ผีอำ-เห็นภาพหลอน-ถอดจิต... คืออะไรกันแน่

ใครที่เคยผ่านประสบการณ์ผีอำ นอนแล้วขยับตัวไม่ได้แถมหายใจไม่ออก บางคนก็เห็นภาพเงารูปร่างคล้ายคนตอนอยู่ในภาวะครึ่งหลับครึ่งตื่น ซึ่งมักเกิดตอนหลับเวลาไม่คุ้นหรือสถานที่แปลกใหม่ เหล่านี้ทำให้คิดเป็นอื่นไม่ได้นอกจากวิญญาณที่สถิตอยู่ในสถานที่นั้นๆ หรือบางคนก็มีประสบการณ์ถอดจิต ที่พอรู้ตัวอีกทีก็โล่งใจที่ตื่นขึ้นมาได้
  เหตุการณ์เหล่านี้ย่อมทำให้คุณรู้สึกไม่สบายใจ บางคนถึงกับต้องทำบุญ 9 วัด ปล่อยนกปล่อยปลา ถวายสังฆทานชุดใหญ่… แต่รู้มั้ยว่าในทางวิทยาศาสตร์ มีคำอธิบายเกี่ยวกับปรากฏการณ์เหล่านี้ด้วยนะ

Photo by Stefano Pollio on Unsplash • ผีอำ อาการแบบนี้: นอนหลับอยู่ดีๆ รู้ตัวอีกทีก็หายใจไม่ออก ขยับตัวไม่ได้ แถมบางทียังรู้สึกว่ามีเงาดำๆ อยู่ในห้องนอนอีกด้วย ตามควาเชื่อโบราณนั้นเชื่อกันว่าเป็นฝีมือของวิญญาณชั่วร้าย
  วิทยาศาสตร์ว่าไง: โดยปกติแล้วเมื่อเรานอนหลับ มักพบในช่วงที่หลับแบบ REM Sleep ที่ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนมาเพื่อยับยั้งการทำงานของกล้ามเนื้อ ยกเว้น หัวใจ กระบังลม กล้ามเนื้อตาและกล้ามเนื้อเรียบ เพื่อป้องกันการบาดเจ็บจากการฟาดแขนฟาดขาระหว่างความฝันที่บู๊แอคชั่นมากๆ แต่ถ้าฮอร์โมนหลั่งในช่วงใกล้ตื่น ก็จะทำให้เกิดผีอำได้ ขณะที่สมองตื่นตัว โดย นพ.กันวา อาจิต ซิดฮู จากคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเวอร์จิเนีย คอมมอนเวลธ์ ได้เก็บสถิติพบว่ามีประชากร 7% ที่มีประสบการณ์ผีอำอย่างน้อย 1 ครั้งในชีวิต และมักจะเกิดตอนที่นอนหงาย แต่ก็เป็นตอนนอนตะแคงได้เหมือนกัน   ผีอำ อาจเป็นสัญญาณของภาวะง่วงเกิน ซึ่งเป็นความผิดปกติของการนอนหลับ โดยระหว่างวันจะง่วงนอนมาก อาจเป็นลมหรือหลับแบบเฉียบพลันได้ ขณะที่สภากาชาดไทย จัดว่าผีอำเป็นหนึ่งในอาการของโรคลมหลับ (Narcolepsy)
  • เห็นภาพหลอน บางครั้งก็มาพร้อมเสียง อาการแบบนี้: จะหลับก็ไม่ใช่ จะตื่นก็ไม่เชิง แต่ดันเห็นภาพสิ่งที่อธิบายไม่ได้ หรือได้ยินเสียงที่หาที่มาไม่เจอ ซึ่งเหล่านี้ทำให้รู้สึกหลอนบอกไม่ถูก
