กลุ่มธนาคารพาณิชย์ ในไตรมาส 1/2562 มีกำไรสุทธิรวม 5.51 หมื่นล้านบาท เพิ่มขึ้น 6.5% เมื่อเทียบกับช่วงเดียวกันปีก่อน เนื่องจากมีการบันทึกรายได้และกำไรพิเศษจากเงินลงทุนที่เกิดขึ้นระหว่างไตรมาสประกอบกับธนาคารพาณิชย์หลายแห่ง ก็มีค่าใช้จ่ายในการตั้งสำรองเพื่อหนี้สูญและหนี้สงสัยจะสูญที่ลดลง
หากไม่นับรวมรายได้และกำไรจากเงินลงทุนซึ่งเป็นรายการพิเศษดังกล่าว จะพบว่า ยังมีหลายประเด็นที่เป็นเงื่อนไขสำคัญต่อการดำเนินธุรกิจของธุรกิจธนาคารพาณิชย์ที่รออยู่ในช่วงไตรมาสที่เหลือของปี อาทิ การหารายได้ค่าธรรมเนียมจากส่วนอื่นๆ มาทดแทนรายได้ที่หายไปจากการยกเลิกค่าธรรมเนียมการโอนเงินผ่านช่องทางดิจิทัล การประคองอัตราผลตอบแทนจากการปล่อยสินเชื่อ และการดูแลปัญหาคุณภาพสินทรัพย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่เศรษฐกิจในภาพรวมยังเผชิญโจทย์ท้าทายในการฟื้นตัว
ศูนย์วิจัยกสิกรไทย ระบุผลประกอบการของ กลุ่มธนาคารพาณิชย์ในไตรมาส 1/2562 กำไรเติบโตดี…แต่จากรายการพิเศษ โดยภาพรวมธนาคารพาณิชย์ 10 แห่งบันทึกกำไรสุทธิรวม 5.51 หมื่นล้านบาทในไตรมาส 1/2562 เพิ่มขึ้น 35.1%เมื่อเทียบกับไตรมาส 4/2561 และขยับขึ้น 6.5% เมื่อเทียบกับไตรมาส 1/2561 เนื่องจากรายได้และกำไรพิเศษที่เกิดขึ้นระหว่างไตรมาส ทั้งจากกำไรสุทธิจากเงินลงทุนและการรับรู้รายได้จากการขายสินทรัพย์ สามารถชดเชยจากค่าใช้จ่ายที่เพิ่มขึ้นในการตั้งสำรองผลประโยชน์พนักงานตามการแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงานฉบับใหม่ และลดทอนแรงฉุดจากผลกระทบจากการยกเลิกค่าธรรมเนียมการโอนเงินผ่านช่องทางดิจิทัลได้
อย่างไรก็ดี หากหักผลจากปัจจัยพิเศษต่างๆ ออกไปแล้ว จะพบว่า สภาพแวดล้อมและเงื่อนไขการดำเนินธุรกิจที่แท้จริงของธุรกิจธนาคารพาณิชย์ ยังเป็นประเด็นที่ต้องติดตามอย่างใกล้ชิดในช่วงไตรมาสที่เหลือของปี
เมื่อหักผลของรายการพิเศษเพื่อประเมินภาพที่แท้จริงของผลการดำเนินงานของธนาคารพาณิชย์ในไตรมาส 1/2562 ศูนย์วิจัยกสิกรไทย พบว่า กำไรจากการดำเนินงานก่อนหักภาษีเงินได้ของกลุ่มธนาคารพาณิชย์ในไตรมาส 1/2562 อยู่ที่ 6.57 หมื่นล้านบาท(เทียบกับ 7.39 หมื่นล้านบาทตามที่ปรากฎในงบการเงิน) ทั้งนี้ แม้กำไรดังกล่าวจะยังคงเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับไตรมาส 4/2561 แต่ก็เป็นระดับที่ลดต่ำลงเมื่อเทียบกับไตรมาส 1/2561 ซึ่งอยู่ที่ 6.89 หมื่นล้านบาท เนื่องจากรายได้ค่าธรรมเนียมและบริการสุทธิยังคงหดตัวลงต่อเนื่องในไตรมาสที่ 1/2562 อีก 13.7%
