5 มีนาคม “วันนักข่าว” ในวันที่นักข่าวต้องปรับตัวสู่ยุคดิจิทัล และต้องการ ‘ทักษะ’ ที่มากกว่าเดิม รวมถึงโลกการเรียนรู้ทักษะนักข่าวที่เรียนผ่านออนไลน์ได้ แล้วนักข่าวยุคนี้ต้องปรับตัว เพิ่มทักษะอะไรบ้าง
“นักข่าว” ผู้ทำหน้าที่เสาะแสวงหาความจริง ทำหน้าที่เป็นหมาเฝ้าบ้าน (Watchdog) กลั่นกรองเนื้อหาให้ผู้บริโภคข่าวสาร และสอดส่องเฝ้าระวังสิ่งที่ผิดหูผิดตาในสังคม และถือเป็นหนึ่งในบุคลากรสำคัญที่ทำให้ประชาชนได้รับรู้ข้อมูลข่าวสารสำคัญ และทุกวันที่ 5 มีนาคม ของทุกปี หลายคนจะรู้จัก ‘วันนักข่าว’ หรือวันสื่อสารมวลชนแห่งชาติ เพื่อระลึกถึงการทำหน้าที่ด้านข่าวสาร
ขณะเดียวกัน นักข่าวในยุคดิจิทัลกำลังเจอความท้าทายรอบทิศ ทั้งภูมิทัศน์สื่อที่เปลี่ยนไป การมาของผู้ที่เรียกว่าเป็น ‘อินฟลูเอนเซอร์’ จนถึงทักษะของการทำข่าวที่มากขึ้นตามเทคโนโลยีที่ทันสมัยอย่างต่อเนื่อง
“ประชาชาติธุรกิจ” พาไปทำความรู้จักเรื่องราว ‘วันนักข่าว’ และชวนดูทักษะที่จำเป็นของนักข่าววันนี้ ต้องมีทักษะอะไรบ้าง
จุดเริ่มต้น “วันนักข่าว”
วันนักข่าวเริ่มต้นขึ้นครั้งแรกเมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2510 โดยที่ได้พิจารณาเห็นว่า หนังสือพิมพ์ได้มีการพัฒนาการก้าวหน้ามาเป็นลำดับ และผู้ประกอบวิชาชีพหนังสือพิมพ์ก็ได้เพิ่มพูนเป็นปึกแผ่นแน่นหนาขึ้นทุกที จึงเป็นการสมควรที่จะได้กำหนดวันที่ระลึกขึ้นสักวันหนึ่ง เพื่อแสดงออกถึงความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันของผู้ร่วมวงการ
จึงตกลงกันให้ถือเอาวันที่ 5 มีนาคม เป็นวันนักข่าว และหนังสือพิมพ์รายวันทุกฉบับจะถือเอาวันนี้เป็นประเพณีแห่งการหยุดงานประจำปี ตั้งแต่วันที่ 5 มีนาคม 2510 เป็นต้นไป
โดยขณะนั้นมีบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ร่วมลงนามคือ หนังสือพิมพ์เกียรติศักดิ์ หนังสือพิมพ์ข่าวพาณิชย์ หนังสือพิมพ์ข่าวสยาม หนังสือพิมพ์ซินเสียง หนังสือพิมพ์เดลินิวส์ หนังสือพิมพ์ตงฮั้ว หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ หนังสือพิมพ์ประชาธิปไตย หนังสือพิมพ์พิมพ์ไทย หนังสือพิมพ์หลักเมือง หนังสือพิมพ์ศิรินคร หนังสือพิมพ์สยามนิกร หนังสือพิมพ์สยามรัฐ หนังสือพิมพ์สากล หนังสือพิมพ์บางกอกเวิลด์ หนังสือพิมพ์บางกอกโพสต์ และนายโชติ มณีน้อย นายกสมาคมนักข่าวแห่งประเทศไทย ขณะนั้น
ในเวลานั้นผู้บริโภคข่าวสารจะทราบดีว่า วันที่ 6 มีนาคมจะไม่มีการจำหน่ายหนังสือพิมพ์ เนื่องจากประเพณีการหยุดงานของนักข่าวในวันที่ 5 มีนาคม ก่อนที่ประเพณีหยุดงานในวันนักข่าวจะถูกยกเลิกไป จากความต้องการบริโภคข่าวสารที่มีมากขึ้นต่อเนื่อง
