ความสำคัญของ “ส้ม” ในวัน “ตรุษจีน”

ใกล้เข้ามาทุกทีกับเทศกาลตรุษจีนซึ่งในปีนี้ตรงกับวันที่ 10-12 กุมภาพันธ์ เรียงลำดับวันจ่าย-วันไหว้-วันเที่ยว เป็นหนึ่งในเทศกาลที่สำคัญที่สุดของชาวจีน ถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ตามปฏิทินของจีน  ชาวจีน และชาวไทยเชื้อสายจีนส่วนใหญ่จะให้ความสำคัญกับช่วงเทศกาลนี้เป็นอย่างมาก ถือเป็นวันหยุดพักผ่อน ห้ามทำงานใดๆ แม้กระทั่งงานบ้าน มีการหยุดงาน รวมไปถึงบรรดาโรงเรียนจะพากันปิดเทอม ซึ่งคำว่า “ตรุษ” นั้นหมายถึงเทศกาลเนื่องในการสิ้นปี ซึ่งกำหนดทางจันทรคติจะตรงกับวันแรม 15 ค่ำ เดือน 4 และในปีนี้วันที่เป็นวันตรุษจีนจะตรงกับวันศุกร์ที่ 12 กุมภาพันธ์ ซึ่งความพิเศษกว่าทุกปีเพราะถูกประกาศให้เป็นวันหยุดราชการพิเศษประจำปี 2564 อีกด้วย คือไม่หมวยไม่ตี๋ก็พลอยได้หยุดตรุษจีนในปีนี้เช่นกัน 

เมื่อพูดถึงตรุษจีน นอกจากจะนึกถึงเสื้อผ้าสไตล์จีน สีแดง ซองอั่งเปา ของไหว้เจ้าต่างๆอย่างหมูเห็ดเป็ดไก่ ยังมีอีกหนึ่งอย่างที่ขาดไม่ได้นั่นก็คือ “ส้ม” ซึ่งถือเป็นผลไม้มงคลที่มีความสำคัญ และ มีความหมายอย่างมากสำหรับเทศการตรุษจีน ในการไหว้เจ้าจะขาดส้มไม่ได้เป็นอันขาด

“ส้ม” ภาษาจีนคือ 桔 [แต้จิ๋วอ่านว่า ‘กิก’] ซึ่งคำว่า 桔 นี้ไปพ้องเสียงว่ากิกคล้ายกับคำอีกคำในภาษาจีน (吉) ที่แปลว่า สิริมงคล เฮงๆ รวยๆ คนจีนจึงนิยมมอบส้มให้แก่กันในเทศกาลปีใหม่เพื่อเป็นสิริมงคล นอกจากนั้นส้มยังมีสีเหลืองอร่ามดุจทอง ดังนั้นการมีส้มจึงเปรียบเสมือนกับมีทอง ความหมายลึกซึ้งและเป็นมลคลเป็นอย่างมาก นอกจากจะนำส้มมาใช้ในพิธีไหว้เจ้าแล้ว ยังมีความเชื่ออื่นๆ ที่เกี่ยวกับส้มอีกเช่น

- เวลามีแขกมาเยือนบ้านในระหว่างเทศกาลจะต้องมีส้มให้แขกติดมือกลับไป เหมือนให้โชคติดไม้ติดมือ

- พึงมอบให้เป็นของขวัญแก่ผู้ใหญ่ ผู้บังคับบัญชา บุคคลที่รักและนับถือ ในช่วงเทศกาลเพื่อเป็นการอวยพร

- เมื่อมีผู้มอบส้มให้เรา จะต้องมอบส้มของเรากลับไปถือเป็นมารยาท ช่วงตรุษจีนคนจีนจึงนิยมส้มติดตัวไว้ไม่ว่าจะไปที่ไหนเพื่อจะได้สามารถรับพรจากผู้อื่นและส่งพรกลับแด่ผู้ให้ด้วยเช่นกัน 

