กินก๋วยเตี๋ยวมานาน แต่คนไทย "ทำก๋วยเตี๋ยวขาย" ครั้งแรกเมื่อไร

มีคนเคยถามว่า คนไทยเริ่มกิน “ก๋วยเตี๋ยว” เมื่อไร

คนถามกําลังจะทําสารคดีหรือรายการวิทยุอะไรสักอย่าง ผู้เขียนบอกว่า ไม่สามารถให้คําตอบได้เลย เคยรู้มาแต่ว่าจอมพล ป.พิบูลสงคราม อดีตนายกรัฐมนตรียุค 2480 เคยสนับสนุนให้คนไทยขายก๋วยเตี๋ยว แต่ก็ไม่รู้อีกนั่นแหละว่าเริ่มขายเมื่อปีใด รสชาติเครื่องเคราเป็นอย่างไร เพราะเกิดไม่ทัน ไม่มีหนังสือยืนยัน แม้ถามคนรุ่นเก่าๆ ดู ก็ไม่ได้รับคําตอบที่น่าพอใจ

ก๋วยเตี๋ยวเป็นอาหารของจีน แต่ก๋วยเตี๋ยวสมัยอยุธยามีไหม สมัยธนบุรีมีไหม? จะไปหาคําตอบได้จากหนังสือเล่มไหน หรือว่าเป็นเรื่องเลอะเทอะควรจะลืมๆ เสีย

ตั้งแต่มีคนตั้งคําถามมาเป็นปีๆ ความรู้เรื่องก๋วยเตี๋ยวของผู้เขียนดูเหมือนจะไม่คืบหน้าไปสักเท่าใด ลองเปิดสมุดจดว่าด้วยก๋วยเตี๋ยวที่บันทึกไว้ดู ปรากฏว่ามีข้อมูลน้อยเต็มที่ ท่านเชื่อไหมว่า อ่านหนังสือเก่ามามากมายพบคําว่า ก๋วยเตี๋ยว เพียงไม่กี่แห่ง

1. พ.ศ. 2441 หนังสือพิมพ์บางกอกไตมส์ ฉบับวันที่ 25 มิถุนายน ลงข่าวว่าวันศุกร์ที่ 24 เวลา 1 ทุ่มเศษ “จีนทําก๋วยเตี๋ยวกับจีนพัดหอย (ผัด หอย-เอนก) แมงภู่ ได้เกิดอิจฉาแย่งขายของซึ่งกันแลกันในตลาดท่าเตียน ต่างคนมีโทษะถือตาหลิวแลดุ้นแสมร่าเข้าเล่นกัน จีนพัดหอยแมงภู่ถูกตุ้นแสม ศีษะแตก 3 แผล พลตระเวนได้จับมาโรงพักทั้ง 2 ฝ่าย” (ปียะกนิฏฐ์ หงษ์ ทอง รวบรวมไว้ในหนังสือสยามสนุกข่าว สํานักพิมพ์กัญญา จัดพิมพ์เมื่อ พ.ศ. 2531 ดูหน้า 38)

หมายความว่าจีนขายก๋วยเตี๋ยวทะเลาะกับจีนผัดหอย จีนขายก๋วยเตี๋ยว เอาไม้แสมตีหัวจีนผัดหอยแตก หนังสือพิมพ์ไม่ได้อธิบายต่อว่าประวัติก๋วยเตี๋ยว เมืองไทยมีความเป็นมาอย่างไร

2. บทละครร้องเรื่อง “อีนากพระโขนง” ของ “หมากพญา” หรือ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ร.ศ. 131 พ.ศ. 2455 ต้นสมัย รัชกาลที่ 6 กําหนด ตัวละครไว้สั้นๆ ว่า นอกจากนายมาก อําแดงนาก ทิดทัย ขรัวเต๊ะ และใครต่อ ใครแล้ว มีพระนักสวด เด็กๆ คนขายตุ๊กตา แขกขายผ้า และ “เจ็กขาย ก๋วยเตี๋ยว” ซึ่งรู้แล้วก็ได้แต่ร้องออ ออ

สรุปว่าเวลานี้ค้นคําก๋วยเตี๋ยวย้อนไปได้เพียง 101 ปี นับจาก พ.ศ. 2542

อย่างไรก็ตาม ต่อข้อสงสัยว่า คนไทย (ไม่ใช่พี่น้องเจ๊กจีน) เริ่มหัดขายก๋วยเตี๋ยวเมื่อไร ที่สุดได้พบหลักฐานในหนังสือเล่มหนึ่งว่า เริ่มลงมือขายเมื่อวันที่ 17 มกราคม พ.ศ. 2481 หรือเมื่อประมาณ 60 ปีมาแล้ว (สมัยนั้นไทยยังขึ้นปีใหม่ในเดือนเมษายน ถ้านับอย่างปัจจุบันจะเป็น พ.ศ. 2482)

หลักฐานได้มาจากไหน ได้มาจากหนังสือ “ข่าวภาพ” ฉบับวันเสาร์ที่ 21 มกราคม พ.ศ. 2481 หน้า 8 ที่บังเอิญพบในห้องสมุดส่วนตัว (เอนก นาวิกมูล) ปกเป็นรูปหมู่สตรีไทยสวมชุดกิโมโน

ในหนังสือเล่มดังกล่าว มีภาพภาพหนึ่งเป็นภาพหนุ่มไทยกับหาบก๋วยเตี๋ยวสี่เหลี่ยม ซึ่งอธิบายอย่างไรก็ไม่ดีเท่าก็อปปี้ภาพมาให้ดู ส่วนคําบรรยายเขาเขียนไว้สั้นๆ ว่า

“นักเรียนของโรงเรียนประถมกสิกรรม จังหวัดเพ็ชรบุรี ซึ่งทางธรรมการจังหวัดได้จัดส่งให้มาขาย กวยเตี๋ยวที่กระทรวงธรรมการและโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยเป็นจํานวน 5 นาย โดยกระทรวงธรรมการให้ทุนรองจ่าย 50 บาท ทั้งนี้นับเป็นครั้งแรกที่ได้มีคนไทยประกอบอาชีพชะนิดนี้ การขายกวยเตี๋ยวนี้ได้เริ่มขายแต่วันที่ 17 เดือนนี้ แล้ว”

สรุปว่าประโยคหลังสุดบอกให้ทราบว่า คนไทยเริ่มประกอบอาชีพขายก๋วยเตี๋ยวเป็นปฐมฤกษ์ ตั้งแต่วันที่ 17 มกราคม ขอขอบพระคุณผู้บรรยายที่ได้ให้ความรู้ไว้อย่างแจ่มแจ้งเช่นนี้ คงเหลือปัญหาตกค้างก็แค่เรื่องเครื่องก๋วยเตี๋ยวสมัยนั้นเป็นอย่างไร จอมพล ป. ท่านมีดําริอย่างไร หลักฐานอยู่ในหนังสือใด เอกสารใด

เชื่อว่าคนที่อยู่ในสมัยจอมพล ป. ยังมีอยู่เป็นจํานวนมากมาย ถ้าจะให้วิชาก๋วยเตี๋ยวเจริญ งอกงามก็ควรเผยแพร่หลักฐานให้ประจักษ์แก่ตา

อ่านเพิ่มเติม :

• เกาเหลา ของอร่อยที่คนไทยคุ้น แต่ไม่มีในอาหารจีน ปาท่องโก๋ ต้นฉบับก็คนละแบบ
• ไวยากรณ์ของอาหารไทย : Culture is created but cuisine is consumed

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 28 สิงหาคม 2562