ความลุ่มหลงที่ไร้ประโยชน์ - วินทร์ เลียววาริณ

สายน้ำใต้ดินเย็นเฉียบ แต่มิใช่ความเย็นของน้ำที่สะท้านเข้าในในหัวใจเขา หากคือความลึกล้ำดำมืดของโพรงถ้ำ เขาเคลื่อนร่างไปในความเย็นเยือกในหลืบมืด ห่างจากบ้านเกิดของเขาครึ่งโลก รอบตัวคือความขุ่นมัวของน้ำโคลน เขาดำคืบไปข้างหน้าเหมือนคนตาบอด

เขารักการดำน้ำในถ้ำ ทั้งที่เขาคิดว่ามันเป็นกิจกรรมน่าเบื่อที่สุดอย่างหนึ่งในโลก เขาเคยบอกคนอื่นว่า “ความตื่นตระหนกและอะดรีนาลีนอาจจะดีในบางสถานการณ์ แต่ไม่ใช่การดำน้ำในถ้ำลึก”

การดำน้ำคือการอยู่กับตัวเอง ใกล้ชิดความสงัด ความนิ่ง ชีวิต และความตาย

พื้นที่แคบๆ ของถ้ำเป็นความอึดอัดสำหรับคนทั่วไป พื้นที่แคบๆ ของถ้ำมืดสนิทยิ่งเป็นความอึดอัดทบทวี แต่เขาปล่อยวางอารมณ์ทั้งมวล

คนดำน้ำต้องเรียนรู้ที่จะปล่อยวาง

กายเคลื่อน แต่ใจนิ่ง เขาแยกตัวตนออกจากความรู้สึกฟุ้งซ่านใดๆ มีแต่เขากับเงาของตัวเอง

สำหรับเขาการดำน้ำก็เช่นการทำสมาธิของพระเซน

เขาไม่ใช่ผู้เดียวในถ้ำมืดนี้ ไม่ไกลออกไป ริก นักดำน้ำคู่หูตามมาห่างๆ ในสถานการณ์ยากเข็ญเช่นนี้ จำเป็นต้องทำงานกับคู่หูที่ตนรู้จักดี และฝึกมาในระดับใกล้เคียงกัน ในสภาพแวดล้อมอันตรายยิ่งยวดเช่นนี้ การไม่ทำงานเป็นทีมหมายถึงการฆ่าตัวตาย

มันเป็นงานเสี่ยงอันตราย เมื่ออยู่ใต้น้ำ ทุกอย่างเกิดขึ้นอย่างช้าๆ เขาเคยบอกเพื่อนว่า ถ้าร่มชูชีพไม่ทำงาน นักกระโดดร่มมีเวลาไม่กี่วินาทีคิดถึงชะตากรรมของตน แต่ถ้ามีบางสิ่งผิดพลาดภายในอุโมงค์ใต้น้ำยาวเหยียด นักดำน้ำมีเวลาก่อนอากาศหมดเพื่อหาทางออกหรือยอมรับความตายอย่างสงบ

นี่มิใช่งานเสี่ยงตายครั้งแรกของทั้งสอง

และอีกครั้ง ทั้งสองกำลังปฏิบัติภารกิจกู้ชีพ

…………..

เขากับเพื่อนนักดำน้ำชาวอังกฤษอีกสองคนเดินทางมาเมืองไทยในปลายเดือนมิถุนายน 2561 จากคำแนะนำของเพื่อนชาวอังกฤษผู้เคยทำแผนที่ถ้ำและอยู่ในพื้นที่ รัฐบาลไทยขอร้องให้พวกเขาไปช่วยสิบสามชีวิตที่ติดในถ้ำลึก จังหวัดเชียงราย น้ำลึกในหน้าฝนปิดกั้นทางเข้าออกถ้ำที่ยาวหลายกิโลเมตร

เขากับริกเป็นนักดำน้ำในกลุ่มนักดำน้ำจากทั่วโลกหลายสิบคน ทั้งสองเป็นหัวหอก หน้าที่คือวางสายเคเบิลนำทางสำหรับนำดำน้ำอื่นๆ รวมทั้งหน่วยซีล

พวกเขาใช้แผนที่ถ้ำของเพื่อน ตรวจไปทีละช่องโถง ทีละคืบ ทีละศอก

เขารู้ว่าโอกาสพบตัวเด็กทั้งสิบสามยากอย่างยิ่ง

เขาอายุ 47 ริกวัย 58 ทั้งสองเป็นคู่หู ร่วมงานด้วยกันมานาน เคยดำน้ำในสถานการณ์วิบากและอันตรายมานานปี มีวิจารณญาณในการตัดสินใจดีเยี่ยม จนถูกยกให้เป็น ‘A Team’ ในวงการดำน้ำในถ้ำ

ทั้งสองทำสถิติโลกมาหลายครั้ง เช่น ดำลึกที่สุดที่ถ้ำในอังกฤษ 76 เมตร ดำน้ำในถ้ำไกลที่สุด คือ 8,800 เมตรที่ถ้ำในหุบเขาในสเปน