  วิทยาศาสตร์ว่าไง: นี่เป็นหนึ่งในไม่กี่ประเภทของอาการประสาทหลอนที่พบในคนสภาพจิตปกติ ซึ่งมักจะเกิดขึ้นกับเด็กๆ จนเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้ไม่อยากเข้านอน… ภาพหลอนเหล่านี้อาจเกิดจากความเครียดหรือจินตนาการ และอาจเกิดขึ้นตอนเข้านอนทั้งที่ยังเมาอยู่ โดยเว๊บไซต์เฮลธ์แคร์ไทย บอกว่าเป็น เหตุการณ์นี้มักเกิดในขณะใกล้หลับ เช่น กำลังจะเคลิ้มหลับมองเห็นภาพผี หรือได้ยินเสียงคนพูดด้วย โดยไม่เห็นตัวผู้พูด
  ขณะที่เว๊บไซต์หมอชาวบ้านบอกว่า อาการนี้มักเกิดช่วงเริ่มหลับ นานไม่กี่วินาทีหรือไม่กี่นาที และจบแบบกะทันหันด้วยอาการกระตุกของอวัยวะส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายจนตื่นขึ้นมา คนที่เป็นบ่อยๆ คือนอนไม่พอหรือนอนผิดเวลา โดยสภากาชาดไทยได้จัดว่าเป็นหนึ่งในอาการของโรคลมหลับด้วยเหมือนกัน 
  • ถอดจิต อาการแบบนี้: ความรู้สึกว่าวิญญาณออกจากร่างหรือถอดจิต เป็นปรากฏการณ์ทางประสาทจิตวิทยาของคนที่อยู่ในช่วงครึ่งหลับครึ่งตื่น ที่รู้สึกว่าลอยออกจากร่างกายตัวเอง และมองเห็นตัวเองในระยะที่ค่อยๆ ไกลออกไป โดยปรากฏการณ์นี้ทำให้เราเชื่อว่าวิญญาณมีอยู่จริง 
  วิทยาศาสตร์ว่าไง: นักวิทยาศาสตร์ได้ทดลองเพื่อหาคำอธิบายปรากฏการณ์นี้มาเกือบศตวรรษแล้ว แต่ก็ยากที่จะพิสูจน์ว่ากระบวนการนี้ทำงานหรือเกิดขึ้นอย่างไร ทั้งยังไม่เป็นที่แน่ชัดอีกต่างหากว่าจะจัดการยังไง ขณะที่มีการเก็บข้อมูลพบว่าบางคนสามารถเข้าสู่ภาวะนี้ได้หลายครั้งและทำได้ตามความต้องการ
  ศ.ซูนซาน แบล็คมอร์ นักจิตวิทยาชาวอเมริกัน อธิบายว่า การถอดจิตมักเกิดตอนที่เราผ่อนคลายที่สุดในท่านอนราบ หรือมีอาการชาขยับตัวไม่ได้คล้าย ‘ผีอำ’ ร่วมด้วย… ขณะที่วารสาร Science ได้เผยแพร่งานวิจัยจากสวิตเซอร์แลนด์ นำโดย โอลาฟ แบล็งก์ ที่สามารถทำให้คนปรกติธรรมดารู้สึกราวกับถอดจิตได้ โดยอาศัยอุปกรณ์สร้างภาพเสมือน (virtual reality) และได้ข้อสรุปว่า ส่วนหนึ่งเกิดขึ้นจากความสับสนในกลไกการประสานข้อมูลระหว่างภาพที่เห็นกับประสาทสัมผัสอื่นๆ ของร่างกายและการตีความโดยสมอง 
ทั้งนี้ 2 ประสบการณ์แรกคือผีอำและเห็นภาพหรือได้ยินเสียงหลอน ในทางการแพทย์บอกว่าเป็นหนึ่งในอาการของโรคลมหลับซึ่งหากใครยังเจอเหตุการณ์แบบนี้บ่อยๆ ก็อาจปรึกษาแพทย์เพื่อหาทางรักษาต่อไป… แต่หากใครยังรู้สึกไม่โอเค จะเข้าวัดทำบุญหรือพึ่งเครื่องรางของขลังเพื่อให้ตัวเองสบายใจขึ้นก็ได้นะ