ลุ้นกันมาอย่างยาวนาน ล่าสุดจากการปล่อยตัวอย่างหนังใหม่ กัปตันมาร์เวล (Captain Marvel) ดูเหมือนว่าซูเปอร์ฮีโร่ที่เรารอคอย ความหวังของมนุษยชาติคนล่าสุดจะเป็นผู้หญิงอย่างที่คาดการณ์กัน
ก่อนหน้านี้เวลาเราพูดถึงซูเปอร์ฮีโร่ เรามักนึกถึงนักสู้หนุ่มใส่หน้ากาก กล้ามเป็นมัดๆ ที่คอยปกป้องเราจากเหล่าร้าย แต่ระยะหลังดูเหมือนว่าผู้หญิงเริ่มจะมีบทบาทในการปกป้องโลกมากขึ้น ทางต้นสังกัดเองก็เริ่มวางแผนสร้างหนังและซีรีส์จากซูเปอร์ฮีโร่หญิง เรากำลังจะได้ดูเรื่องราวของ Black Widow, Elektra ไปจนถึง She-Hulk ที่ต่างอยู่ในแผนการสร้าง
จากโลกของมัดกล้าม มีการสำรวจในปี 2015 พบว่า โลกของซูเปอร์ฮีโร่ไม่ใช่แค่โลกของผู้ชายอีกต่อไปแล้ว สัดส่วนคนอ่านคอมิกส์ฮีโร่มีสัดส่วนเป็นผู้หญิงอยู่ที่ 46.76% หรือเกือบครึ่งหนึ่งเป็นผู้หญิง และแน่นอนว่าผู้หญิงก็ชื่นชอบซูเปอร์ฮีโร่ที่เป็นผู้หญิงด้วย ตัวเลขหนึ่งที่พอจะตอบความชื่นชอบนี้ได้อยู่ที่ยอดขายการ์ตูน Thor เวอร์ชั่นผู้หญิงที่ออกหลังจากธอร์ที่เรารู้จักขายดีกว่าฉบับดั้งเดิมตั้ง 30%
ถ้าเราย้อนดูประวัติศาสตร์ของฮีโร่หญิง นับตั้งแต่ Sheena สาวชาวป่าผมทองในช่วงทศวรรษ 1930 และ Wonder Woman นักรบหญิงร่วมยุคที่กลับมาโด่งดังในยุคปัจจุบัน นักวิจารณ์วิพากษ์ว่าภาพของฮีโร่หญิงในโลกของผู้ชายดูจะถูกสร้างและสนองจินตนาการของผู้ชายเป็นหลัก ซูเปอร์ฮีโร่หญิงมักถูกวาดให้มาจากดินแดนอื่น เป็นตัวละครที่มีทรวดทรงองค์เอวบึ้มขัดกับกิจกรรมการต่อสู้กับเหล่าร้าย
Digital Spy
นักรบหญิงที่ถูกวาดจากจินตนาการของผู้ชาย
แน่นอนว่าระยะแรก โลกของซูเปอร์ฮีโร่เป็นดินแดนของชายหนุ่ม ในช่วงปี 1930s ฮีโร่ยุคแรกที่กลายมาเป็นไอคอนเป็นฮีโร่ผู้ชายทั้งหมด นับตั้งแต่ The Phantom (1936) เรื่อยมาที่ Superman (1938) มนุษย์ค้างคาว Batman (1939) ไปจนถึงชายผู้เร็วที่สุด The Flash (1940)
