เมื่อพูดถึงการ “เซ่นไหว้บรรพบุรุษ” ที่ล่วงลับไปแล้วของคนจีน คนส่วนใหญ่มักนึกถึง “วันเช็งเม้ง” ซึ่งจะเป็นวันที่ 4 หรือ 5 ของเดือนเมษายน แต่ในทางปฏิบัติทำไมหลายคนหลายบ้านเริ่มไหว้บรรพบุรุษก่อนหน้านั้นประมาณ 2 สัปดาห์ และอีกหลายบ้านก็ไปไหว้หลังจากนั้นก็มี
เพราะกลัวรถติดงั้นหรือจึงหนีด้วยการรีบไหว้เสียก่อน แล้วยังไม่ถึง “วันเช็งเม้ง” เลยไหว้ได้อย่างไร
การ “เซ่นไหว้บรรพบุรุษ” ที่ล่วงลับของลูกหลานจีน จริงๆ แล้วเริ่มไหว้กันได้ตั้งแต่วันชุงฮุง (20-21 มีนาคม)-วันเช็งเม้ง (4-6 เมษายน) ชุงฮุงและเช็งเม้ง เป็น 1 ใน 24 ปักษ์ย่อยที่แบ่งตามฤดูกาล ซึ่งแต่ละปักษ์มีช่วงเวลา 14-16 วัน เป็นการแบ่งตามการโคจรรอบดวงอาทิตย์ของโลก เพื่อจัดทำขึ้น “ปฏิทินเกษตร” สำหรับใช้เป็นคู่การทำนา ปฏิทินดังกล่าวใช้ทั้งจันทรคติและสุริยคติควบกัน ซึ่งขออธิบายแต่ส่วนปักษ์ชุงฮุงและเช็งเม้งเท่านั้น
ชุงฮุง เป็นปักษ์ที่ 4 แปลว่า กึ่งฤดูใบไม้ผลิ โลกโคจรมาถึงจุด 0 องศา ตรงกับวันที่ 20 หรือ 21 มีนาคม อากาศหายหนาว เย็นสบาย วันนี้กลางคืนกลางวันจะยาวเท่ากัน และหลังจากวันนี้ไปช่วงเวลากลางวันก็จะยาวขึ้น ส่วน เช็งเม้ง เป็นปักษ์ที่ 5 แปลว่าแจ่มใส สดชื่น เย็นสบาย (ตามสภาพอากาศในประเทศจีน แต่เมืองไทยร้อนสุดๆ) โลกโคจรมาถึงจุด 15 องศา วันที่ 4-6 เมษายน แต่ส่วนมากจะตรงกับวันที่ 5 เมษายน
นอกจากนี้ยังมีบางครอบครัวที่ไปเซ่นไหว้บรรพบุรุษในวันที่ 3 เดือน 3 ตามปฏิทินทางจันทรคติของจีน ที่เรียกกันทั่วไปว่า “กู่เช็งเม้ง-เช็งเม้งเก่า” ซึ่งที่จริงคือ “เทศกาลซ่างสื้อ” อันเป็นต้นเค้าของเทศกาลเช็งเม้งจากวรรณกรรมในอดีตและบันทึกเก่า พอสรุปได้ว่า เทศกาลชุงฮุงน่าจะเริ่มมีแต่สมัยราชวงศ์โจว (503 ปีก่อนพุทธศักราช-พ.ศ. 322) เทศกาลซ่างสื้อมีในยุคชุนชิว (227 ปีก่อนพุทธศักราช-พ.ศ. 67) ส่วนเช็งเม้งเพิ่งเกิดในราชวงศ์ฮั่นตะวันออก (พ.ศ. 551-763)
ในสมัยโบราณในทั้ง 3 เทศกาลนี้ ราชสำนักและประชาชนมีพิธีบวงสรวงเซ่นไหว้อื่นด้วย ในที่นี้ขอละไว้ ด้วยเป็นเรื่องค่อนข้างไกลตัว และมีรายละเอียดมาก (ท่านที่สนใจโปรดอ่านเพิ่มเติมจากหนังสือ “เทศกาลจีน และการเซ่นไหว้”) แต่ทั้ง 3 เทศกาลมีกิจกรรมหนึ่งที่เหมือนกันคือ “การเซ่นไหว้บรรพบุรุษ” ที่ยังคงสืบทอดจนถึงปัจจุบัน
การไปเซ่นไหว้บรรพบุรุษในเทศกาลนี้มักไปไหว้ที่หลุมศพของท่านตามสุสานต่างๆ ด้วยอาหารคาวหวาน ผลไม้ และเครื่องกระดาษ ฯลฯ แต่บางบ้านที่ผู้ตายท่านสั่งไว้ให้ฌาปนกิจแล้ว ตั้งป้ายชื่อท่านไว้ที่สื่อตึ๊ง (สมาคมตระกูลแซ่ของท่าน), วัดจีน, โรงเจ ฯลฯ ก็ไปสถานที่นั้นๆ แทน หรือแม้ในสถานการณ์การระบาดของโควิด-19 ในปี 2563 ที่ผ่านมาถึงปัจจุบัน หลายท่านก็ปรับเปลี่ยนด้วยการไหว้ที่บ้านแทนเพื่อความปลอดภัยก็เป็นอีกวิธีที่ดี