เป็นที่น่าสังเกตว่า แม้ว่าอัตราผลตอบแทนสินทรัพย์ที่ก่อให้เกิดรายได้สุทธิ(Net Interest Margin: NIM) ยังคงสามารถประคองตัวอยู่ที่ระดับ 3.2% ในไตรมาส 1/2562 แต่หากปรับผลของรายการพิเศษออกไปแล้ว จะพบว่า NIM ของกลุ่มธนาคารพาณิชย์ กลับชะลอลงมาอยู่ที่ 3.13% ซึ่งสูงกว่าNIM ของไตรมาส 1/2561 ที่ 3.08% เพียงเล็กน้อย นอกจากนี้ ทิศทางที่ดีขึ้นของกำไรจากการดำเนินการ ยังเป็นผลมาจากการลดลงของการบริหารจัดการด้านต้นทุน และการปรับตัวลงของค่าใช้จ่ายในการกันสำรองเผื่อหนี้สูญและหนี้สงสัยจะสูญด้วยเช่นกัน
เมื่อมองไปข้างหน้า แม้ธนาคารพาณิชย์แต่ละแห่งจะมีแนวทาง/วิธีในการรับมือกับสภาพแวดล้อมทางเศรษฐกิจที่มีแนวโน้มชะลอตัวที่แตกต่างกันแต่การประคองความสามารถในการทำกำไรจากธุรกิจหลักของธนาคารพาณิชย์ (Core Business) ยังคงเป็นความท้าทายที่รออยู่ในช่วงไตรมาสที่เหลือของปี 2562โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่ยังต้องรอสัญญาณการฟื้นตัวของกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่ชัดเจนในช่วงครึ่งหลังของปี
โดยศูนย์วิจัยกสิกรไทย มองว่า เงื่อนไขสำคัญๆ ที่มีผลต่อความสามารถในการทำกำไรของธุรกิจธนาคารพาณิชย์ในระยะข้างหน้า ได้แก่ รายได้ที่ไม่ใช่ดอกเบี้ยสุทธิ โดยเฉพาะในส่วนของรายได้ค่าธรรมเนียมและบริการสุทธิ ยังอาจเผชิญข้อจำกัดในการเติบโต โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากรายได้สุทธิจากธุรกิจประกัน ยังคงฟื้นตัวในกรอบที่จำกัดในช่วงระหว่างการปรับตัวรับเกณฑ์การกำกับดูแลการให้บริการลูกค้าอย่างเป็นธรรม (Market Conduct) ขณะที่ รายได้ค่าธรรมเนียมจากส่วนอื่นๆ ยังไม่สามารถเติบโตขึ้นมาเท่าทันพอที่จะช่วยชดเชยผลกระทบจากการยกเลิกค่าธรรมเนียมธุรกรรมโอนเงินผ่านช่องทางดิจิทัลได้
การเติบโตของสินเชื่อในภาพรวม ยังคงต้องรอบรรยากาศการฟื้นตัวดีขึ้นของเศรษฐกิจในภาพรวมซึ่งทำให้ในเบื้องต้น แม้ศูนย์วิจัยกสิกรไทย ยังคงประเมินอัตราการเติบโตของสินเชื่อระบบธนาคารพาณิชย์ไทยในปี 2562 ที่ประมาณ 5.0% ตามเดิม แต่จะติดตามสถานการณ์การเบิกใช้สินเชื่อของภาคธุรกิจทั้งในส่วนของธุรกิจขนาดใหญ่และธุรกิจ SMEsในระยะข้างหน้าอย่างต่อเนื่อง รวมถึงทิศทางของสินเชื่อเพื่อที่อยู่อาศัย(มีสัดส่วนถึงประมาณ 50% ในพอร์ตสินเชื่อรายย่อยของระบบธนาคารพาณิชย์) ซึ่งอาจเติบโตในกรอบที่จำกัดลงหลังจากที่มีการเร่งตัวขึ้นไปค่อนข้างแล้วตามภาพรวมกิจกรรมในตลาดอสังหาริมทรัพย์ช่วงไตรมาส 1/2562 เพื่อเลี่ยงช่วงเวลาการบังคับใช้เกณฑ์การกำหนดการวางเงินดาวน์สำหรับการซื้อบ้าน (มาตรการ LTVใหม่) ของธปท. ที่เริ่มมีผลบังคับแล้วตั้งแต่ต้นเดือนเม.