หลังจากทศวรรษ 1940 เป็นต้นมา โลกของการ์ตูนเริ่มปรากฏตัวละครฮีโร่หญิงที่เป็นรูปธรรม จากเดิมที่ผู้หญิงเคยมีบทบาทเป็นแค่คนรักหรือตัวแสดงสมทบ ในทางสังคม กระแสเรื่องผู้หญิงสามารถทำอะไรได้ไม่ต่างกับผู้ชายเป็นผลมาจากภาวะหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ยุคนั้นเรามีภาพ ‘Rosie the Riveter’ หญิงแกร่งที่เป็นภาพตัวแทนของเหล่าผู้หญิงที่เข้าทำงานของผู้ชายในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ช่วงที่หนุ่มๆ ไปออกรบ และสาวๆ ทำหน้าที่ซ่อมสร้างอาวุธยุทโธปกรณ์สนับสนุนหนุ่มๆ
ในยุคที่ความคิดว่าผู้หญิงก็ทำอะไรได้ไม่ต่างกับผู้ชายเริ่มก่อตัว ในการ์ตูนเองก็เลยเริ่มมีซูเปอร์ฮีโร่หญิงปรากฏตัวขึ้น เรามี Sheena, Queen of the Jungle ปรากฏตัวครั้งแรกตั้งแต่ปี 1937 หลังจากนั้นมี Fantomah ซูเปอร์ฮีโร่ที่ถือว่าเป็นซูเปอร์ฮีโร่หญิงคนแรกตามลักษณะของฮีโร่สวมหน้ากากและมีพลังเหนือมนุษย์ จนกระทั่งในปี 1941 ถึงได้เกิดเป็นวันเดอร์วูแมน นักรบสาวชาวอเมซอนที่กลายเป็นไอคอนสำคัญจนถึงทุกวันนี้
นักรบสาวในยุคแรกมีลักษณะที่ร่วมกันคือ ถูกวาดให้เป็นหญิงสาวจากดินแดนอื่น จากวัฒนธรรมในแถบแอฟริกา (แต่วาดให้เป็นสาวผิวขาวผมทอง) และหญิงสาวทั้งหมดถูกวาดให้เป็นผู้หญิงตามจินตนาการของผู้ชาย คือเป็นสาวนักรบที่มาพร้อมทรวดทรงสุดสะบึ้ม หน้าอกใหญ่ สะโพกผาย ขาเรียวยาว ชุดที่แต่งก็เวรี่เน้นความเป็นผู้หญิง—คิดจริงๆ ก็งงว่าแต่งตัวโชว์เนื้อหนังขนาดนี้จะไปสู่อะไรสะดวก
นักวิจารณ์เลยวิจารณ์ว่า ฮีโร่หญิงในการ์ตูนซูเปอร์ฮีโร่วาดขึ้นโดยสนองจินตนาการของผู้ชายที่มีต่อผู้หญิงมากกว่าจะอยากสร้างฮีโร่เพื่อผู้หญิง ขนาดกระทั่งพลังพิเศษและอาวุธของวันเดอร์วูแมนก็ถูกมองว่ากำไลข้อมือและเชือกเนี่ย ก็ดูจะสะท้อนถึงแฟนตาซีที่มีนัยเรื่องเพศประเภทการมัด การผูกอยู่ด้วย (ไม่แน่ใจว่าตีความเกินไปหน่อยไหม)
ภาพ Sheena ซูเปอร์ฮีโร่หญิงที่ดูการแต่งกายแล้วน่าจะสู้ลำบากหน่อย, ภาพจาก : Dailysuperheroes
ซูเปอร์ฮีโร่ที่เป็นฮีโร่ของผู้หญิงมากขึ้น?
