เปิดที่มาพระราชดํารัสร.6 เมื่อนาคหลวงจำต้องทูลเกล้าฯ ถวาย “ยำปูเค็ม”

บทความนี้คัดมาจากหนังสือ “วชิราวุธานุสรณ์สาร” ปีที่ 2 ฉบับที่ 11 มกราคม 2525 ในบทความชื่อ “พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสวยปูเค็ม” โดยผู้ใช้นามปากกาว่า “บัวบาน” ซึ่งเขียนถึงประสบการณ์ของพระมหาเทพกษัตรสมุห (เนื่อง สาคริก) เมื่อครั้งที่เป็นมหาดเล็ก มีหน้าที่รับใช้พระบาทสมเด็จพระเจ้ามงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงในห้องทรงพระอักษร (โดยการคัดย่อมานั้นคงตัวสะกดตามต้นฉบับ)

“เมื่อ พ.ศ. 2464 ท่านผู้เล่ายังเป็นนายเสนองานประภาษ อายุประมาณ 23 ปี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระมหากรุณาโปรดเกล้า ฯ รับเป็นนาคหลวง ให้อุปสมบท ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม กรมหลวงชินวรศิริวัฒน์ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ประทานนามว่า “อาชญโญ” (แปลว่าผู้รู้เร็วหรือม้าที่ฝึกง่าย) ท่านผู้เล่าจำพรรษาอยู่ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร จนครบพรรษา จึงได้ลาสิกขาออกมารับราชการตามเดิม

คุณพระฯ เล่าให้ฟังว่า เป็นธรรมเนียมของนาคหลวงซึ่งได้รับพระมหากรุณาธิคุณ เมื่อออกบิณฑบาตวันแรก จะต้องนำอาหารที่รับบิณฑบาตครั้งแรกขึ้นทูนเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เช้าวันนั้นคุณพระฯ ออกบิณฑบาต ได้รับภัตตาหารมานิดเดียว ในบาตรมีข้าวอยู่หน่อย มีปูเค็มทรงเครื่องแบบชาวบ้าน โรยหน้าด้วยมะดันซอย หอมซอย พริกขี้หนูซอย ห่อใบตอง 1 ห่อ ส้มเขียวหวาน 2 ผล ก็เกิดความลังเลใจว่า ของรับบิณฑบาตวันนั้นไม่เหมาะที่จะนำขึ้นทูนเกล้าฯ ถวายพระเจ้าอยู่หัวเลย เพราะเครื่องเสวยของล้นเกล้าฯ ที่คุณพระฯ เคยตั้งถวายส่วนมากท่านโปรดเสวยแต่เครื่องฝรั่ง นี่มีแต่ข้าวกับปูเค็ม ท่านจะเสวยได้อย่าง แต่เมื่อเป็นขนบธรรมเนียมประเพณี ก็ต้องนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายทั้งอย่างนั้น

คุณพระฯ เล่าว่า เมื่อทูลเกล้าฯ ถวายไปแล้วก็ใจคอไม่ดีเหมือนกัน ต่อมาท่านได้ทราบจากเพื่อนข้าราชการซึ่งตั้งเครื่องเสวยวันนั้นว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับโต๊ะเสวย ทอดพระเนตรเห็นบาตรตั้งอยู่ ก็มีพระราชดำรัส ถามว่าของใคร ข้าราชการผู้นั้นกราบบังคมทูลว่า ของพระภิกษุนายเสนองานประภาษ ขอพระราชทานทูนเกล้าฯ ถวายภัตตาหารที่ได้รับบิณฑบาตมื้อแรก

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำรัสว่า “ของอ้ายเนื่องรึ กินของมันสักหน่อย” เมื่อทรงตักของในบาตรขึ้นมา ก็มีพระราชดำรัสถามว่า “นี่อะไร”

ข้าราชการผู้นั้นกราบบังคมทูลว่า “ปูเค็มพะย่ะค่ะ”

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงตักปูเค็มและข้าวใส่พระโอษฐ์ แล้วมีพระราชดำรัสว่า “ปูเค็มนี้อร่อยดี ข้าไม่เคยกินเลย” แล้วเสวยต่อไปอีกหลายช้อน

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 1 พฤษภาคม 2562