อาการเส้นเลือดในสมองตีบ นั้นจัดได้ว่าเป็นภัยเงียบของคนวัยทำงานที่ต้องเฝ้าระวัง เนื่องด้วยอาการที่มักไม่แสดงออกอย่างเด่นชัด ไม่มีการเจ็บป่วยหรือแสดงอาการล่วงหน้า ในบางรายอาจทำให้ผู้ป่วยเสียชีวิตได้ในทันทีหรือพิการ อัมพฤษ์ อัมพาต เนื่องจากสมองขาดเลือดไปเลี้ยงไม่พอ ทำให้เซลล์ในสมองหยุดทำงานกระทันหัน ส่วนสาเหตุของโรคที่อาจนำไปสู่ภาวะเส้นเลือดสมองตีบ อุดตัน ได้แก่
1. การมีภาวะหลอดเลือดแดงแข็ง นับเป็นสาเหตุสำคัญที่สุดของภาวะสมองขาดเลือด โดยภาวะหลอดเลือดแดงแข็งนี้อาจเกิดขึ้นที่หลอดเลือดใหญ่ที่ไปเลี้ยงสมอง ไม่ว่าจะเป็นส่วนคอหรือหลอดเลือดในสมองเอง มักพบในผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น อายุมาก โรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน สูบบุหรี่ และไขมันในเลือดสูง ทำให้ไขมันไปเกาะผนังหลอดเลือด
2. โรคหัวใจ เป็นสาเหตุสำคัญของโรคหลอดเลือดสมองที่เกิดในผู้ป่วยอายุน้อย โดยจะทำให้มีลิ่มเลือดหลุดลอยตามกระแสเลือดไปอุดตันหลอดเลือดสมอง ซึ่งมักพบในผู้ป่วยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจโต ลิ้นหัวใจตีบหรือรั่ว ผนังหัวใจรั่ว หรือเกิดจากการฉีกของผนังหลอดเลือดด้านใน
3. โรคของหลอดเลือดขนาดเล็กที่อยู่ลึกในสมองที่เรียกว่า Lacunar infarction เกิดจากการอุดตันของหลอดเลือดเล็กที่เป็นแขนงที่อยู่ลึกของหลอดเลือดสมอง มักเกิดได้จากภาวะความดันโลหิตสูงและเบาหวาน
4. โรคเส้นสมองอุดตันที่เกิดจากสาเหตุอื่น ๆ เช่น การมีหลอดเลือดอักเสบ, หลอดเลือดผิดปกติแต่กำเนิด รวมถึงการแข็งตัวของเลือดที่เร็วเกินไป หรือเกล็ดเลือดมากเกินไป เป็นต้น
อาการที่สังเกตได้ชัดหากมีภาวะของโรคเส้นเลือดในสมองตีบตัน ดังนี้
1. มีอาการแขนขาอ่อนแรง หรือชา อาจเป็นที่ซีกใดซีกหนึ่งของร่างกาย
2. มีอาการชาหรืออ่อนแรงของใบหน้าซีกใดซีกหนึ่ง ปากเบี้ยว เป็นทันทีทันใด
3. ตาพร่ามัว ตาข้างใดข้างหนึ่งมืดหรือมองไม่เห็นไปชั่วครู่ หรือมองเห็นภาพซ้อน
4. มีอาการวิงเวียน บ้านหมุน เดินเซ ทรงตัวไม่ได้ บางรายอาจเดินไม่ได้
5. พูดลำบาก พูดไม่ออก ฟังไม่เข้าใจภาษา เป็นแบบทันทีทันใด
6. กลืนอาหารลำบาก สำลักบ่อย ๆ
7. รู้สึกสับสน
8. ปวดศีรษะอย่างรุนแรงในแบบที่ไม่เคยเป็นมาก่อน มักเกิดขึ้นขณะมีอารมณ์เคร่งเครียดหรืออยู่ในอารมณ์รุนแรง ร่วมกับอาเจียนหรือหมดสติ
การปฎิบัติตัวให้ห่างไกลจากโรคเส้นเลือนในสมองตีบอย่างง่ายๆ มีดังนี้
1. ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมออย่างน้อย 150 นาทีต่อสัปดาห์
- รักษาน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน อย่าปล่อยให้อ้วน
- ควบคุมระดับไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ
- จำกัดหรือหลีกเลี่ยงการเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- งดสูบบุหรี่
- ลดการบริโภคอาหารรสเค็มจัด เพื่อป้องกันภาวะความดันโลหิตสูง
- บริโภคอาหารที่มีไขมันต่ำ อาหารที่มีเส้นใยสูง
- ตรวจสุขภาพร่างกายเพื่อหาความเสี่ยง เช่น ความดันโลหิต เบาหวาน โรคหัวใจ
- หากเป็นผู้ป่วยโรคเสี่ยง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ต้องดูแลตัวเองให้ดี ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดและความดันให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ และต้องรักษาอย่างต่อเนื่องเพื่อให้หายจากโรค
- เรียนรู้ สัญญาณเตือนของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองและแนวทางการป้องกัน
- หากมีอาการผิดปกติ เช่น แขนขาอ่อนแรง ปากเบี้ยว พูดลำบาก เวียนศีรษะ มองเห็นภาพซ้อน ควรรีบพบแพทย์โดยเร็วที่สุด เพราะเซลล์สมองขาดเลือดเพียง 1 นาที จะมีเซลล์สมองตายประมาณ 1 ล้านเซลล์ ถ้าได้รับการรักษาช้า อาจทำให้เกิดความพิการมากขึ้น
โรคเส้นเลือดในสมองตีบ นั้นไม่ใช่โรคที่รุนแรงมากหากตรวจสอบพฤติกรรมการใช้ชีวิตอยู่ตลอดเวลา ไม่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ อาหารรสจัดเช่นเค็มเป็นหลัก ไม่เครียด พักผ่อนให้เพียงพอ เพียงเท่านี้ไม่ว่าจะเป็นโรคเส้นเลือดในสมองตีบหรือโรคอื่นๆ ก็ไม่สามารถเข้ามาในชีวิตได้