รายงานพิเศษ | มงคล วัชรางค์กุล
ว่าด้วยเรื่องของ ‘ม้ง’ (Hmong)
ในความทรงจำ
เพื่อนรุ่นน้อง ที่จริงต้องนับเป็นรุ่นหลาน ของสมาคมนิสิตเก่าจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยแห่งแคลิฟอร์เนีย ในพระบรมราชูปถัมภ์มาถามว่า
“มีคนมาบอกว่าหน้าตาหนูเหมือนพวกม้ง ม้งคืออะไรคะ”
ม้ง (Hmong) คือชาติพันธุ์ชนเผ่าบนเทือกเขาสูงแดนลาว ระหว่างสงครามลาวที่ถูกรุกรานจากเวียดนามและคอมมิวนิสต์ลาว ม้งภายใต้การนำของนายพลวังเปา (Gen. Vang Pao) เข้าร่วมรบปกป้องอธิปไตยลาวร่วมกับกองกำลัง CIA อเมริกัน
ในสงครามลาว มีหน่วยรบนิรนามจากไทยเข้าร่วมรบเคียงบ่าเคียงไหล่กับกองกำลังม้ง
พี่ชายของคนข้างกายจบ จปร.9 บรรจุรับราชการที่โคราช ทันใดก็ถูกลบชื่อออกจากราชการไปทั้งกองร้อย ไม่มีการบอกให้ทางบ้านรู้ข่าว หายสาบสูญจากประเทศไทย เขาถูกส่งขึ้นเครื่องบินอเมริกันไปลงที่ฐานบัญชาการล่องแจ้ง (Long Cheng Command Post) แล้วไปตั้งฐานปืนใหญ่บนเนินข่มสูง สาดกระสุนปืนใหญ่นัดแรกถล่มกองกำลังเวียดนามและลาวคอมมิวนิสต์
ปืนใหญ่ไทยยิงสอดประสานกับเครื่องบินทิ้งระเบิด เปิดทางให้กำลังภาคพื้นดินรุกคืบหน้าในสงครามลาวที่ล่องแจ้งและทุ่งไหหิน
กองกำลังไทย อยู่ภายใต้การบัญชาการของ “เทพ 333”
สงครามลาวเริ่มจากปี 1960 CIA ฝึกกองกำลังม้งหน่วยย่อยๆ ให้ออกสู้รบในนามของ U.S. ในหนังสือชื่อ A Great Place to Have a War – American in Laos and the Birth of a Military CIA เขียนโดย Joshua Kurlantzick บอกว่าในที่สุดเป็นจุดเริ่มต้นของกองทัพ CIA
ในช่วง 14 ปีของสงครามลาว ปี 1960-1974 เพื่อช่วยปกป้องการสู้รบของกองกำลังม้งและหน่วยนิรนามจากไทย อเมริกาทิ้งระเบิดในลาวมากกว่าที่ทิ้งระเบิดในสงครามโลกครั้งที่ 2
ลาวแตกปี 1975 ทหารม้งเดินทางมาอยู่ในศูนย์อพยพที่ประเทศไทย พลเรือนม้งก็อพยพตามมาด้วย
รัฐบาลอเมริกันรับม้งทั้งหมดทยอยเดินทางมาเริ่มชีวิตใหม่ในสหรัฐอเมริกา
ปี 1981 คนข้างกายของผมเป็นหมอเด็กอ่อน (Neonatologist) ที่โรงพยาบาลอัลเบิร์ต ไอน์สไตน์ เมืองฟีลาเดลเฟีย รัฐเพนซิลเวเนีย
มีครอบครัวม้งอพยพมาคลอดลูกคนที่ 5 ออกมาเป็นเด็ก Premature baby คือเด็กคลอดก่อนกำหนด ตัวเล็กนิดเดียว ต้องเข้าตู้อบ
