วัดโคกพระยา ตั้งอยู่นอกเกาะเมืองศรีอยุธยา ด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของวัดหน้าพระเมรุ สถานที่ใช้ สำเร็จโทษ เจ้านายสมัยก่อน สันนิษฐานว่า น่าจะสร้างมาตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้นหรือก่อนหน้านั้น เพราะปรากฏหลักฐานในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาว่า ใน พ.ศ. 1925 สมเด็จพระราเมศวร พระราชโอรสของสมเด็จพระเจ้าอู่ทอง ซึ่งถูกส่งไปครองเมืองลพบุรี ได้เสด็จยกกองทัพมาทำรัฐประหาร ยึดอำนาจจากสมเด็จพระเจ้าทองลัน ซึ่งขึ้นครองราชย์ได้เพียง 7 วัน
เมื่อก่อการสำเร็จแล้ว ก็โปรดให้นำสมเด็จพระเจ้าทองลันไป “สำเร็จโทษ” ที่ วัดโคกพระยา และนับเป็นกษัตริย์องค์แรกในประวัติศาสตร์ที่ถูกลงโทษด้วย “ท่อนจันทน์” ตามราชประเพณี
ต่อมา เมื่อมีการประหารชีวิตพระเจ้าแผ่นดินหรือเชื้อพระวงศ์ครั้งใด วัดโคกพระยาก็จะถูกระบุว่าเป็นสถานที่ที่ใช้สำเร็จโทษทุกครั้งไป
เท่าที่ปรากฏหลักฐานในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา มีพระเจ้าแผ่นดินและเจ้านายเชื้อพระวงศ์ถูก “สำเร็จโทษ” ด้วยท่อนจันทน์ตามราชประเพณี ที่วัดโคกพระยาแห่งนี้รวม 5 พระองค์ และยังมีเจ้านายอีก 6 พระองค์ ที่ถูกสำเร็จโทษมาจากที่อื่น แล้วนำพระศพมาฝังไว้ที่วัดนี้ ซึ่งความจริงน่าจะมีมากกว่านี้ เพราะการทำรัฐประหารผลัดแผ่นดินแต่ละครั้งย่อมหมายถึงชีวิตอีกหลายชีวิตของเจ้านายและเชื้อพระวงศ์ ที่ต้องพลอยรับเคราะห์กรรมถูกสำเร็จโทษไปด้วยในฐานะผู้แพ้
ปัจจุบันนักโบราณคดียังไม่พบร่องรอยหรือหลักฐาน ที่ชี้ชัดถึงจุดซึ่งเป็นที่ฝังพระศพของพระเจ้าแผ่นดินและเจ้านายที่เคราะห์ร้ายเหล่านั้น แต่หลักฐานจากจดหมายเหตุ วัน วลิต พ่อค้าชาวฮอลันดา ยืนยันไว้ชัดเจนว่า สถานที่ที่ใช้สำเร็จโทษ ตั้งอยู่นอกเกาะเมืองทางด้านทิศเหนือ ไม่ไกลจากพระราชวังหลวง ระหว่างวัดหน้าพระเมรุและวัดหัสดาวาส เยื้องไปทางด้านหลัง ซึ่งพิเคราะห์แล้วก็คือตำแหน่งที่ตั้งของวัดโคกพระยานั่นเอง
ปัจจุบัน ภายในบริเวณวัดได้รับการบูรณะปรับแต่งเป็นอย่างดี และมีการก่อฐานกำแพงแก้วล้อมรอบบริเวณไว้ เข้าใจว่ากรมศิลปากรคงทำขึ้นเพื่อป้องกันไม่ให้ชาวบ้านที่อาศัยอยู่รอบๆ บริเวณ รุกล้ำเข้าไปในเขตโบราณสถาน
เมื่อพิเคราะห์จากลักษณะของเจดีย์ประธานทรงกลมหลังพระอุโบสถ ซึ่งหันด้านหน้าไปทางคลองสระบัว บ่งบอกว่าเป็นวัดที่สร้างขึ้นในสมัยอยุธยาตอนต้นหรือก่อนหน้านั้น ทางด้านตะวันออกนอกกำแพงวัด มีพื้นของอาคารหลังหนึ่งตั้งอยู่ ดูไม่ออกว่าคือสิ่งก่อสร้างอะไร อาจเป็นวิหาร หรือศาลาก็สุดจะคาดเดา แต่จุดที่น่าสนใจแห่งหนึ่งคือ บริเวณที่ชาวบ้านชี้ให้ดูว่า เคยมีต้นจันทน์ขนาดใหญ่อายุนับร้อยปีขึ้นอยู่ทางด้านตะวันตกของพระอุโบสถ ค่อนไปทางแนวกำแพง
ต้นจันทน์อาจมีความเกี่ยวพันกับท่อนจันทน์และแดนสำเร็จโทษแห่งนี้หรือไม่ อย่างไร เป็นข้อที่น่าสังเกตอยู่เหมือนกัน
อ่านเพิ่มเติม :
- เหตุใด “พระองค์เจ้าดำ” ถูกพระเจ้าท้ายสระสำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์?
- ดูวิธีสำเร็จโทษเจ้านาย ไม่ได้มีแค่ใช้ท่อนจันทน์ มี “ใส่หลุมอดอาหาร” และ “วิธีพิสดาร”
- ประหาร “7 ชั่วโคตร” เรียงตระกูลอย่างไร ใครโดนบ้าง
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 1 ธันวาคม 2559