ย. 2562 ที่ผ่านมา
นอกจากนี้ จังหวะการขยายตัวของสินเชื่อหลายๆ ประเภท โดยเฉพาะสินเชื่อ SMEsที่น่าจะยังตั้งอยู่บนเงื่อนไขของเศรษฐกิจดังกล่าวข้างต้น ทำให้มีประเด็นที่อาจต้องติดตามเพิ่มขึ้น ก็คือ การขยายพอร์ตสินเชื่อที่ให้ผลตอบแทนสูง ซึ่งเป็นเป้าหมายของธนาคารพาณิชย์หลายแห่ง จะต้องเติบโตต่อเนื่องและเร็วเพียงพอ ภายใต้กลยุทธ์ที่ไม่เน้นการแข่งขันด้านราคา ซึ่งทั้งหมดนี้เพื่อที่จะช่วยประคองให้อัตราผลตอบแทนจากการปล่อยสินเชื่อ (Yield on Loans) และอัตราผลตอบแทนสินทรัพย์ที่ก่อให้เกิดรายได้สุทธิ(NIM)สามารถทรงตัวหรือมีโอกาสขยับสูงขึ้นได้ในไตรมาสที่เหลือของปี
การบริหารจัดการปัญหาสินเชื่อด้อยคุณภาพ ยังคงเป็นโจทย์ยากภายใต้ทิศทางเศรษฐกิจที่ยังมีจังหวะการฟื้นตัวที่ไม่ต่อเนื่องทั้งนี้ คงต้องยอมรับว่า ปัจจัยภายในประเทศ สถานการณ์กำลังซื้อของภาคครัวเรือน และราคาพลังงานในตลาดโลกที่อาจทรงตัวในระดับสูง อาจมีผลกระทบต่อเนื่องต่อเศรษฐกิจในภาพรวม และทำให้ธนาคารพาณิชย์จำเป็นต้องเพิ่มการดูแลคุณภาพของสินทรัพย์ในพอร์ตอย่างใกล้ชิดมากขึ้น ซึ่งท้ายที่สุดแล้ว อาจทำให้รายการค่าใช้จ่ายในการตั้งสำรองหนี้สูญและหนี้สงสัยจะสูญลดลงช้ากว่าเป้าหมายที่ตั้งไว้
ทั้งนี้ จากฐานข้อมูลงบการเงินของธนาคารพาณิชย์ 10 แห่ง พบว่า ยอดคงค้างเชื่อที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (NPLs) ยังคงมีทิศทางขยับขึ้นในไตรมาส 1/2562 มาอยู่ที่ 4.449 แสนล้านบาท (สูงกว่ายอดคงค้างNPLs ที่ 4.375 แสนล้านบาทในไตรมาส 4/2561 และยอดคงค้าง NPLsที่ 4.370 แสนล้านบาทในไตรมาส 1/2561) ขณะที่ ยอดคงค้างเงินให้สินเชื่อกล่าวถึงเป็นพิเศษ (SM) ก็ปรับตัวสูงขึ้นด้วยเช่นกัน
ทั้งนี้ แม้ว่าธนาคารพาณิชย์หลายๆแห่ง จะมีการตั้งสำรองหนี้สูญและหนี้สงสัยจะสูญในระดับสูงแล้วในขณะนี้ แต่ประเด็นสำคัญจะอยู่ที่ว่า หากปัญหาคุณภาพสินทรัพย์ ต้องใช้เวลาในการแก้ไข ก็อาจมีผลทำให้ธนาคารพาณิชย์จำเป็นต้องกลับมาดำเนินนโยบายการตั้งสำรองฯ ด้วยความระมัดระวังมากขึ้นในระยะข้างหน้าด้วยเช่นกัน
