แวบแรกที่รู้ว่าจะได้ไปเที่ยวจังหวัดยะลา หัวใจของผมเริ่มเต้นแบบไม่เป็นจังหวะ มันตื่นเต้นและรอคอยให้วันเดินทางมาถึงไวๆ “จะกลัวทำไม…อยู่ที่ไหน เมื่อถึงเวลาตายก็ตายเหมือนกัน” เสียงจากเพื่อนสนิทของผมที่มีภูมิลำเนาอยู่ 3 จังหวัดชายแดนใต้ เคยกล่าวไว้ ตอนผมถามเขาว่ากลัวไหมที่มีบ้านอยู่ที่นั่น เสียงนี้ทำให้ผมไม่ลังเลที่จะไปเยือน 3 จังหวัดชายแดนใต้สักครั้งในชีวิต
ลงพื้นที่ทั้งที ถ้าอยากรู้วิถีชีวิตของคนถิ่น ก็ไม่ควรลังเลที่จะใช้ศิลปะเป็นจุดเชื่อมต่อให้ได้รู้จักบ้านเมืองนั้นมากขึ้น ทริปนี้จึงเป็นการเที่ยวเชิงศิลปะ (นำพา)…
อ้วนบะกุ๊ดเต๋ อาหารเช้าแสนอร่อยแห่งสุไหงโก-ลก
ก่อนไปชมศิลปะเมืองยะลา เรามาอำลาความหิวยามเช้ากันก่อนที่ร้านอ้วนบะกุ๊ดเต๋ อาหารเช้าแสนอร่อยของคนไทยพุทธ แห่งเมืองสุไหงโก-ลก (จ.นราธิวาส) บะกุ๊ดเต๋ คือน้ำแกงแบบจีน แปลตรงตัวว่ากระดูกหมูและน้ำชา เป็นที่นิยมในอำเภอหาดใหญ่ และภูเก็ต แต่หากอยากกินต้นตำรับของบะกุ๊ดเต๋แล้วละก็ ต้องไม่พลาดการมาชิมที่เมืองโก-ลก สักครั้ง
น้ำซุปที่ผสมเครื่องยาจีนกว่า 16 ชนิด ส่งความหอม (ให้น้ำลายท่วม) ผ่านไอความร้อนที่ลอยมาเตะจมูกจากหม้อต้มใบยักษ์ที่วางตระหง่านอยู่หน้าร้าน เพียงแค่ซดแรก ผมเข้าใจได้ทันทีเลยกับคำว่า ‘ตำนาน’ ของร้านนี้ สิ่งที่เป็นบริวารกินคู่กับบะกุ๊ดเต๋ คือปาท่องโก๋ ข้าวเปล่า และชาร้อน เป็นอันว่าครบสูตร
เอาเป็นว่าใครมีโอกาสได้ไปเยือนเมืองโก-ลก ผมแนะนำร้านอาหารเช้าแห่งนี้ ที่ต้องนำท้องไปฝาก นำปากไปเช็กอิน แล้วแฮชแท็กความอร่อยแบบรัวๆ ร้านเปิดทุกวันอังคาร-อาทิตย์ เวลา 07.40-12.40 น. เลขที่ 77 ถนนวรคามินทร์ อำเภอสุไหงโก-ลก โทร. 08-1698-9234
สตรีตอาร์ตตามตรอก กลางเมืองยะลา
จากเมืองที่ดูท่าจะเงียบเหงา แต่เมื่อได้มาสัมผัสเข้าจริงกลับไม่เป็นอย่างที่คิดไว้เลย ชุมชนประชานุกูล ตั้งอยู่บนถนนนวลสกุล (ซอยโรงหนังรามันเก่า) อำเภอเมืองยะลา ชุมชนเล็กๆ มีตรอกซอกซอยมากมาย ถูกชุบชีวิตด้วยศิลปะบนฝาผนังที่รังสรรค์โดยศิลปินสตรีตอาร์ตชื่อดังอย่าง พัชรพล แตงรื่น (Alex face) ทำให้เมืองเล็กๆ แห่งนี้มีชีวิตชีวาขึ้นมาทันที
ศิลปะ คือเครื่องมือวิเศษที่มนุษย์สร้างขึ้น ส่งต่อผ่านจิตวิญญาณและอารมณ์ที่ปรุงแต่งให้ผู้ที่พบเห็นเกิดจินตนาการอย่างไร้ขอบเขต การเดินชมงานศิลปะบนถนนนวลสกุลนั้น ความรู้สึกเหมือนได้ศึกษาวิถีชีวิตของผู้คนที่นี่ได้เป็นอย่างดี ยิ่งเดินยิ่งสนุก เหมือนได้ค้นพบอะไรบางอย่างที่ถูกซุกซ่อน…รอการค้นพบ ภาพบนฝาผนังนั้นสื่อความหมายได้หลายอย่าง หากเราใช้ใจมองมันจริงๆ จะเห็นถึงความงดงามของเมืองที่กำลังจะถูกลืมก็เป็นได้