จริงๆ ถ้ามองกลางๆ โลกของซูเปอร์ฮีโร่ดูจะค่อยๆ เป็นโลกที่มีผู้หญิงเข้ามามีส่วนร่วมมากขึ้นเรื่อยๆ เราเริ่มมีแบล็กวิโดว์ หญิงสาวมนุษย์ธรรมดาที่ฝึกฝนจนยืนรับมือกับพวกเหล่าร้ายที่มีพลังเหนือจักรวาลได้ เรามี Storm เจ้าแม่ที่สามารถควบคุมฟ้าฝน และจริงๆ วันเดอร์วูแมนเวอร์ชั่นล่าสุดก็ดูจะได้รับเสียงตอบรับดีในฐานะซูเปอร์ฮีโร่หญิงที่กลายมาเป็นขวัญใจมหาชนได้อย่างรวดเร็ว วันเดอร์วูแมนเป็นฮีโร่ที่สวย สง่า ฉลาด และทรงพลังเทียบเท่ากับฮีโร่เพศชายแนวหน้าอย่างแบทแมนและซูเปอร์แมน
โลกของฮีโร่เป็นโลกที่เปิดพื้นที่ให้ผู้หญิงมากขึ้น นอกจากการเพิ่มขึ้นของผู้อ่านหญิงแล้ว ยังมีงานศึกษาที่สนใจว่า เด็กๆ รวมไปถึงเด็กผู้หญิงชอบเล่นเป็นซูเปอร์ฮีโร่รึเปล่า ในงานศึกษาชื่อ 'But I want to fly too!': Girls and superhero play in the infant classroom เผยแพร่ในปี 2000 งานวิจัยนี้ไปสำรวจเด็กๆ ในช่วง 6-7 ขวบที่โรงเรียนทางตอนเหนือของอังกฤษในประเด็นเรื่อง ‘การเล่นเป็นฮีโร่’ ของเด็กผู้หญิง ผลของการศึกษาพบว่าเด็กผู้หญิงก็ชอบเล่นสวมบทบาทเป็นซูเปอร์ฮีโร่เหมือนกัน และงานศึกษานี้พบว่าเด็กผู้หญิงในทศวรรษปัจจุบันมีแนวโน้มจะสวมบทบาทในฐานะ ‘ผู้หญิง’ มากกว่าผลงานศึกษาในยุคก่อนหน้าที่เด็กผู้หญิงมักเลือกสวมบทบาทฮีโร่ผู้ชาย—ซึ่งก็อาจจะมีผลจากการที่เราเริ่มมีฮีโร่หญิงที่เด็กผู้หญิงอยากเป็นมากขึ้น
BBC
ในแง่ของผู้ผลิต—อุตสาหกรรมบันเทิงก็เป็นโลกที่เปิดกว้างมากขึ้น กัปตันมาร์เวลดูจะเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งที่ผู้หญิงต้องการจะเสริมพลังกับผู้หญิงผ่านตัวละครซูเปอร์ฮีโร่ Margaret Stohl นักเขียนหญิงที่ดูแลโปรเจกต์ The Life of Captain Marvel ซีรีส์ที่เปลี่ยนกัปตันมาร์เวลเป็นผู้หญิงและกำลังจะเป็นหนังใหญ่ในปีหน้า เธอบอกว่า ยุคสมัยนี้เป็นยุคสมัยที่ผู้หญิงเล่าเรื่องราวของผู้หญิง และเด็กผู้หญิงสามารถจินตนาการตัวเองในฐานะฮีโร่ได้ พวกเธอสามารถเป็นวันเดอร์วูแมนได้ และเป็นกัปตันมาร์เวลได้เช่นกัน
การปรากฏตัวของกัปตันมาร์เวล เท่าที่เราเห็นและเดาๆ ได้จากตัวอย่าง การนำเสนอภาพฮีโร่หญิงนี้ก็ดูจะเป็นความเปลี่ยนแปลงที่น่าจับตา เรากำลังจะมีฮีโร่ที่ไม่ได้มาจากที่แสนไกลและครอบครองพลังอันแสนลี้ลับ แต่เป็นผู้หญิงที่ดูมีการฝึกฝน มีอดีตบางอย่างจากการเป็นเด็กผู้หญิงที่ค่อยๆ แข็งแกร่งขึ้น จนกระทั่งกลายเป็นคนเก่งกาจ คนที่โลกสามารถพึ่งพาและฝากอนาคตของมนุษยชาติไว้ในมือเธอได้
อ้างอิงข้อมูลจาก
Illustration by Yanin Jomwong
