ติดกระดุมเม็ดแรก - ศุ บุญเลี้ยง

เหตุผลที่ทำให้คนเราควรเรื่องมากก่อนรับปากใคร

.

ในฐานะวิทยากวน

ไม่เพียงแต่ ต้องออกแบบการบรรยาย อบรม เสวนาให้สนุกสนานและได้ความคิดความรู้อันเป็นประโยชน์ต่อผู้เข้าร่วม

ยิ่งไปกว่านั้น คือการพิจารณาว่า 

งานแบบใดที่ควรค่าแก่การทุ่มเทและลงแรงไปช่วยเหลือ

.

เคยเจอมาแล้ว ตอนเช้า บังคับเด็กนักเรียนมาร่วมกิจกรรมเป็นคันรถ 

แต่ออกแบบกิจกรรมไม่ดีพอ ตอนบ่ายเด็กนักเรียนหาย ไม่มีนักเรียนมาฟังบรรยาย ทีมผู้จัดบอกว่า หากไม่มีนักเรียนมานั่งฟัง ทางสต๊าฟจะนั่งฟังกันเอง 

.

บางครั้งนัดเด็กนักเรียนมาออกค่ายเรียนรู้การอ่านการเขียน นัดนักเรียนตีห้าที่โรงเรียน เพราะว่าจะออกรถให้ล้อหมุนตอนหกโมง เด็กนักเรียนก็ตื่นตั้งตั้งแต่ตีสี่ตีห้าเพื่อมาให้ทัน

รถอาจจะออกได้ตามเวลา หรือช้าไปบ้างเล็กน้อย แต่ปัญหาคือ

เมื่อถึงเวลาบรรยาย ตอนบ่ายๆ เด็กนักเรียนทั้งค่ายก็เริ่มง่วงหลับคอพับคออ่อน

พอไปสอบถามว่า แล้วทำไมต้องนัดกันเช้าขนาดนั้น มาเข้าค่าย ออกรถจากโรงเรียนแปดเก้าโมงก็ยังทัน ทางผู้จัดบอกว่า อยากพานักเรียนแวะเที่ยววัดระหว่างทางเสียก่อน

.

เคยเจอมาแล้ว ห้องประชุมสวยงามดี เก้าอี้พร้อม แต่เครื่องเสียงดังครึ่งเดียวของห้องประชุม บรรยายไปนักเรียนอีกครึ่งนึงต้องเงี่ยหูฟัง 

.

เสียดายว่าผู้จัดมักดูแลการเดินทางดี มีรถรับส่ง ดูแลอาหารการกินอย่างดี กับข้าวหลายสิบอย่าง เรียกว่าต้องได้กินอาหารชั้นดีของจังหวัด ขนมนมเนยของฝากติดไม้ติดมือ คือให้ความสำคัญกับสิ่งละอันพันละน้อยมากมาก 

แต่ละเลยสิ่งที่สำคัญที่สุดของการบรรยายคือ เครื่องเสียง 

งานนึงรู้ล่วงหน้าว่าจะมีนักศึกษามาฟังพันกว่าคน 

จึงแจ้งผู้จัดไปว่าช่วยพิถีพิถัน เครื่องเสียงให้ดีๆ 

ไปถึงเวที เครื่องเสียงนี่ชัดแจ่ม ไมค์โครโฟนพร้อมพรั่ง 

พอนักศึกษาเข้ามาเต็มหอประชุม แอร์ก็เริ่มเสีย

.

สิ่งเหล่านี้แม้คิดว่าไม่เกี่ยวอะไรกับ เนื้อหาที่จะนำไปบรรยาย  

แต่ถามหน่อยว่า มันสำคัญขนาดไหน ในเมื่อคนฟังร้อนและขาดอากาศหายใจ

จึงไม่ใช่เรื่องที่จะไม่สนใจกันได้อีกต่อไป

.

หลังจากที่พิจารณาแล้วว่า หากเมื่อใดเราเป็นแค่ปลายน้ำ

ถ้าต้นน้ำส่งน้ำดีๆมาคนปลายน้ำก็ย่อมสบาย จะต้ม จะปั่น จะพลิกแพลงเช่นไรก็แสนสนุก แต่ถ้าต้นน้ำ กับกลางน้ำส่งน้ำเน่าน้ำเสียมา ปลายทางก็ยากจะแก้ไข

ถ้าคิดว่าไม่ใช่เรื่องของเรา ไม่ใช่หน้าที่ของเราคือบรรยาย คิดง่ายๆแบบนี้พอทำงานแล้วทำยาก แถมยังได้ผลน้อย เป็นผลเสียต่อการจัดงานในท้ายที่สุด

จะคิดแค่ว่าก็แหมทำงานของเราให้ดี ทำหน้าที่ของเราให้เต็มที่ อย่าไปเรื่องมากเรื่องมายกับหน้าที่ของคนอื่น