กริชรามันห์ ตำนานคู่เมืองยะลา
‘ศิลปะไม่มีวันตาย’ คำกล่าวนี้ท่าจะจริง! สนุกกับการเดินชมสตรีตอาร์ตเสร็จแล้ว ผมไปต่อที่พิพิธภัณฑ์บ้านตะโละหะลอ หมู่ที่ 5 ตำบลตะโละหะลอ อำเภอรามัน จังหวัดยะลา ชุมชนแห่งนี้เป็นแหล่งอนุรักษ์การทำกริชโบราณหนึ่งเดียวในยะลา กริชมีประวัติความเป็นมายาวนาน ตำนานเล่าว่า เมื่อประมาณ 200-300 ปีก่อน เจ้าเมืองรามัน (อำเภอรามันในปัจจุบัน) ใช้กริชเป็นอาวุธคู่กาย กริชจึงเป็นอาวุธคู่บ้านคู่เมืองตั้งแต่นั้นมา
ชาวบ้านจึงรวมตัวกันก่อตั้งกลุ่มขึ้นเพื่ออนุรักษ์สืบสานการทำกริชรามันห์ ใช้เวลาว่างหลังจากการทำงานหลัก มาเรียนรู้ และต่อยอดเป็นอาชีพเสริม โดยมีนายตีพะลี อะตะบู ประธานกลุ่มกริชรามันห์ เป็นครูสอน
นอกจากมีการทำกริชเป็นอาชีพเสริมแล้ว ยังมีการละเล่นที่สืบต่อกันมาควบคู่กับกริช คือ ‘อิเหนารำกริช’ ซึ่งใครที่เข้ามาฝากตัวเป็นลูกศิษย์จะได้เรียนรู้วิธีการร่ายรำกริชอีกด้วย กิจกรรมแบบนี้ทำให้คนในชุมชนเกิดความรักใคร่กลมเกลียว เยาวชนสามารถใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์ แลดูเป็นอีกหนึ่งชุมชนที่อิ่มไปด้วยความสุขตั้งแต่แรกเห็น
เปิดพิกัดเมืองการค้า ด้วยสตรีตอาร์ตเมืองโก-ลก
ปิดท้ายวันกันด้วยจุดเช็กอินแห่งใหม่กลางเมืองสุไหงโก-ลก สีสันที่ปรากฏอยู่บนฝาผนัง บริเวณสวนสาธารณะด่านพรมแดนสุไหงโก-ลก เป็นฝีมือจากศิลปินกราฟฟิตี้ 16 คน นำโดยนายเอกรัฐ นาคอนุเคราะห์ ใช้จินตนาการละเลงลวดลายสร้างงานศิลปะสมัยใหม่สะท้อนวัฒนธรรมชายแดนใต้ เพื่อเป็นจุดขายให้เมืองการค้าแห่งชายแดนใต้ โดยไม่คิดค่าจ้างแต่อย่างใด
สุไหงโก-ลก เป็นอำเภอที่มีเขตแดนติดประเทศมาเลเซีย มีความครึกครึ้นทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรมของพี่น้องชาวมุสลิมเป็นอย่างมาก ชาวไทยและชาวมาเลเซียสามารถข้ามฝั่งไป-มา (เที่ยว) ได้แบบวันเดย์ทริป ดังนั้น ไม่ว่าศิลปะสมัยใหม่ หรือศิลปะสมัยเก่าก็สามารถนำความเจริญรุ่งเรืองให้เกิดขึ้นได้เสมอ ใกล้ๆ กันนี้ยังมีสถานีรถไฟสุไหงโก-ลก ร้านน้ำชา กาแฟ และร้านอาหารอีกมากมาย ใครอยากเปลี่ยนบรรยากาศการท่องเที่ยวสามารถนั่งรถไฟชิลล์ๆ ล่องลงมาจากกรุงเทพฯ ได้เลย
“จะอยู่ไหนก็ไม่สุขใจเท่าอยู่บ้านเรา” ประโยคนี้จริง!! ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนของประเทศไทย เราก็ยังรู้สึกเหมือนที่นั้นๆ ปลอดภัยเหมือนบ้าน มีรอยยิ้ม มีน้ำใจ มีไมตรี ซุกซ่อนอยู่ในหัวใจของคนไทยเสมอ เปรียบเสมือนไมตรีคนเมืองยะลา และเมืองโก-ลก ที่ส่งให้ผมแบบไม่กั๊กเลยสักนิดเดียว…
