ เป็นลม ความดันโลหิตลดลง และระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง อุจจาระร่วง ตามลำดับ

การรักษาพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะแพ้รุนแรง ขั้นแรกให้ทำการดูแลปฐมพยาบาลเรื่องทางเดินหายใจ การหายใจ ระบบไหลเวียนโลหิต ร่วมกับรีบให้ผู้ป่วยเข้าถึงการรักษาด้วยยา ได้แก่ epinephrine antihistamine corticosteroid ยาพ่นขยายหลอดลม การให้สารน้ำทางเส้นเลือด

แนวทางการป้องกันการเป็นซ้ำ เป็นสิ่งที่ผู้ป่วยภาวะอาการแพ้รุนแรง (anaphylaxis) ควรได้รับความรู้ เพื่อให้ผู้ป่วยหลีกเลี่ยงสิ่งที่แพ้ และรู้วิธีปฏิบัติตัวเมื่อมีอาการ รวมถึงการให้ผู้ป่วยอาการแพ้รุนแรง พกยาฉีด epinephrine ติดตัวเพื่อให้สามารถใช้รักษาพยาบาลได้รวดเร็ว

เมื่อมีอาการแพ้รุนแรงเกิดขึ้น อาการแพ้รุนแรงหรือ anaphylaxis เป็นภาวะที่สามารถเฝ้าระวังและให้การรักษาได้หากมีความรู้ความเข้าใจในอาการของโรค และการให้การรักษาได้อย่างทันท่วงทีจะช่วยลดโอกาสเกิดความรุนแรงถึงแก่ชีวิตได้