พอว่าไปถึงต้นน้ำ ก็นึกไปถึงต้นทางเลยว่างานที่จัดนั้นมีวัตถุประสงค์อะไรกันแน่

เราเป็นจิ๊กซอว์ตัวไหนในการประสบความสำเร็จของงาน

อยากจะคิดว่า ไม่ต้องไปหนักใจสนใจว่าใครจัด ใครจ้างคงไม่ได้

สมมุติว่าจ้างเราไปเล่นดนตรีร้องเพลง นอกจากรู้ว่าแสดงที่ไหนวันไหน

ก็ควรจะรู้ไหมว่า งานร้องเพลงนี่เขาจัดขึ้นมามีวัตถุประสงค์อะไรกันแน่

แค่สนุกสนานเพลิดเพลินหรือว่าหาทุน หรือเป็นกิจกรรมทางการเมือง ขับเคลื่อนมวลชน

เพราะถ้าจ้างเราไปร้องเพลงหาทุน แต่จัดแล้วขาดทุน จริงอยู่เราได้สตังค์ค่าตัวมา แต่เจตนาที่จะช่วยงานหาทุน ก็ไม่บรรลุ 

ต่อให้คนมาฟังชอบเพลงขนาดไหน มีแม่ยกมาคล้องพวงมาลัย แต่พอเสร็จแล้วคนจัดขาดทุน มันก็ไม่เป็นผลดี ไม่เกิดผลบุญ

การมองในรายละเอียดจึงเข้ามามีบทบาทต่อการรับงาน

อย่างไม่อาจหลีกเลี่ยงได้

ต้นตอ สาเหตุ อาจไม่ได้รับการแก้ไข หากเราช่วยเหลือใครโดยไม่ดูที่มาที่ไป

ลองคิดว่า โรงเรียนแห่งหนึ่งให้ไปช่วยบรรยายให้เด็กนักเรียนอยากเรียนต่อที่โรงเรียนเดิม แต่เราไม่รู้ปัญหาที่แท้จริงว่า ทำไมเด็กถึงอยากออกไปอยู่ที่อื่น ต่อให้เราบรรยายสนุกสนานปานใด ยิ่งเด็กต้องถูกกรอบความคิดของเราเข้ามาแทรก อนาคตเขาอาจเลือกเส้นทางผิดพลาดก็ได้

สิ่งที่ต้องทำกว่านั้นก็คือ ให้โรงเรียนมองปัญหาให้ออกต่างหากว่า ทำไมเด็กถึงไม่อยากเรียน 

คนที่น่าจะฟังบรรยายควรเป็นครูหรือผู้อำนวยการมากกว่าเด็กเสียอีก

.

งานวันภาษาไทยในโรงเรียนมีกิจกรรมมากมาย แต่ส่วนใหญ่มักเป็นการให้เด็กมาแต่งตัวเป็นตัวละครในวรรณคดี นอกจากเด็กไม่ได้ความรู้ความรักต่อภาษาไทยเพิ่ม เด็กอาจจะกลายเป็นคนชอบแต่งตัว บ้าแฟชั่นและชอบประกวดประชันการแต่งตัว แทนที่จะประชันกลอนสดซึ่งจะช่วยทำให้ภาษาดีขึ้น

.

หากเราคิดจะช่วยขอทาน ด้วยความสงสาร

ในตัวอย่างโฆษณา มีคนเอาเงินให้ขอทานแล้ว เด็กขอทานได้กลายเป็นเด็กนักเรียน เพราะได้เงินจากการขอทานเป็นทุนการศึกษา

แต่ ในชีวิตจริงๆ หากขอทานเอาเด็กมาขอทานด้วย แล้วได้เงินมากขึ้น เขาอาจจะเอาลูกออกจากโรงเรียนมาขอทานเพิ่มก็เป็นได้

เราต้องมองทั้งระบบ ต้องคิดทั้งกระบวนการ

.

การรักษาพยาบาลก็เช่นกัน

เราเจ็บหู หมออาจจะตรวจจมูก เพราะมันเชื่อมโยงกัน 

ไม่ใช่ว่าเจ็บหูแล้วต้องใช้ยาหยอดหูเสมอไป

ต้องหาให้รู้ว่าเจ็บหูเพราะอะไร

งานที่มองที่มาที่ไป จึงเป็นงานอันยุ่งยากและซับซ้อนขึ้น

อย่างไรก็ตาม เมื่อเราเลือกแล้ว

เราก็ต้องออกแบบชีวิต

ไม่ให้ทำงานที่ผิดๆ ยิ่งช่วยยิ่งยุ่ง ยิ่งช่วยยิ่งยาก

 มันอาจจะดูเป็นคนเรื่องมากและเข้าใจยาก 

  แต่เราคิดว่าควรตั้งอกตั้งใจติดกระดุมเม็ดแรกให้ถูกต้อง 

  แล้วเม็ดที่สองที่สามที่ตามมา หลับตาติดก็ยังได้

 แต่งานจำนวนมาก หลับหูหลับตาติดกระดุมเม็ดแรกมา 

 แล้วค่อยหาคนติดกระดุมเม็ดที่เหลือ ซึ่งปัญหาก็จะตามมา ไม่จบไม่สิ้น 

 บางทีไปต่อไม่ได้ต้องฉีกเสื้อผ้ากันเลยทีเดียว