พิธีกรรมหนึ่งที่มาคู่กับเทศกาลตรุษจีน คือ การไหว้เจ้า ไหว้บรรพบุรุษ ซึ่งต้องมีการจุดธูป เผากระดาษเงินกระดาษทอง และสิ่งประดิษฐ์ต่าง ๆ เป็นเหตุให้เกิดฝุ่นควัน เพิ่มปัญหามลพิษทางอากาศ และด้วยความที่เทศกาลตรุษจีนตรงกับช่วงที่เรากำลังประสบกับฝุ่น PM 2.5 กันอยู่ กรมอนามัยจึงมีความเป็นห่วงเรื่องนี้
จากผลสำรวจโดยอนามัยโพล เรื่องพฤติกรรมการใช้ธูป กระดาษเงินกระดาษทอง กับเทศกาลตรุษจีน ในช่วงเดือนมกราคม 2562 ในพื้นที่กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล จำนวน 1,657 คน ซึ่งผลสำรวจพบว่าในวันไหว้ตรุษจีน ประชาชนมีการจุดธูปร้อยละ 79 เผากระดาษเงินกระดาษทอง ร้อยละ 51 และเผาสิ่งประดิษฐ์จากกระดาษต่าง ๆ เช่น โทรศัพท์ บ้าน รถ ร้อยละ 19 และพบว่าประชาชนบางส่วนยังมีพฤติกรรมการใช้ธูปและการเผาที่ไม่ถูกต้อง เช่น ใช้ธูปขนาดสั้นเพียงร้อยละ 33 มีการเผากระดาษเงินกระดาษทองถึงร้อยละ 98 โดยส่วนใหญ่เป็นการเผาจนหมดแล้วดับ
เมื่อสอบถามถึงผลกระทบต่อสุขภาพ ประชาชนร้อยละ 87 เห็นด้วยว่า ควันธูปและมลพิษจากการเผากระดาษเงินกระดาษทองมีอันตรายต่อสุขภาพ และพบว่าประชาชนมีอาการถึงร้อยละ 97 โดยเฉพาะอาการแสบตา แสบจมูก คัดจมูก หายใจลำบาก คันตาและปวดตา และยังไม่ได้มีการป้องกันถึงร้อยละ 54
พญ.พรรณพิมล วิปุลากร อธิบดีกรมอนามัย กล่าวถึงเรื่องนี้ว่า การจุดธูปและการเผากระดาษเงินกระดาษทองในแต่ละครั้งจะปล่อยสารมลพิษออกมาในรูปแบบควันและขี้เถ้า ซึ่งสารมลพิษที่ปล่อยออกมา ได้แก่ ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ ก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ ก๊าซมีเทน และสารก่อมะเร็งหลายชนิด เช่น สารโพลีไซคลิก อะโรมาติก ไฮโดรคาร์บอนหรือสารพีเอเอช และสารอินทรีย์ระเหยง่าย เช่น เบนซิน (benzene) และ 1, 3-บิวทาไดอีน (1, 3-butadiene) ส่วนขี้เถ้ามีสารโลหะหนัก 4 ชนิด ได้แก่ โครเมียม นิกเกิล ตะกั่ว แมงกานีส และพบโลหะหนักเหล่านี้อยู่ในขี้เถ้ามากกว่าฝุ่นละอองในอากาศประมาณ 3-60 เท่า ซึ่งหากได้สัมผัสอาจจะทำให้เกิดผลกระทบต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและระยะยาวได้
เทศกาลตรุษจีนปีนี้อาจตรงกับช่วงสถานการณ์ฝุ่น PM 2.5 ที่ยังคงต้องเฝ้าระวังผลกระทบต่อสุขภาพ การจุดธูปและการเผากระดาษเงินกระดาษทองปริมาณมากอาจจะทำให้เกิดควันที่มีสารก่อมลพิษต่าง ๆ มากมาย ส่งผลกระทบทั้งต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม ซึ่งความรุนแรงของอาการจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับปริมาณและระยะเวลาที่ได้รับสารนั้น บุคคลกลุ่มเสี่ยงที่ต้องดูแลเป็นพิเศษ คือ ผู้สูงอายุ เด็กเล็ก หญิงตั้งครรภ์ ผู้ป่วยโรคระบบหัวใจและหลอดเลือด โรคระบบทางเดินหายใจ และผู้ป่วยโรคเรื้อรังอื่น ๆ จะได้รับผลกระทบรุนแรงกว่าคนทั่วไป
อธิบดีกรมอนามัยแนะนำว่า การป้องกันที่ดี คือ ลดปริมาณการใช้ โดยใช้ธูปขนาดสั้น ลดปริมาณการเผากระดาษเงินกระดาษทองให้น้อยลง สวมหน้ากากป้องกันฝุ่นขณะจุดธูปหรือเผา เมื่อจุดแล้วดับหรือเก็บธูปให้เร็วขึ้น ควรจุดนอกบ้านหรือที่อากาศถ่ายเท และยืนอยู่เหนือทิศทางลม ล้างมือให้สะอาดทุกครั้งหลังสัมผัสธูปและกระดาษเงินกระดาษทอง หลีกเลี่ยงการพักผ่อนหรือนอนหลับบริเวณที่มีการจุดธูป เพื่อลดการสะสมของฝุ่นละอองจากควันธูปที่อาจตกค้างได้ รวมทั้งกำจัดขี้เถ้าจากธูปและกระดาษเงินกระดาษทอง โดยเก็บขี้เถ้าใส่ถุง และส่งให้ท้องถิ่นรับไปกำจัดอย่างถูกวิธีต่อไป
