เมื่อไหร่ที่เราพูดถึงเรื่องปัญหาคนข้ามถนนและวินัยจราจร บางทีเรายกตัวอย่างญี่ปุ่นมาก็จะมีคำอ้างว่านิสัยพื้นฐานคนญี่ปุ่นกับคนไทยต่างกัน
ผมจึงอยากจะยกตัวอย่างการแก้ไขปัญหาวินัยจราจรและการข้ามถนนแบบจีนแผ่นดินใหญ่
เรารู้กันดีว่านิสัยคนจีนแผ่นดินใหญ่นั้นเป็นอย่างไร จากปัญหานักท่องเที่ยวจีนบุกไทยและสารพัดประเทศ จนเกิดปัญหาการท่องเที่ยวล้นเกิน ก่อนที่จะมีการระบาดของโควิด-19
เมื่อก่อนอยู่ในเมืองจีน เรื่องจราจรมีปัญหามาก เพราะนิสัยคนจีน แต่ทำไมบนจีนแผ่นดินใหญ่แก้ไขได้?
ผมไปเมืองจีนสิบปีให้หลัง รถจีนขับมีระเบียบ คนข้ามถนนตรงทางม้าลาย รถหยุดให้คนข้าม ทุกอย่างมีระเบียบแทบไม่ต่างจากญี่ปุ่น
ภาพจราจร จักรยาน รถยนต์ที่โกลาหลแบบในหนังสารคดียุคสงครามเย็นหายไปแทบจะไม่เหลือ ยกเว้นเพียงแค่ในบางมุมของเมืองเก่าที่การพัฒนายังไปไม่ถึง เหตุที่เป็นแบบนี้ เพราะจีนกวดขันวินัยจราจร ด้วยการบังคับใช้กฎหมายในระบบที่ถูกตรวจสอบได้ ไปพร้อมกับการสร้างสิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่ชัดเจน เอื้อต่อการใช้กฎหมาย เช่น
การสร้างรั้วสแตนเลสสูงเท่าอก กั้นทางเดินไม่ให้ข้ามถนนนอกบริเวณทางม้าลาย
การสร้างเลนรถจักรยานยนต์แยกจากเลนรถยนต์ในเขตชุมชนด้วยรั้วสแตนเลสแข็งแรง
ติดกล้องวงจรปิดตามทางแยกทุกที่ และกล้องใช้งานได้ ควบคุมด้วยศูนย์จราจรกลางของเมือง
มีสัญญาณไฟจราจรในทุกทางแยกและทางข้าม
ทางข้ามถนน และเครื่องหมายบอกทางบนถนนทาสีให้เห็นเด่นชัด
ถนนทุกสายมีคุณภาพ เรียบเสมอกัน มีการเว้นบาทวิถี มีท่อระบายน้ำ และจัดระดับทางลาดเพื่อระบายน้ำในเวลาฝนตก
ตำรวจจราจรต้องมีกล้องขนาดเล็ก กลัดไว้ที่หน้าอก เพื่อพิสูจน์การกระทำความผิดของผู้ละเมิด โดยถ้าตำรวจกระทำการลุแก่อำนาจ จับกุมโดยผู้ต้องหาไม่ได้ทำผิด ก็ถูกตรวจสอบลงโทษ
ทางเดินบาทวิถีกว้างเพียงพอให้คนใช้งาน
ทางเดินยังปลูกต้นไม้ประจำเมืองที่ให้ร่มเงาจริง และใช้ประโยชน์ได้จริง ไม่ว่าจะเป็นต้นส้มโอ ต้นมะม่วง ต้นเกาลัด ต้นแปะก๊วย หรือต้นพิกุล
ขอบถนนเว้นพื้นที่ให้จักรยานและมอเตอร์ไซค์วิ่งได้ และพื้นที่เรียบเสมอกันไม่ต้องเบียดเข้ากลางถนนเพื่อเลี่ยงขอบทางที่ชำรุด
จัดทำทางเดินเลียบน้ำในพื้นที่ริมแม่น้ำและแหล่งน้ำสาธารณะ และทำถนนเส้นเล็กสำหรับรถ ห้ามรถขนาดใหญ่เข้า มีไม้กั้นและป้ายบอก รวมถึงข้อความบนพื้นถนนชัดเจน
สะพานลอยหรืออุโมงค์ในพื้นที่ที่จำเป็น เช่น ถนนซูเปอร์ไฮเวย์ วงเวียน มีลิฟต์และบันไดเลื่อนให้บริการที่ใช้งานได้ทุกเวลา
นอกจากนี้ การลงโทษการละเมิดกฎจราจรของจีน ยังตามมาด้วยการปรับเงินอย่างจริงจัง จากสถิติในปี 2020 รัฐบาลจีนได้เงินค่าปรับการละเมิดกฎจราจรมากถึง 300,000 ล้านหยวน หรือประมาณ 1.5 ล้านล้านบาท เฉลี่ยค่าปรับ 1,000 หยวน (ประมาณ 5,000 บาท) ต่อรถที่ละเมิด 1 คัน ค่าปรับจราจรในจีนยังได้รับการปรับปรุงให้เพิ่มขึ้นตามภาวะเงินเฟ้อและอัตราความเสียหายที่เกิดขึ้นเป็นระยะ โดยล่าสุดในปี 2016 ค่าปรับจราจรสูงสุดในฐานความผิดขับรถด้วยความเร็วเกินอัตราถูกปรับเพิ่มขึ้นจากไม่เกิน 1,000 หยวน เป็น 2,000 หยวน และค่าปรับในฐานความผิดเมาแล้วขับ ปรับขึ้นจาก 2,000 หยวนเป็น 5,000 หยวน ทั้งยังถูกดำเนินคดีอาญา และอัตราค่าปรับนั้นจะเพิ่มมากขึ้นหากผู้ละเมิดกระทำผิดซ้ำหลายครั้ง