คนเป็นพ่อม้ง ชื่อ โลห์ (Loh) อายุราว 40 ปี ขออนุญาตนำหมอผีมาทำพิธีช่วยลูกน้อย ทางโรงพยาบาลยอมให้หมอผีมาทำพิธีสวดมนต์ข้างตู้อบได้ แต่ห้ามส่งเสียงดังรบกวนคนป่วยอื่น
ยิ่งไปกว่านั้น ครอบครัวม้งยังขออนุญาตนำเทปบทสวดหมอผีมาเปิดสวดอวยพรทารกข้างตู้อบ
หมอก็ใจดียอมให้ทำไปตามความเชื่อ
สัมพันธภาพระหว่างหมอเด็กอ่อนกับครอบครัวม้งจึงดำเนินไปด้วยมิตรไมตรี
ม้งไม่มีภาษาเขียน มีแต่ภาษาพูด ดังนั้น การติดต่อสื่อสารของม้งในยุคนั้น จึงใช้วิธีพูดอัดเทปส่งไปรษณีย์หากัน เทปนี้เดินทางไปมาระหว่างอเมริกากับค่ายอพยพม้งในเมืองไทย
ต่อมาไม่นาน มีโทรศัพท์มาจากโรงพัก เชิญ Dr. Nuch (หมอนุช) ให้มา “เป็นล่าม” ให้คนกลุ่มหนึ่ง ตามคำขอของคนกลุ่มนั้นที่สื่อสารกับตำรวจไม่รู้เรื่อง
ตำรวจเข้าใจว่า “ยูคงพูดกับพวกเขารู้เรื่อง”
คนกลุ่มนั้นคือ ชาวม้ง ครอบครัวที่มาคลอดลูกที่โรงพยาบาล
คราวนั้นเกิดเรื่องจากม้งไปส่งเสียงเอะอะ รบกวนเพื่อนบ้านในอพาร์ตเมนต์จนโดนแจ้งตำรวจ
ตำรวจยังไม่ดำเนินคดี เพียงแต่สอบสวนแล้วว่ากล่าวตักเตือนไป
ต่อมามีเรื่องที่คนข้างกายผมต้องไปเป็นล่ามที่โรงพักให้ม้งครอบครัวนี้อีก คือ ม้งปลูกต้นไม้บนที่ว่างข้างอพาร์ตเมนต์จนออกดอกบานสีแดงสวยงาม เพื่อนบ้านสังเกตเห็นแล้วลงมติว่า คือ “ดอกฝิ่น” จึงไปแจ้งความ
คราวนี้เรื่องไม่ได้จบแค่โรงพัก แต่ม้งต้องไปขึ้นศาล Dr. Nuch ต้องไปเป็นล่ามให้ม้งในศาล ช่วยพูดขอความกรุณาผู้พิพากษาว่าเป็นผู้อพยพมาจากดอยสูงต่างแดน ไม่รู้กฎหมายอเมริกัน ซึ่งศาลก็เห็นใจ สั่งปรับเป็นเงินเพียงเล็กน้อย ไม่มีโทษคุมขัง
ไม่น่าเชื่อว่า โลห์แอบเอา “ฝิ่น” เข้าอเมริกา จนเอาเมล็ดมาปลูกเป็นต้นฝิ่นออกดอกบานสะพรั่งได้
ในช่วงเวลาเดียวกันนั้น หนังสือพิมพ์รายวันของเมืองฟีลาเดลเฟียลงข่าวและรูปหน้า 1 เป็นภาพม้งปลูกข้าวบนพื้นที่ว่างเล็กๆ ข้างอพาร์ตเมนต์ เห็นต้นข้าวกำลังขึ้นงอกงาม เนื้อหาของข่าวบอกว่า ม้งอพยพขวนขวายหาที่ดินว่างเปล่าแม้เพียงผืนน้อยนิดเพื่อปลูกข้าวเหมือนในดินแดนที่จากมา
ผมตัดหนังสือพิมพ์นั้นเก็บไว้ แต่ตอนนี้หาไม่เจอแล้ว
แสดงว่า ม้งอพยพในอเมริกา โหยหาวิถีชีวิตดั้งเดิมบนเทือกเขาสูงแดนลาว