สำหรับปี 2567 นี้ วันชุงฮุงตรงกับวันที่ 21 มีนาคม, วันเช็งเม้งตรงกับวันที่ 4 เมษายน และกู่เช็งเม้งตรงกับวันที่ 11 เมษายน การไปไหว้บรรพบุรุษที่สุสานจึงมีก่อนและหลังวันเช็งเม้ง และมีอีกหลายบ้านที่ไปไหว้ก่อนและหลังที่จะถึงช่วงเวลาดังกล่าว ตามเหตุปัจจัยของแต่ละครอบครัว
แต่ไม่ว่าจะไปไหว้บรรพบุรุษวันไหน สำหรับเมืองไทยแล้วก็ร้อนเหลือเกิน ขณะที่เมืองจีนเป็นช่วงอากาศแจ่มใส เย็นสบาย เกาจี๋ว์ชิง กวีสมัยราชวงศ์ซ่ง (พ.ศ. 1503-1822) ถึงกับจิบสุราแต่งกลอนชมธรรมชาติไว้ว่า
สุสานร้างรายอยู่ภูเหนือใต้ เช็งเม้งคนมาไหว้เดินสับสน
ผีเสื้อขาวเถ้ากระดาษบินว่อนวน อัสสุชลหลั่งไหลฤทัยครวญ
สายัณห์จิ้งจอกนอนหน้าหลุมหลับ ราตรีกลับเคหาคลายว่ายกำสรวล
ยามมีเหล้าเมาปลื้มดื่มตามควร ตายแล้วล้วนชวดลิ้มรสแม้หยดเดียว
อ่านเพิ่มเติม :
- ทำไมกำหนดให้ไหว้เช็งเม้งเดือนเมษา เดือนหนึ่งที่อากาศร้อนตับแตก
- เช็งเม้ง ไหว้บรรพบุรุษผิดตัว ไม่ใช่แค่ปัญหาภาษาจีน แต่เป็นเพราะอะไร?
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
ข้อมูลจาก :
ถาวร สิกขโกศล. เทศกาลจีนและการเซ่นไหว้, สำนักพิมพ์มติชน มีนาคม 2557
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 มีนาคม 2562 และปรับปรุงครั้งล่าสุดเมื่อ 21 มีนาคม 2566
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “เช็งเม้ง” ยังมาไม่ถึง แต่ทำไมไปไหว้บรรพบุรุษกัน “เทศกาลกตัญญู” เริ่มแล้ว
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com
yui สมัยนี้เค้าเผากันแล้วค่ะ เก็บรูปไว้ระลึกถึงก็ได้ ทุกวันนี้ยังคิดถึง ปู่ ย่า ยาย ก๋ง อยู่เลย
21 มี.ค. 2562 เวลา 04.10 น.
s. yingjaroen เป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูวิธีหนึ่ง ที่ลูกหลานจะได้สำนึกว่า บรรพบุรุษนี่แหละ คือผู้สร้าง สั่งสม ให้ลูกหลานได้มีในวันนี้ ไงล่ะ
21 มี.ค. 2562 เวลา 06.35 น.
ในยุคสมัยนี้ก็ต้องขึ้นอยู่กับที่ความพร้อมของคนในครอบครัวที่เป็นหลักสำคัญอย่างหนึ่งด้วย.
21 มี.ค. 2562 เวลา 04.55 น.
. กุศลโลบายให้ลูกหลานได้มาพร้อมหน้าเจอกัน ยึดถือกตัญญูจ้า
21 มี.ค. 2562 เวลา 04.03 น.
ʝʊռɢ_աɨռ ทุกปีไปวันธรรมดา คนน้อยรถน้อย
แต่ดูพยากรณ์อากาศก่อนเลือกวันไป
หาวันเมฆเยอะ ฝนตก จะเย็นหน่อย
21 มี.ค. 2562 เวลา 05.19 น.
ดูทั้งหมด