- ตามประเพณีจีน เมื่อลูกหลานมอบส้ม 4 ลูกให้แก่ญาติผู้ใหญ่ จะได้รับส้ม 2 ลูก กลับมาเป็นการอวยพรแก่ลูกหลาน

- ในวันแรกหลังจากหยุดยาวช่วงตรุษจีน ในการกลับไปยังที่ทำงานจะต้องนำส้มเข้าไปมอบให้แด่หัวหน้า และแลกเปลี่ยนกับเพื่อนร่วมงานถือเป็นการอวยพรแก่กัน

นอกจากจะมีความหมายที่เป็นมงคลแล้ว ลักษณะของส้มที่ดีตามความเชื่อคือ

- ผิวสวย เงางาม เรียบเนียน ไม่ขรุขระ

- สีทองอร่าม ห้ามมีรอยช้ำ

- ลูกใหญ่ ขนาดเท่ากันทั้งหมด ยิ่งใหญ่ยิ่งเฮง

ซึ่งพันธุ์ส้มที่นิยมนำมาไหว้ตรุษจีน ได้แก่ ส้มแมนดาริน, ส้มสายน้ำผึ้ง, ส้มเขียวหวาน, ส้มโอ และส้มจี๊ด

มีเรื่องเล่ากล่าวขานเกี่ยวกับส้มเมนดารินว่า ในประเทศจีนนั้นส้มแมนดารินเป็นผลไม้ที่มีค่าดุจทองคำ มีการเพาะปลูกกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ เป็นผลไม้ที่มีมูลค่าสูงถึงขนาดเป็นหนึ่งในเครื่องบรรณาการราชสำนัก ในสมัยราชวงศ์ฮั่น (221–206 ปีก่อนคริสตกาล) มีการใช้เป็นส่วนหนึ่งในการจ่ายเป็นเงินเดือนข้าราชการ และยังมีตั้งกระทรวงเพื่อจัดหาส้มถวายแด่ราชสำนัก ส้มชนิดนี้ใช้เป็นส่วนผสมของยาจีนในรูปผลแห้ง ภายนอกเป็นสีเหลืองอมทอง มีปุ่มเล็กบุ๋มเข้าไป เปลือกใช้ทำยาบำรุงม้าม ละลายเสมหะ

และจำนวนของส้มก็มีความหมาย เชื่อกันว่าการมอบส้มแก่ผู้อื่นในเทศการตรุษจีนจะต้องให้จำนวนเป็นเลขคู่เท่านั้นจะกี่ลูกก็ได้ ยิ่งเยอะยิ่งเพิ่มพลังมงคล บางความเชื่อก็ว่าห้ามให้ 4 ลูกเพราะเลขสี่ (ภาษาจีน 四 ออกเสียงว่า sì) ไปพ้องเสียงกับ (死 ที่ออกเสียงว่า sǐ) ที่แปลว่าตาย 

แต่ในอีกความเชื่อหนึ่งที่เป็นที่นิยมมากกว่ากล่าวว่าจะต้องมอบส้ม 4ผลเพราะว่ากันว่า”ส้มสี่ผล” (ในภาษาจีนจะพ้องเสียงกับ 四季 (Sìjìi) ในประโยคเต็มๆคือ  四季平安 (Sìjì píng'ān) ที่แปลว่าขอให้ปลอดภัยทั้งสี่ฤดู (ทั้งปี) โดยให้ส้มแต่ละผลเปรียบเสมือนตัวแทนของเทพสี่ฤดู วางเรียงตั้งเป็นภูเขา (ล่าง3ลูก บน1ลูก) เพื่อให้เหมือนกับภูเขาทองคำการเรียงส้มทั้ง 4 ลูกบนถาดให้เหมือนภูเขาก็เปรียบเหมือนการสร้างภูขาทอง (กิมซัว) ถวายแด่เทพเจ้า

อ้างอิง

foodstorythai.com

zolimacitymag.com

pantip.com

wikipedia