แต่ทั้งสองสมถะอย่างยิ่ง

ทั้งสองมีชื่อเสียง แต่ไม่ชอบชื่อเสียง ใช้ชีวิตเงียบๆ

เขาจำได้ว่าเมื่อเดินทางมาถึงเมืองไทย สายตาหลายคู่มองเขากับเพื่อนทั้งสองด้วยความไม่เชื่อว่าจะช่วยอะไรได้ พวกเขาเป็นชายวัยกลางคน แต่งกายธรรมดา มิได้มีกล้ามเป็นมัดๆ พวกเขาเหมือนชาวตะวันตกที่นั่งดื่มเบียร์ในผับมากกว่าวีรบุรุษที่จะมาช่วยชีวิตคน

พวกเขายิ่งไม่เคยคิดว่าตนเองเป็นวีรบุรุษ แม้จะผ่านประสบการณ์สร้างวีรกรรมมาหลายครั้ง

ในปี 2004 ทั้งสองเคยร่วมในการกู้ภัยที่เม็กซิโก ช่วยชีวิตทหารอังกฤษหกนายที่ติดอยู่ใต้ดินนานหกวัน

ในปี 2010 ตามคำขอของรัฐบาลฝรั่งเศส ทั้งสองนำทีมกู้ภัยทางใต้ของฝรั่งเศส เพื่อช่วยชีวิตนักดำน้ำชาวฝรั่งเศส Eric Establie ผู้ติดอยู่ในถ้ำในหุบเหว Ardeche ที่ถูกปิดตายหลังจากเกิดหิมะถล่ม การกู้ภัยดำเนินไปนานแปดวัน แต่ช่วยชีวิตคนไม่สำเร็จ พวกเขาพบศพจมน้ำตายห่างจากปากถ้ำ 780 เมตร

ในปี 2011 เขาร่วมค้นหาศพของนักดำน้ำในถ้ำชาวโปแลนด์จากถ้ำลึกที่ไอร์แลนด์

ในปี 2014 รัฐบาลนอร์เวย์ขอให้เขาช่วยร่วมค้นหาศพนักดำน้ำชาวฟินแลนด์สองคน แต่ทั้งสองทำไม่สำเร็จ

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงงานอดิเรก!

งานหลักของเขาคือวิศวกรคอมพิวเตอร์ ส่วนริกเคยมีอาชีพหลักเป็นนักดับเพลิงมานานยี่สิบห้าปี

แม้เป็นงานอดิเรก แต่ทั้งสองดำน้ำจริงจัง ออกแบบระบบการทำแผนที่เก็บข้อมูลขณะดำน้ำ ออกแบบอุปกรณ์รีไซเคิลอากาศที่หายใจแล้ว รวมทั้งพัฒนาอุปกรณ์ rebreather สวมข้างลำตัว ทำให้สามารถเข้าไปในช่องแคบๆ ได้

มันไม่เป็นเพียงงานอดิเรก ยังเป็นความลุ่มหลง

…………..

เขาสนใจการดำน้ำถ้ำตอนเป็นลูกเสือ เขาเรียนจบทางด้านอิเล็กทรอนิกส์ ตอนเรียนมหาวิทยาลัย เข้าร่วมชมรมดำน้ำในถ้ำ

ส่วนริกสนใจดำน้ำในถ้ำเมื่อตอนวัยรุ่นหลังดูรายการโทรทัศน์ The Underground Eiger แล้วบอกตัวเองว่านี่คือสิ่งที่อยากจะทำ ริกเรียนการดำน้ำด้วยตัวเองในแม่น้ำ

ริกบอกว่า “ผมดำน้ำเพราะเพียงสนใจถ้ำ อยากรู้ว่ามันเป็นอย่างไร และจบอย่างไร มันเป็นสิ่งที่ทำให้ผมอยากดำน้ำ ผมไม่รู้ว่าทำไม แต่มันเป็นอย่างนั้น”

เขาเองก็เป็นเช่นกัน เขาเคยถามตัวเอง อะไรคือประโยชน์ของการดำน้ำในถ้ำลึก? นอกจากทำให้จิตเขาสงบแล้ว ดูเหมือนมันไม่มีประโยชน์อันใด

เขาระลึกถึงเช้าวันแต่งงานของเขา ต่างจากเจ้าบ่าวคนอื่นๆ ในโลก ในเช้าวันแต่งงานของเขา เขาหนีไปดำน้ำในถ้ำเพื่อหลบความวุ่นวายของการเตรียมพิธี

หลายคนสงสัยว่าพวกเขาดำน้ำในถ้ำลึกทำไม ก็ไม่ต่างจากคนที่สงสัยว่าคนปีนภูเขาสูงทำไม

บางครั้งหลายคนหัวเราะเชิงสมน้ำหน้าเมื่อได้ยินข่าวนักปีนเขาตายบนภูผาสูงหรือนักดำน้ำเสียชีวิตในถ้ำลึก “อยู่ดีไม่ว่าดีไปหาเรื่องเอง”

งานอดิเรกบางอย่างอาจดูโง่เขลา ไร้สาระ แต่ใครเล่าจะบอกได้ว่า เรื่องใดมีประโยชน์ เรื่องใดไร้สาระ?

