ไผ่ เป็นไม้อเนกประสงค์ที่มีประโยชน์ต่อคนเรามากมาย ทั้งในด้านของการใช้สอยและการบริโภค เช่น ใช้จักสานเครื่องมือทางการเกษตร เครื่องมือทำมาหากิน เครื่องใช้ในครัวเรือน การก่อสร้างบ้านเรือน รั้ว โรงเรือน ปลูกบังลม ป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน หน่อใช้ในการบริโภค ใบใช้ทำปุ๋ยและการใช้ไม้ไผ่อีกมากมายสารพัดประโยชน์ ตั้งแต่ไม้จิ้มฟันยันเรือรบ จากโบราณจวบจนปัจจุบันและในอนาคต
ในสถานีเกษตรหลวงอ่างขางนั้น ที่แปลงรวบรวมพันธุ์ไผ่ ปี 2529 ของงานวิจัยป่าไม้ มูลนิธิโครงการหลวงอ่างขาง มีไผ่นานาชนิดที่น่าศึกษาและเป็นแหล่งเรียนรู้ จึงขอเก็บมาฝากเป็นเกร็ดความรู้
ไผ่ จัดเป็นพืชเมืองร้อน ตระกูลเดียวกับหญ้า เจริญเติบโตได้ทุกทวีป สามารถพบได้มากที่สุดทางแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนในเขตอบอุ่นก็พบอยู่บ้าง แต่สกุลน้อยกว่า ส่วนในทวีปยุโรป และออสเตรเลียแทบไม่พบอยู่เลย ไผ่อยู่ในวงศ์ Gramineae โดยไผ่ที่ค้นพบในโลกมีประมาณ 47 สกุล (Genera) 1,030 ชนิด (Species) สำหรับในประเทศไทย มีทั้งหมด 16 สกุล 82 ชนิด (ข้อมูลจาก สงคราม และ อนันต์ 2528)
โดยตามปกติไผ่จะออกดอกครั้งเดียว หลังจากนั้นจะตายทั้งกอ ภายใน 1-2 ปี ซึ่งการตายของไผ่ ชาวบ้านเรียกว่า “ตายขุย” ระยะที่ไผ่เริ่มงอกจากเมล็ดถึงไผ่ตายขุยนั้นคือวงจรชีวิตของไผ่ ไผ่แต่ละชนิดมีวงจรชีวิตแตกต่างกันออกไป เช่น ไผ่จีน วงจรชีวิตประมาณ 60 ปี, ไผ่ป่า มีวงจรชีวิตประมาณ 60 ปี, ไผ่ซาง วงจรชีวิตประมาณ 40 ปี, ไผ่บง วงจรชีวิตประมาณ 60 ปี เป็นต้น
ไผ่ (Bamboo) แบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ไผ่กอ (Sympodial type) และไผ่ลำเดี่ยว (Monopodial type)
ไผ่กอ หน่ออ่อนจะแทงยอดออกมาจากตาของเหง้าที่มีอยู่หลายตา โดยเหง้าใต้ดินจะมีขนาดใหญ่และสั้น หน่ออ่อนที่แทงออกมาจะเบียดกันแน่นเป็นกอทึบ มีลำแก่อยู่ข้างใน ส่วนลำอ่อนจะอยู่ภายนอกกอ เช่น ไผ่ตง ไผ่หวานอ่างขาง ไผ่หยก ไผ่รวก ไผ่ไร่ หรือไผ่ที่มีอยู่ในแถบโซนร้อน เช่น ประเทศไทย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ฯลฯ
ไผ่ลำเดี่ยว เมื่อลำอ่อนแตกออกมาจากตาของเหง้าใต้ดินแล้ว จะมีเพียงบางตาที่เจริญเป็นหน่อใหม่ เหง้ามีระยะยาวและแตกเป็นลำใหม่ในปีต่อไปเรื่อยๆ เหง้าและลำจึงไม่อยู่รวมกัน เช่น ไผ่ขน ไผ่ลิตโต ไผ่มากินอย หรือไผ่ที่เจริญเติบโตในพื้นที่โซนอบอุ่น เช่น ประเทศญี่ปุ่น จีน ไต้หวัน เกาหลี ฯลฯ
ไผ่นอกจากจะปลูกเพื่อใช้สอยและบริโภคแล้ว ยังนิยมปลูกเป็นไม้ประดับที่สวยงามได้ โดยเฉพาะไผ่ลำเดี่ยวที่ใช้ในการจัดสวนญี่ปุ่น ซึ่งทำให้ได้บรรยากาศที่สดชื่น ร่มรื่นใกล้ชิดสัมผัสกับธรรมชาติ
ถ้าท่านสนใจเรื่องไผ่ สามารถติดต่อได้ที่ สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ แหล่งท่องเที่ยวเชิงเกษตรที่หลายคนใฝ่ฝันหาโอกาสไปสัมผัส ผัก ผลไม้ ปลอดภัยสารเคมี สตรอเบอรี่ฉ่ำหวาน ซาบซ่านชิมชาดี บอนไซ ดอกไม้หลากสี ธรรมชาติ อากาศดี “ที่นี่อ่างขาง” โทร. (053) 450-107-9, E-mail : 5041@angkhang.com, www. angkhang.com
