"อีก 5 ปี ประเทศไทยจะไม่มีสลัม"คำประกาศอันทรงพลังของ ดร.ทักษิณ ชินวัตร ในปี 2547 ได้จุดประกายความหวังครั้งใหม่ให้กับคนไทยนับล้านที่ฝันถึงการมีบ้านเป็นของตัวเอง จากวันนั้นถึงวันนี้ ผ่านมาแล้ว 20 ปี กับการเดินทางอันยาวไกลของนโยบายที่อยู่อาศัยในประเทศไทย
เส้นทางนี้เริ่มต้นจาก "โครงการบ้านเอื้ออาทร" ที่เกิดขึ้นจากการลงพื้นที่รับฟังปัญหาของประชาชน จนพบว่าที่อยู่อาศัยคือความทุกข์ร้อนหลักของคนไทย โดยเฉพาะกลุ่มผู้มีรายได้น้อย แนวคิดการสร้างบ้าน 1 ล้านหลัง ในราคา 400,000-700,000 บาท จึงถือกำเนิดขึ้น เพื่อตอบโจทย์ครอบครัวที่มีรายได้ไม่เกิน 15,000 บาทต่อเดือน
แม้โครงการบ้านเอื้ออาทรจะประสบปัญหาทั้งด้านคุณภาพการก่อสร้าง ทำเลที่ตั้งห่างไกล และข้อครหาเรื่องการทุจริต แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าโครงการนี้ได้สร้างโอกาสครั้งสำคัญให้คนไทยจำนวนมากได้เป็นเจ้าของบ้านหลังแรก และยังเป็นบทเรียนอันมีค่าสำหรับการพัฒนานโยบายที่อยู่อาศัยในระยะต่อมา
การเรียนรู้จากประสบการณ์นำมาสู่การเกิดขึ้นของ "โครงการบ้านมั่นคง" ภายใต้การดูแลของสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ที่เปลี่ยนโมเดลจากการ "สร้างบ้าน" เป็นการ "พัฒนาชุมชน" โดยให้ประชาชนเป็นแกนหลักในการพัฒนา ความสำเร็จของแนวคิดนี้เห็นได้ชัดจากบ้านมั่นคงเมืองชุมแพ ที่ไม่เพียงสร้างที่อยู่อาศัยให้กว่าพันครอบครัว แต่ยังพัฒนาไปสู่การสร้างความมั่นคงทางอาหารและการจัดตั้งกองทุนชุมชน
ความท้าทายพิเศษในพื้นที่กรุงเทพมหานคร โดยเฉพาะปัญหาบ้านรุกล้ำลำคลองกว่า 23,500 หลัง นำมาสู่การริเริ่ม "โครงการบ้านมั่นคงริมคลอง" ในปี 2559 ที่บูรณาการการแก้ปัญหาที่อยู่อาศัยเข้ากับการฟื้นฟูระบบนิเวศ สะท้อนให้เห็นว่าการพัฒนาที่อยู่อาศัยในยุคใหม่ต้องคำนึงถึงมิติด้านสิ่งแวดล้อมควบคู่ไปด้วย
ล่าสุด การประกาศ "โครงการบ้านเพื่อคนไทย" ของรัฐบาลแพทองธาร ชินวัตร ที่มุ่งพัฒนาคอนโดมิเนียมคุณภาพดีในราคาผ่อนเดือนละ 4,000 บาท สะท้อนการปรับตัวให้เข้ากับวิถีชีวิตคนเมืองยุคใหม่ได้อย่างน่าสนใจ
เมื่อมองย้อนกลับไป 20 ปี เราจะเห็นพัฒนาการสำคัญของนโยบายที่อยู่อาศัย จากการมุ่งเน้นปริมาณสู่การให้ความสำคัญกับคุณภาพและความยั่งยืน จากการสร้างบ้านสู่การพัฒนาชุมชน และจากการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าสู่การวางรากฐานระยะยาว
แต่คำถามสำคัญยังคงอยู่ - ทำไมแม้จะมีโครงการมากมาย ปัญหาที่อยู่อาศัยของคนไทยก็ยังไม่หมดไป? บางทีคำตอบอาจอยู่ที่การตระหนักว่า "บ้าน" ไม่ใช่แค่สิ่งปลูกสร้าง แต่เป็นรากฐานของการพัฒนาคุณภาพชีวิต การแก้ปัญหาจึงต้องมองให้รอบด้าน ทั้งเรื่องทำเล การเดินทาง ความเหมาะสมกับวิถีชีวิต และที่สำคัญ - การมีส่วนร่วมของผู้อยู่อาศัย
ความท้าทายในอนาคตจึงไม่ใช่แค่การสร้างบ้านให้ได้จำนวนมาก แต่อยู่ที่การสร้างระบบนิเวศของการอยู่อาศัยที่ยั่งยืน ที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้ ในราคาที่เหมาะสม และนำไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างแท้จริง นี่คือโจทย์ใหญ่ที่ท้าทายผู้กำหนดนโยบายในยุคต่อไป
ภาพ : thaksinofficial / Freepik
เรียบเรียง : ยศไกร รัตนบรรเทิง บรรณาธิการ Website TNN
ข่าวที่เกี่ยวข้อง
- COP29 คืออะไร? สรุปข้อมูล เป้าหมาย และความสำคัญต่อโลก
- 75 ปี ทักษิณ "ขออยู่บนดิน" ไม่เอานรก-สวรรค์
- นายกฯ ย้ำน้ำท่วมภาคใต้ สั่งทุกหน่วยงานเร่งช่วยเหลือทันทีตั้งแต่เกิดเหตุ
- แถลงผลงานรัฐบาล นายกฯ ย้ำ ปัญหาฝุ่น-ยาเสพติด ต้องลดลง
- นายกฯ เสียใจเหตุระเบิดที่จ.ตาก สั่งดูแลผู้เสียชีวิต-บาดเจ็บ เร่งจับคนร้ายโดยเร็ว