เรื่องของม้งครอบครัวโลห์ยังมีตามมาอีก คือคนดูแลที่เป็นชาวม้งเหมือนกัน พากันไปเที่ยวงาน State Fair ที่เป็นงานโชว์พืชผลเกษตรประเภทฟักทองยักษ์และสารพัดพืชผลต่างๆ ตลอดไปจนถึงปศุสัตว์ ถือเป็นงานใหญ่ประจำปีของรัฐเพนซิลเวเนีย
โลห์ไปติดใจลูกหมูชนะประกวด จึงซื้อกลับมาเลี้ยงที่เบสต์เมนต์ (ห้องใต้ถุน) อพาร์ตเมนต์
ไม่กี่วันก็เกิดเรื่อง เพราะกลิ่นขี้ กลิ่นเยี่ยวของลูกหมูส่งกลิ่นเหม็นขึ้นมารบกวนเพื่อนบ้านทั้งอพาร์ตเมนต์ จนโลห์ต้องไปโรงพักและขึ้นศาลอีกครั้ง
เช่นเคย Dr. Nuch ต้องไปช่วยเป็นล่ามทั้งที่โรงพักและในศาล ขอร้องผู้พิพากษาอย่าลงโทษอะไรหนัก นอกจากห้ามเลี้ยงหมูในอพาร์ตเมนต์ ต้องยกลูกหมูให้คนอื่นไป
อยู่มาอีกไม่นานเดือน มีขบวนรถอพยพเลี้ยวเข้ามาในโรงพยาบาล โลห์พาครอบครัวมาอำลา Dr. Nuch เพื่อจะอพยพย้ายไปอยู่ที่รัฐไอดาโฮ
โลห์เล่าว่าเพื่อนม้งจากรัฐไอดาโฮส่งข่าวมาในรัฐนี้มีผืนดินกว้างใหญ่ให้ปลูกข้าว พืชผัก และเลี้ยงหมูได้ตามใจปรารถนา
ไม่เหมือนที่เมืองนี้ (ฟีลาเดลเฟีย) ปลูกอะไรก็ไม่ได้ เลี้ยงหมูก็ไม่ได้ จึงจำใจขอจากลา
นั่นคือการอำลาอันตื้นตันใจ
40 ปีผ่านไป ไม่ได้ข่าวจากโลห์อีกเลย ได้แต่หวังว่าเขาและครอบครัวจะมีความสุขกับชีวิตบนทุ่งกว้างแห่งรัฐไอดาโฮ เช่นเดียวกับชาวม้งอื่น
มีแต่ข่าวความสำเร็จของบรรดาม้งอพยพที่ทำเกษตรปลูกข้าว พืชผล และเลี้ยงสัตว์จนร่ำรวย ซื้อที่ผืนใหญ่ได้เป็นของตัวเอง
ม้งอพยพในรัฐแคลิฟอร์เนียขายผลิตผลเกษตรผ่านสหกรณ์ได้ราคาดี มีเงินทองร่ำรวย ซื้อที่ดินเป็นของตัวเอง ตอนนี้ยิ่งรวยมากขึ้นเพราะที่ดินในรัฐแคลิฟอร์เนียราคาแพงขึ้นมากมาย
เมืองอินเดียนาโพลิส รัฐมินนิโซตา ได้รับฉายาว่าเป็นเมืองหลวงของม้ง เพราะมีม้งอพยพตั้งหลักปักฐานที่เมืองนี้มากที่สุด
เข้าไปดูใน Malimar tv network เครือข่ายทีวีอเมริกา มีสถานีทีวีของม้งออกอากาศอยู่ 3 สถานี
ลูกหลานม้ง Generation ที่ 2 สร้างชื่อเสียงให้อเมริกา สุนิสา ลี (Sunisa Lee) เด็กสาวม้งเกิดในค่ายอพยพที่เมืองไทย ได้เหรียญทองและเหรียญทองแดงยิมนาสติกจากโตเกียว โอลิมปิก 2020
สร้างชื่อ “Hmong” ให้คนอเมริกันรู้จักชื่นชมอย่างยิ่ง