อย่างไรก็ตาม ในช่วงวันนักข่าวยังคงมีการจัดกิจกรรมมาอย่างต่อเนื่อง โดยสมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย จัดกิจกรรมมอบรางวัลให้กับผลงานข่าวและภาพข่าวยอดเยี่ยม รางวัลอิศรา อมันตกุล ได้มีการจัดประกวดครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2515 เพื่อเป็นการรำลึกถึงนายอิศรา อมันตกุล นักหนังสือพิมพ์ผู้ล่วงลับและอดีตนายกสมาคมนักข่าวแห่งประเทศไทยคนแรก ซึ่งถือเป็นผู้มีส่วนสำคัญในการริเริ่มและบุกเบิกงานข่าวเชิงสืบสวนในประเทศไทย
มองผู้บริโภคสื่อเปลี่ยนไป
จุลสารราชดำเนิน ของสมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย ระบุว่า ทีมนักวิจัยของสถาบันรอยเตอร์ ได้จัดทำรายงานการวิเคราะห์สรุปสถานการณ์สื่อสารมวลชนในช่วงปี 2567 โดยมีผลการวิจัยไว้ 7 ข้อ มีข้อที่น่าสนใจ เช่น
- ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตใช้งานเฟซบุ๊กในการติดตามข่าวสารลดลงอย่างมีนัยสำคัญ และหันไปใช้แพลตฟอร์มอื่น ๆ ในการรับข่าวสารมากขึ้น
- สำนักข่าวส่วนใหญ่มองว่า การบรรลุข้อตกลงกับบริษัทปัญญาประดิษฐ์ (เอไอ) นั้น ไม่ได้ทำให้สำนักข่าวต่าง ๆ ได้ประโยชน์เป็นเม็ดเงินอย่างเท่าเทียมกัน
- ครึ่งหนึ่งของเว็บไซต์ข่าวที่ได้รับความนิยมมากที่สุดใน 10 ประเทศ ได้ปิดกั้นการเข้าถึงของบอตที่ใช้ในการดึงข้อมูลจากเว็บไซต์ต่าง ๆ เพื่อการประมวลผลเอไอของบริษัทโอเพ่นเอไอ ตั้งแต่ช่วงสิ้นปี 2023
- หลายคนมองว่า Generative AI ที่สามารถสร้างเนื้อหาใหม่ขึ้นมาได้ จะทำให้การทำข่าวแย่ลง
- ผู้คนจำนวนมากมองว่า ข่าวสร้างความแตกแยกมากกว่าโซเชียลมีเดีย
- ความเชื่อมั่นในวงการสื่อลดลง ท่ามกลางการรับข่าวสารจากทางโทรทัศน์ที่ลดลง
อ่านรายละเอียดเพิ่มเติม ที่นี่
นักข่าวต้องมีทักษะอะไร ?
ปัจจุบันสื่อสารมวลชนจำเป็นต้องมีทักษะเฉพาะตัว และจำเป็นต้องมีความเชี่ยวชาญในทักษะการทำข่าวที่หลากหลาย โดยต้องมีความเชี่ยวชาญด้านสื่อดิจิทัลมากพอ ๆ กับความรู้ดั้งเดิมของสื่อสารมวลชน
มหาวิทยาลัยเซนต์โบนาเวนเจอร์ นิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา ระบุทักษะที่เป็นที่ต้องการมากที่สุดสำหรับนักข่าวมี ดังนี้
1. การสัมภาษณ์
การสัมภาษณ์ยังคงเป็นทักษะด้านสื่อสารมวลชนที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่ง เป็นเครื่องมือสำหรับการรวบรวมข้อมูลที่เชื่อถือได้ นักข่าวสัมภาษณ์เพื่อตรวจสอบข้อมูล สำรวจมุมมองที่แตกต่าง ทั้งนี้ ทักษะการสัมภาษณ์เป็นมากกว่าการถามคำถาม