อย่างไรก็ตาม การจ่ายค่าปรับจราจรในจีนถูกทำให้ง่ายผ่านระบบออนไลน์ ตำรวจจราจรจะออกใบสั่งด้วยระบบอิเล็กทรอนิกส์เข้าไปยังโทรศัพท์มือถือของผู้ขับขี่หรือผู้ละเมิดที่ขึ้นทะเบียนไว้กับทางรัฐ และสามารถใช้แอพต่างๆ ในสมาร์ทโฟนเช่น WeChat หรือ Alipay จ่ายค่าปรับได้ในทันที โดยหากผู้นั้นไม่จ่ายค่าปรับก็จะไม่สามารถเข้าถึงบริการของภาครัฐบางประการได้ ถือเป็นทั้งการอำนวยความสะดวกและการแก้ไขปรับนิสัยของผู้ละเมิดกฎจราจรไปพร้อมกัน
อีกทั้งในจีนยังมีระบบหักคะแนนความประพฤติสำหรับผู้ถือใบขับขี่ ซึ่งหากคะแนนความประพฤติลดต่ำลงถึงกำหนด จะถูกระงับและเพิกถอนใบขับขี่ในที่สุด โดยหากถูกเพิกถอนใบขับขี่แล้วจะไม่มีสิทธิ์ขอใบขับขี่ใหม่ได้อีก และหากขับรถโดยไม่มีใบขับขี่ มีอัตราโทษจำคุก 15 วันโดยไม่มีการขอผ่อนผันหรือรอลงอาญา
ในเมืองซัวเถา บ้านเกิดบรรพบุรุษของคนไทยเกือบครึ่ง การจราจรก็เป็นไปอย่างเรียบร้อย แม้ว่าจะมีวัฒนธรรมแปลกๆ อย่างการนำรถขึ้นมาจอดบนบาทวิถี แต่ทางเท้าของเมืองซัวเถาก็ยังแข็งแรงเรียบเสมอกันดี ไม่มีแตกร้าวทรุดพังหรือเป็นหลุม
ที่มหานครเซี่ยงไฮ้ คนจำนวนนับสิบล้านก็อยู่ร่วมกันได้บนถนนและบาทวิถี ทั้งย่านเมืองเก่าและย่านเมืองใหม่ เส้นทางเดินเลียบหาดไว่ทานริมแม่น้ำหวงผู่ มองเห็นย่านวาณิชธนกิจเก่าแก่ระลึกถึงยุคเจ้าพ่อเซี่ยงไฮ้สวยงาม
ในมหานครปักกิ่ง ถนนขนาดใหญ่กว้าง 16 เลน มีอุโมงค์ทางเดินลอดใต้ถนน ทั้งยังมีบันไดเลื่อน ลิฟต์ ทางเลื่อน ทางลาด บรรเทาความลำบากของผู้พิการ หรือแม้กระทั่งคนเดินทางที่มีรถเข็นหรือกระเป๋าลาก
ในนครหังโจว ทุกพื้นที่ท่องเที่ยวสำคัญ ทั้งเจดีย์เหลยเฟิงนางพญางูขาว ทะเลสาบซีหู มีตำรวจจราจรติดกล้องคอยจัดระเบียบรถยนต์และนักท่องเที่ยวอย่างไม่เห็นแก่หน้าใคร ประสบการณ์ส่วนตัวที่ออกจะเป็นคัลเจอร์ช็อคของข้าพเจ้า คือ เมื่อมีอาซิ้มรายหนึ่ง โบกมือจะเรียกรถแท็กซี่นอกพื้นที่ให้บริการแท็กซี่ ตำรวจที่ติดกล้องกลัดไว้ที่หน้าอกเครื่องแบบ ปรี่มาตีมืออาซิ้มคนนั้นทันที พร้อมโบกไล่รถแท็กซี่ที่ชะลออยู่ให้รีบออกไป
นิสัยทำอะไรตามใจคือไทยแท้ที่กล่าวขวัญกันอยู่ในตอนนี้ว่าเป็นต้นรากของปัญหา ไม่ได้ต่างจากนิสัยคนจีนสมัยก่อนสักเท่าไรนัก หากจะกวดขันปรับปรุงนิสัยวินัยการจราจรของคนไทยเพื่อลดการบาดเจ็บล้มตายบนท้องถนน ก็อาจทดลองเลียนแบบในสิ่งที่เมืองจีนแผ่นดินใหญ่ทำเพื่อแก้ปัญหาบ้างน่าจะดี ไม่ใช่แค่การเลียนแบบการใช้อำนาจเผด็จการเพียงผิวเผิน แต่ไม่สร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อให้คนทำตามระเบียบวินัยจราจรและไม่มีการบังคับใช้กฎหมายที่เสมอหน้าทั่วกัน
