พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จพระราชดำเนินประพาสเมือง นครศรีธรรมราช จำนวน 4 ครั้ง คือเมื่อ ร.ศ. 107 (พ.ศ. 2431), ร.ศ. 117 (พ.ศ. 2441), ร.ศ. 119 (พ.ศ. 2443) และ ร.ศ. 124 (พ.ศ. 2448) ด้วยเป็นหัวเมืองใหญ่และมีความสำคัญต่อความมั่นคงในการบริหารราชการแผ่นดิน
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินประพาสแหลมมาลายูระหว่างวันที่ 21 มิถุนายน – 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2448 ในระหว่างการเดินทางกลับ จึงเสด็จพระราชดำเนินประพาสเมืองนครศรีธรรมราช ระหว่างวันที่ 3 – 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2448 โดยเสด็จพระราชดำเนินไปยังพื้นที่ต่างๆ ของเมืองนครศรีธรรมราชหลายแห่ง และทรงฉายรูปสถานที่ต่างๆ ด้วยพระองค์เอง ดังปรากฏในพระราชหัตถเลขา เรื่องเสด็จประพาสแหลมมลายู ร.ศ. 124 (พ.ศ. 2448) ดังนี้
“วันที่ 5 ก.ค. เวลาเช้าไม่ได้ไปแห่งใด เพราะเหนื่อยและนอนน้อย เวลาบ่ายแห่ผ้าห่มพระบรมธาตุตามเคย แต่หาผ้าแดงไม่ได้ ซื้อทำธงรับเสด็จกันหมดเมือง จึงต้องใช้พื้นชมพู เข้าไปที่วิหารพระม้า ถ่ายรูปที่นั่นและทับเกษตร แล้วไปดูละครทรัพย์ภรรยาพระศิริธรรมบริรักษ์ที่พลับพลา”
ภาพชุดนี้มี 3 ภาพ คือ 1. คลองแห่งหนึ่งในเมืองนครศรีธรรมราช 2. คณะข้าราชการกรมการเมืองนครศรีธรรมราช 3. การแสดงรำมโนราห์ในงานสมโภชพระบรมธาตุ วัดพระบรมธาตุ
อนึ่งภาพเมืองนครศรีธรรมราชชุดนี้ มีจำนวน 21 ภาพ ได้จัดพิมพ์อยู่ในหนังสือชื่อ ประชุมสมุดภาพสำคัญในประวัติศาสตร์ เล่ม 2 แล้ว ซึ่งจัดพิมพ์โดยคณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี เมื่อ พ.ศ.2520 แต่ไม่ปรากฎภาพคณะข้าราชการกรมการเมืองนครศรีธรรมราช
เผยแพร่ครั้งแรกในระบบออนไลน์ เมื่อ 31 สิงหาคม พ.ศ.2561