นักข่าวจำเป็นต้องเตรียมตัว ศึกษาประเด็น และเตรียมคำถามก่อนไปสัมภาษณ์ และในระหว่างการสัมภาษณ์ พวกเขาต้องมีทักษะการฟังที่ดี และความสามารถในการรักษาความลื่นไหลในการพูดคุย ซึ่งการสัมภาษณ์ที่มีคุณภาพไม่ใช่เรื่องง่าย นั่นเป็นเหตุผลว่าทำไมทักษะการสัมภาษณ์ที่ดีจึงเป็นที่ต้องการอย่างมาก
2. การรายงาน
การรายงานเป็นหัวใจสำคัญของการสื่อสารมวลชน ต้องน่าเชื่อถือ และมีการศึกษาข้อมูลมาอย่างดี นักข่าวในปัจจุบันจำเป็นต้องมีทักษะในการระบุ สังเกต รวบรวม ประเมิน บันทึก และแบ่งปันข้อมูลที่เกี่ยวข้อง ต้องรายงานด้วยความเห็นอกเห็นใจแหล่งข่าว ศึกษาข้อมูลก่อนหารรายงานอย่างละเอียด และประเมินข้อมูลให้เหมาะสมกับสื่อของตน
3. มีจริยธรรม
การผลิตข่าวที่มีมาตรฐานสูงสุดจะทำให้ได้รับความไว้วางใจจากสาธารณชน ในการทำเช่นนั้นได้ผู้สื่อข่าวต้องแสดงให้เห็นถึงทักษะการทำข่าวอย่างมีจริยธรรม นั่นหมายถึงการยึดมั่นต่อความจริง ความถูกต้อง ความยุติธรรม การยอมรับความหลากหลาย และเสรีภาพในการพูด
นักข่าวต้องใช้อุดมคติที่ดีที่สุด และมีจริยธรรมในการนำเสนอข่าวผ่านสื่อรูปแบบใหม่ อิงหลักการและกฎหมายเสรีภาพในการพูดและสื่อ จัดทำผลงานที่ครอบคลุมซึ่งแสดงให้เห็นถึงความตระหนักถึงเพศ เชื้อชาติ ชาติพันธุ์ รสนิยมทางเพศ และความหลากหลายในรูปแบบอื่น ๆ
4. การเขียน
การเขียนเป็นทักษะพื้นฐานด้านสื่อสารมวลชนอีกประการหนึ่ง นักข่าวจะต้องเชี่ยวชาญในการสื่อสารที่เป็นลายลักษณ์อักษรสำหรับสื่อทุกประเภท ตั้งแต่เรื่องราวข้อความและสคริปต์พอดแคสต์ ไปจนถึงคำบรรยายภาพและโพสต์บนโซเชียลมีเดีย
ทักษะการเขียนรวมไปถึงการทำความเข้าใจหลักไวยากรณ์และเครื่องหมายวรรคตอนต่าง ๆ นักข่าวควรรู้วิธีการเขียนให้ชัดเจน และลดความซับซ้อนของข้อมูล
5. ทักษะการรายงานข่าวดิจิทัล
ความนิยมสื่อดิจิทัลที่เพิ่มมากขึ้นของสาธารณชน ส่งผลให้ทักษะการทำข่าวดิจิทัลมีความจำเป็นในปัจจุบัน นักข่าวจะต้องสามารถใช้เครื่องมือเล่าเรื่องดิจิทัลอย่างมีกลยุทธ์ เพื่อเชื่อมต่อกับผู้ชมบนแพลตฟอร์มต่าง ๆ ซึ่งหมายถึงการคิดอย่างมีวิจารณญาณ และสร้างสรรค์เกี่ยวกับรูปแบบสื่อที่ดีที่สุดที่จะให้บริการกลุ่มเป้าหมาย
ตัวอย่างทักษะการทำข่าวดิจิทัลมีดังนี้
- สตรีมวิดีโอสดบนโซเชียลมีเดียจากอุปกรณ์มือถือ
- การแปลงข้อมูลเป็นคอนเทนต์วิดีโอ
- ถ่ายและตัดต่อวิดีโอ
นักข่าวยุคนี้ต้องใช้อุปกรณ์เคลื่อนที่เพื่อนำเสนอคอนเทนต์ พวกเขาจำเป็นต้องมีทักษะการทำข่าวผ่านมือถือ เพื่อถ่ายและแก้ไขภาพ บันทึกและแก้ไขเสียงและวิดีโอ รายงานแบบเรียลไทม์บนช่องข่าวโซเชียล หรือเผยแพร่เรื่องราวได้ทุกที่
6. การรายงานการสอบสวน
การรายงานเชิงสืบสวนจะช่วยปกป้องประชาชนและสังคมจากเรื่องไม่ดีที่เป็นอันตรายต่อสังคม ช่วยให้เกิดความรับผิดชอบ ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง และรักษาประชาธิปไตย
