มัณฑะเลย์ เมืองหลวงสุดท้ายแห่งราชวงศ์อลองพญา (คองบอง) พระเจ้ามินดงโปรดให้ย้ายเมืองหลวงมาจากอมรปุระ ที่อยู่ใกล้แม่น้ำ ซึ่งไม่ปลอดภัยจากรัศมีปืนใหญ่ของเรือรบชาวตะวันตก
ปลายสมัยของพระองค์มีความวุ่นวายจากการแย่งชิงราชบัลลังก์ในราชสำนัก ระหว่างกลุ่มหัวก้าวหน้าที่ต้องการเปลี่ยนประเทศให้ทันสมัยแบบตะวันตก กับกลุ่มอนุรักษ์ที่สามารถสถาปนาเช้าชายสีบอ (ธีบอ) ที่ทรงผนวชอยู่นาน หัวอ่อน ไม่ทันต่อโลกภายนอก ขึ้นเป็นกษัตริย์ ภายใต้การบงการของมเหสีอเลนันดอของพระเจ้ามินดง และพระราชินีศุภยาลัต
ด้านหน้าพระราชวังมัณฑะเลย์
หลังครองราชสมบัติเพียง 7 ปี พม่าก็เสียเอกราชแก่อังกฤษ ตรงกับสมัยพระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่ 5 ที่สามารถนำสยามรอดพ้นภัยจักรวรรดิตะวันตกมาได้
พระอุโบสถในพระราชวัง
ลุ่มน้ำอิระวดีตอนเหนือ เป็นที่ตั้งเมืองหลวงเก่าหลายแห่ง เช่น สะกาย อังวะ อมรปุระ และมัณฑะเลย์ แต่ละที่อยู่ไม่ห่างกัน คล้ายกับธนบุรี และกรุงเทพฯ เมื่อพม่าเสียเมืองแก่อังกฤษ ศูนย์อำนาจถูกย้ายมาที่ร่างกุ้ง มัณฑะเลย์เป็นเมืองใหญ่อันดับสอง มีบทบาทในด้านการค้า การศึกษา นักท่องเที่ยวเดินทางมาเป็นจำนวนมาก ครั้งเสียกรุงศรีในปี พ.ศ.2310 เชลยชาวโยเดียหรืออโยธยานับแสนคนถูกกวาดต้อนมาที่นี่ อยู่เป็นชุมชนที่ช่วยสร้างสรรค์งานศิลปวัฒนธรรมรับใช้ราชสำนักพม่าจนมีเอกลักษณ์เป็นศิลปะโยเดียตกทอดมาถึงปัจจุบัน
ชาวพม่าเที่ยวชมพระราชวัง
มัณฑะเลย์เป็นเมืองมีเสน่ห์ พบเห็นรอยยิ้ม มิตรภาพของผู้คนได้ง่าย สามารถปั่นจักรยานไปตามสถานที่สำคัญที่มีคุณค่า ความงามทางศิลปะในเมืองได้สะดวก โรงแรมที่พักส่วนใหญ่มีจักรยานให้ผู้เข้าพักได้ใช้งานฟรี เพียง 1-2 วัน ก็สามารถปั่นจักรยานชมได้ทั่วเมือง หากมีเวลามากกว่านั้นอาจปั่นไปถึงกรุงเก่าอังวะ อมรปุระ หรือข้ามแม่น้ำอิรวดีไปเมืองสกายที่อยู่ใกล้เคียงได้ ในเขตเมืองมีสถานที่น่าสนใจ เช่น
พระตำหนักราชินีหรือนางสนม จะมีหลังคาหลายชั้น
