กระบวยเป็นภาชนะใช้ตักน้ำจากโอ่งมีใช้ในอีสานและลาว รวมไปถึงลาวเหนือด้วย แต่ทางลาวเหนือเรียกว่า โบย อีสานและลาว เรียก บวย
ทําจากกะลามะพร้าว ด้ามจับทําด้วยไม้ บางแห่งมีจำหลักลวดลายที่ด้ามเป็นรูปต่าง ๆ แล้วแต่ใครจะมีความคิดสร้างสรรค์ที่จะทำด้ามกระบวยให้สวยงาม ลักษณะของด้ามจับมักต้องออกแบบให้มีน้ำหนักและขนาดสมดุลกับตัวกะลาที่นำมาใช้ ส่วนลวดลายนั้นการจำหลักที่ประณีตมักจะเห็นฝีมือของช่างชาวบ้านทางเหนือมากกว่าทางอีสาน
ความแตกต่างมาจากฝีมืออาจเป็นด้วยลักษณะนิสัยใจคอ ลาวทางเหนือนั้นอ่อนหวาน อ่อนโยน ลวดลายจึงหวานและละเอียดอ่อน ส่วนทางอีสานมีลักษณะกระด้างแต่ใจดี ลวดลายจะออกมาแกร่งและแข็ง เป็นพื้นบ้านมากกว่า ลวดลายจะง่าย ไม่ใช่หยาบ
ตัวกะลานั้นบางแห่งก็มีลวดลายประกอบ แต่ด้ามนั้นมักต้องจำหลักเป็นลวดลายเสมอ นอกจากลายกนกลายพรรณไม้แล้วยังมีลวดลาย เป็นรูปสัตว์ต่าง ๆ ด้วย สุดแท้แต่ท้องถิ่นไหนจะชอบสัตว์อะไร… ส่วนที่เป็นลวดลายกนกเครือวัลย์ถือเป็นลวดลายพื้นฐานที่ง่ายต่อการจำหลักออกแบบ
บางชิ้นจำหลักลวดลายได้งดงามอ่อนช้อยมาก บางชิ้นจำหลักรูปสัตว์ต่าง ๆ ได้อย่างมีชีวิตชีวา เคลื่อนไหวอย่างกับของจริง บางชิ้นดูโดยรวมแล้วงามถือเป็นของชิ้นเอกที่คู่ควรค่าเก็บไว้ชื่นชมมากกว่าจะนำมาใช้จริง
แต่งานออกแบบด้ามกระบวยนั้นย่อมมีงานที่สนุกและน่าสนใจให้ได้เห็นเสมอ เพราะความเป็นศิลปินของคนไทยนั้นเป็นคนที่มีอารมณ์ขัน ด้ามกระบวยที่เป็นเรื่องเชิงสังวาสจึงปรากฏให้เห็นอยู่ทุกพื้นที่พื้นถิ่นที่มีกระบวยใช้อยู่ บางอันออกแบบได้งามจนอดใจที่จะขอนำมาเก็บไว้ชื่นชม
กระบวยเชิงสังวาสบางอันออกแบบให้มีการเคลื่อนไหวได้ด้วย ที่เป็นชายหญิงกำลังเสพสังวาสนั้นมีการเคลื่อนไหวในท่วงท่าของฝ่ายชายและหญิงเพียงใช้ปลายนิ้วกระดกด้ามกระบวยเท่านั้น รายละเอียดของชายหญิงที่จำหลักเป็นรูปประดับที่ด้ามกระบวยมีรายละเอียดสวยงามมากในบางอัน บางอันก็อวดความสามารถในการจำหลักจากไม้ชั้นเดียวโดยไม่ต้องนำมาต่อเติมเข้าประกอบกัน นี่เป็นความสามารถพิเศษที่ช่างชาวบ้านนฤมิตขึ้นอย่างชำนาญ
แต่บางอันกลับใช้เสน่ห์เพียงจำหลักเป็นรูปเชิงสังวาสชิ้นเดียวของเพศชาย เป็นด้ามขนาดใหญ่จับเหมาะมือและใช้งานได้อย่างสะดวกสบาย
นี่คืองานศิลปะพื้นบ้านที่เกิดจากความคิดสร้างสรรค์ของช่างชาวบ้าน ที่มีอารมณ์ขันและอารมณ์อันสนุกสนาน เป็นงานศิลปะที่สร้างสรรค์และน่านิยมยกย่องอย่างยิ่ง เป็นงานศิลปะที่ปลอดจากอามิสสินจ้างรางวัลใดใด บริสุทธิ์ผุดผ่องและอาบอิ่มเมื่อเราได้ชื่นชม
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 12 พฤศจิกายน 2562