ในกรณีที่มีการกระทำผิดในสังคม ก็มีโอกาสที่นักข่าวจะรายงานการสอบสวน ด้วยเหตุนี้ทักษะดังกล่าวจึงถือเป็นหนึ่งทักษะหลักด้านสื่อสารมวลชนเสมอ การรายงานเชิงสืบสวนต้องใช้ทักษะพิเศษ
7. การแก้ไข ปรับปรุงเนื้อหา
การแก้ไขยังเป็นทักษะด้านสื่อสารมวลชนที่เป็นที่ต้องการมากที่สุดอีกด้วย นักข่าวควรรู้วิธีประเมินงานของตนและของผู้อื่นอย่างมีวิจารณญาณ
การคัดลอกเป็นขั้นตอนที่จำเป็นในการสร้างงานข่าว แต่ต้องทำด้วยความแม่นยำ ความเป็นธรรม ความชัดเจน มีสไตล์ที่เหมาะสม ถูกต้องทางไวยากรณ์
8. โซเชียลมีเดีย
โซเชียลมีเดียเป็นแหล่งข่าวดิจิทัลที่สำคัญในปัจจุบัน การบริโภคข่าวอย่างกว้างขวางบนโซเชียลมีเดียหมายความว่านักข่าวจำเป็นต้องมีทักษะในการเชื่อมต่อกับผู้ชมบนแพลตฟอร์มที่เป็นที่ยอดนิยม เช่น Facebook, YouTube, X (Twitter), Instagram, LinkedIn เป็นต้น
นักข่าวต้องสามารถบริหารจัดการการโพสต์ข่าวลงโซเชียลมีเดียได้ เพราะนักข่าวบางสำนักต้องเป็นทั้งนักข่าวและเป็นแอดมินบริหารจัดการเพจข่าวด้วย
9. ทักษะการรายงานข่าวผ่านวิดีโอ
นักข่าวยุคใหม่ต้องรู้วิธีสร้างเนื้อหาสำหรับวิดีโอ สื่อดิจิทัลทำให้คนมีช่องทางในการรับชมข่าวมากขึ้น ทักษะการทำข่าวผ่านวิดีโอมีทั้งด้านบรรณาธิการและด้านเทคนิค นักข่าวในปัจจุบันต้องมีความเชี่ยวชาญในทุกด้าน ตั้งแต่การพัฒนาการเล่าเรื่องที่น่าสนใจไปจนถึงการถ่ายและตัดต่อวิดีโอบนอุปกรณ์เคลื่อนที่
ทักษะนักข่าวเรียนรู้ได้ผ่านออนไลน์
อย่าที่ทราบดีว่า ในปัจจุบันโลกของการบริโภคข่าวสารเปลี่ยนแปลงไป รวมถึงทักษะจำเป็นของนักข่าวที่มีมากขึ้นกว่าเดิม นอกจากนี้ โลกของการเรียนรู้ เปลี่ยนไปจากเดิมที่ต้องเรียนรู้ผ่านห้องเรียนอย่างเดียว หรืออาศัยครูพักลักจำ สู่ยุคปัจจุบันที่สามารถเรียนผ่านคอร์สออนไลน์ หรือการเรียนรู้ผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ อย่าง MOOC (Massive Open Online Course)
ปัจจุบันสำนักข่าวในต่างประเทศมีการจัดทำคอร์สออนไลน์ เพื่อเพิ่มทักษะที่จำเป็นให้กับนักข่าว หรือผู้ที่สนใจในงานข่าว เช่น หลักสูตร Digital Journalism ของ Reuters ในความร่วมมือของ Facebook Journalism Project และ Reuters หรือคอร์สออนไลน์ เรื่องเทคนิคการสืบสวนสอบสวน ตรวจสอบข่าวทางดิจิทัล ของสำนักข่าว AFP ซึ่งมีให้เลือกตั้งแต่ระดับเริ่มต้น จนถึงระดับสูง ซึ่งสามารถเรียนได้ฟรี
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : วันนักข่าว 5 มีนาคม ในยุคที่สื่อต้อง Go Digital-ทักษะต้องมากกว่าเดิม
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.prachachat.net