พระราชวังมัณฑะเลย์ พระราชวังขนาดใหญ่ที่สร้างห่างจากแม่น้ำอิรวดี เพราะต้องการหลบรัศมีปืนใหญ่จากเรือรบ แต่ก็ถูกอังกฤษยึด ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพญี่ปุ่นใช้วังเป็นที่ตั้งกองทัพ เลยถูกทิ้งระเบิดไฟไหม้เสียหายจนหมด ที่เห็นปัจจุบันสร้างใหม่จำลองแบบเดิม สามารถเดินชมไปได้ทั่วทั้งท้องพระโรง พระราชวังฝ่ายใน สวนด้านหลังที่เป็นบริเวณสังหารเชื้อพระวงศ์นับร้อยคนเพื่อป้องกันการทวงอำนาจ
พระราชวังสร้างใหม่แต่ยังประณีตงดงาม
มีเรื่องเล่าถึงวันสังหารที่น่าสลดใจ ฝ่ายยึดอำนาจใช้เสียงดนตรีจากการแสดงกลบเสียงร้องโหยหวน ในวังมีหอสูงที่พระราชินีทรงใช้สังเกตการณ์เรือรบอังกฤษที่จะมาบุก วังที่นี่รับใช้กษัตริย์เพียง 2 พระองค์ก็สิ้นราชวงค์
ตำหนักข้าราชบริพาร
วัดชเวนันดอว์ หรือวัดมณเฑียรทอง Golden Palace Monastery อยู่ใกล้ๆ พระราชวัง มีวิหารทำด้วยไม้สักทองแกะสลักปิดทองทั้งหลัง เป็นอาคารหลังเดียวที่รอดจากภัยสงคราม เพราะพระเจ้าธีบอ ทรงรื้อจากในวังมาถวายวัดเพื่ออุทิศพระราชกุศลแด่กษัตริย์มินดง พระราชบิดา แม้ปัจจุบันส่วนภายนอกเห็นแต่เนื้อไม้ที่ลวดลายลบเลือนตามเวลา แต่ภายในวิหารยังมีสีทองให้เห็น งดงามตื่นตา
พระเจ้ามินดง ผู้สร้างมัณฑะเลย์
วัดกุโสดอว์ ที่นี่มีการสังคายนาพระไตรปิฎกครั้งที่ 4 พระไตปิฎก 84,000 พระธรรมขันธ์ ถูกสลักลงบนหินอ่อน 729 แผ่น เป็นภาษาบาลี เก็บไว้รอบพระเจดีย์มหาโลกมารชิน ซึ่งจำลองจากมหาเจดีย์ชเวสิกอง เมืองพุกาม ใกล้กันมี วัดจอกต่อจี วัดคู่บ้านคู่เมือง จำลองจากอานันทวิหาร เมืองพุกาม พระประธานหินอ่อนสีขาวขนาดใหญ่ย้ายมาจากเมืองสกาย ชื่อพระมหาสกายมารชิน สลักพระอริยสาวก 80 องค์ จากหินอ่อนเป็นบริวาร
กษัตริย์ธีบอ และราชินีศุภยาลัต
พระมหามัยมุนี Mahamuni Pagoda ผู้รู้อันประเสริฐ 1 ใน 5 มหาบูชาสูงสุดของชาวพม่า พระพุทธรูปที่มีชีวิต ได้รับประทานลมหายใจจากพระพุทธเจ้า มีการปิดทองทับร่างจนพอกหนาเป็นปุ่มๆ เรียกว่าพระเนื้อนิ่ม สร้างที่เมืองยะไข่ โดยพระเจ้าจันทสุริยะ พระเจ้าปดุงทรงย้ายเอามาไว้ที่นี่ ใครได้กราบไหว้ปิดทองถือว่ามีบุญ
สิ้นราชวงศ์ กษัตริย์ธีบอถูกส่งไปอยู่ที่อินเดียตลอดชีวิต
นอกจากนี้เราสามารถปั่นจักรยานชมชีวิตในตลาด ผู้คนริมแม่น้ำอิรวดี ดูงานหัตถกรรมอย่างงานแกะสลักไม้ ทอผ้า แวะชมบ้านช่างตีทองคำเปลว หรือยามค่ำชมหุ่นกระบอกที่ Marionette Theater ที่เคยรับใช้ราชสำนักสนุกสวยงามแปลกตา