บางทีชีวิตมนุษย์ก็ไร้สาระอะไรอยู่แล้ว

นักเล่นหมากชั้นเซียน นักมายากลชั้นเยี่ยม จิตรกรเอก ฯลฯ ล้วนมีสิ่งหนึ่งที่เหมือนกันคือความลุ่มหลง

มือกระบี่ชั้นหนึ่งในยุทธจักรล้วนเป็นผู้ลุ่มหลงวิชากระบี่ ฝึกหนัก จริงจังจนถึงขั้นเซียน แต่งำประกาย เหมือนน้ำนิ่งที่ไหลลึก

จิตรกรจีนจำนวนมากเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน คนที่วาดรูปม้า เก่ง ก็วาดแต่ม้า วาดจนหลับตาก็เห็นทุกมุมของม้า คนที่วาดเป็ด ก็วาดเป็ดอย่างเดียวจนมันมีชีวิต คนวาดไผ่ก็วาดจนไผ่บนกระดาษพลิ้วไหวได้ เข้าใจสิ่งที่ทำอย่างลึกซึ้ง เชื่อมวิญญาณกับงานที่ทำ

ภาพม้า เป็ด ไผ่ ดูเผินๆ ย่อมไร้ประโยชน์ ไม่ทำให้ท้องอิ่ม แต่ทำให้ศิลปินเข้าถึงชีวิต

เขานึกถึงนวนิยายเรื่อง สิทธารถะ ของ เฮอร์มันน์ เฮสเส ตัวละครนาม สิทธารถะ อาศัยที่ริมแม่น้ำสายหนึ่งในช่วงหนึ่งของชีวิต สิทธารถะส่งคนข้ามฟากเที่ยวแล้วเที่ยวเล่า พร้อมกับเรียนรู้จากแม่น้ำ และเชื่อมใจกับแม่น้ำ

สิทธารถะเรียนรู้ว่า แม่น้ำนั้นพูดตลอดเวลา สิทธารถะ ได้ยินแม่น้ำ ‘พูด’ กับเขา

ขณะอยู่คนเดียวที่ริมแม่น้ำ สิทธารถะไม่ได้อยู่คนเดียว

วิถีของนักดำน้ำก็คล้ายวิถีของสิทธารถะ หรือนางนวล จอนาธาน ลิฟวิงสตัน หรือนักบวช

อยู่ใต้สายน้ำลึกในถ้ำ เชื่อมเป็นหนึ่งเดียวกับถ้ำ

เชื่อมความเป็นกับความตาย

เชื่อมตัวตนภายในกับอิสรภาพ ดำเข้าไปยังพื้นที่ที่ไม่เคยไป…

…………..

เขาดำดิ่งในสายน้ำต่อเนื่อง โผล่ขึ้นเหนือน้ำเป็นระยะ เมื่อพบช่องอากาศก็โผล่ศีรษะขึ้นมา กวาดตามองหาชีวิตมนุษย์ จมูกสูดหากลิ่นแปลกปลอม เขายังตะโกนเรียกเด็ก แต่ไร้เสียงตอบรับ เขาดำน้ำต่อไปเบื้องหน้า

เมื่อโผล่ขึ้นเหนือน้ำอีกครั้ง เขาได้กลิ่น ประสาทสัมผัสของเขาบอกว่าเป็นกลิ่นของเด็ก

อีกครั้งเขาโผล่ขึ้นเหนือน้ำ แสงไฟบนหมวกของเขาส่องเห็นเด็กหลายคน จ้องเขานิ่ง

เขาพบเป้าหมายจนได้

เขาถามเด็กๆ “How many of you?”

เสียงเด็กคนหนึ่งตอบว่า “Thirteen.”

เป้าหมายอยู่ครบถ้วน

เขาตอบกลับว่า “Brilliant.”

เขารู้แล้วว่าความลุ่มหลงของเขามีความหมายอะไร

ความลุ่มหลงหลายอย่างดูไร้ประโยชน์ แต่คืนนี้เรื่องไร้ประโยชน์ที่สุดกลับมีประโยชน์ที่สุด

หมายเหตุ : จอห์น โวแลนเธน (John Volanthen) และ ริก สแตนตัน (Rick Stanton) เป็นสองนักดำน้ำในทีมนักดำน้ำนานาชาติที่ช่วยเหลือการกู้ภัยถ้ำหลวง

…………..

วินทร์ เลียววาริณ

winbookclub.com

เฟซบุ๊ก https://www.facebook.com/winlyovarin/

สิงหาคม 2561