เรื่องของอุจจาระเป็นเรื่องที่ถูกมองข้ามมองผ่าน หลายๆ คนจะมุ่งเน้นแค่ความถี่ในการถ่ายอุจจาระว่าบ่อยเพียงใด ทุกวันหรือไม่ หากไม่ถ่ายอุจจาระหลายวัน จะเริ่มกังวลใจและไม่สบายท้อง ความจริงแล้ว การสังเกตสี และลักษณะของอุจจาระบางประการ ทำให้เราได้สำรวจสุขภาพ และเป็นอาการที่บ่งบอกโรคได้
ปกติสีอุจจาระจะเป็นสีเหลืองจนถึงน้ำตาลเข้ม เป็นสีของสารบิลิรูบินที่อยู่ในน้ำดี อาหารหลายชนิดอาจทำให้สีผิดไปเล็กน้อย เช่น ผลไม้สีเหลืองจะทำให้เหลืองเข้มขึ้น หรือผลไม้สีม่วง ก็จะทำให้สีอุจจาระออกไปทางน้ำตาลไหม้ได้ ยาที่ใช้บางทีก็ทำให้สีอุจจาระเปลี่ยนไป เช่น สีเขียวจากการใช้ยาต้านการอักเสบ Indomethacin จึงต้องพิจารณาเรื่องอาหารและยาที่ใช้อยู่ด้วยเสมอ แต่สีที่จะกล่าวถึงเหล่านี้ หากพบเห็นคงต้องไปทำการตรวจรักษากับแพทย์ครับ
สีดำ สีจะแดงคล้ำจัดจนถึงดำสนิท ลักษณะจะกึ่งเหลวกึ่งหนืด ตามศัพท์ที่เรียกว่า Black Tarry Stool สีของน้ำมันดินหรือยางมะตอย กลิ่นฉุนรุนแรง สีแบบนี้ต้องระมัดระวังเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนต้นครับ ที่พบบ่อยๆ คือเลือดออกจากแผลกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กส่วนต้น แม้ยาบางอย่างจะทำให้อุจจาระมีสีดำ แต่มักจะไม่เหนียวเหลวและกลิ่นจะไม่ฉุนจัด เช่น ยาเม็ดธาตุเหล็ก หรือยา Bismuth
ยาที่ทำให้มีอุจจาระสีดำจากเลือดที่พบบ่อยมาก คือยาต้านเกล็ดเลือด แอสไพรินที่ใช้กินเพื่อป้องกันการเกิดโรคหลอดเลือดตีบซ้ำ และยาต้านการอักเสบและแก้ปวดกลุ่มที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ยาพวกนี้สามารถทำให้เกิดกระเพาะอาหารอักเสบและมีเลือดออกได้นั่นเองครับ
สีแดง ไม่ว่าจะเป็นสีแดงสดเป็นหยดเลือด หรือแดงคล้ำเคลือบมา หรือแทรกอยู่ในเนื้ออุจจาระ อันนี้ต้องระมัดระวังเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนล่าง และหากไหลออกมาจากทางเดินอาหารส่วนบน แสดงว่าไหลมากและเร็วทีเดียว โรคที่พบบ่อยๆ เช่นเนื้องอกลำไส้ ริดสีดวงทวาร
สีซีด คำพูดสีซีดนี้จะหมายถึงสีออกเทาๆ คล้ายๆ ดินเหนียว ตามคำศัพท์ Clay-colored Stool อุจจาระสีแบบนี้พบน้อยแต่จะค่อนข้างเจาะจงกับโรคทางเดินน้ำดีอุดตัน จนสีน้ำดีออกมาในอุจจาระน้อยมาก สีจึงไม่เหลืองและออกเทา
อุจจาระออกมันๆ คล้ายไข ชำระด้วยน้ำไม่ค่อยสะอาด ลักษณะแบบนี้ต้องสงสัยการย่อยและการดูดซึมไขมันผิดปกติ พบมากในโรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง จนทำให้ขาดอาหาร เพราะน้ำย่อยไขมันจากตับอ่อนทำงานน้อยมาก
ต่อไปนี้ก่อนที่จะ ‘ชำระ’ ให้แอบ ‘ชำเลือง’ ดูสักเล็กน้อยครับ อาจจะสังเกตพบอะไรดีๆ ก็ได้