ปีนี้ เป็นปีที่ คุณจำลอง ขุริรัง อดีตข้าราชการครูบำนาญและครูต้นแบบ มีอายุครบ 80 ปี
แม้วัยจะสูงขึ้นตามลำดับ แต่อดีตข้าราชการครูคนนี้ ก็ไม่เคยว่างเว้นจากงานเกษตร สองมือยังคงจับจอบเสียมอยู่ทุกวัน ทำให้สุขภาพร่างกายแข็งแรงเสมือนหนุ่มๆ
วันที่พูดคุยกัน คุณจำลอง ยังถือจอบกลับกองปุ๋ยหมักที่เตรียมไว้สำหรับใส่สวนมะม่วงที่มีอยู่
“ผมเป็นครูเกษตร สอนมาตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2509 เกษียณอายุราชการในตำแหน่งรองผู้อำนวยการ มาเริ่มต้นทำสวนมะม่วงก่อนเกษียณ ราวปี พ.ศ. 2530 และเริ่มทำมะม่วงนอกฤดูในอีก 5 ปีถัดมา”
คุณจำลอง ได้รับรางวัลครูต้นแบบ ในปี พ.ศ. 2561 ความหมายของครูต้นแบบที่ครูจำลองบอก คือ ครูที่ดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่าย และไม่เป็นหนี้
เริ่มต้นปลูกมะม่วง บนพื้นที่ 30 ไร่ เป็นมะม่วงเขียวเสวย และฟ้าลั่น
ผลผลิตที่ได้ มีพ่อค้ามารับซื้อถึงสวน ไม่ต้องเสียค่าขนส่งไปไหน มีกำไรมาก เพราะคุณจำลองบริหารจัดการภายในสวนให้เกิดต้นทุนน้อยที่สุด
แต่ปัจจุบัน ลูกชายแบ่งพื้นที่ไปปลูกปาล์มน้ำมันและยางพารา ทำให้เหลือพื้นที่สวนมะม่วงที่คุณจำลองบริหารจัดการเองเพียงคนเดียว เพียง 12 ไร่ แต่ถึงอย่างนั้นก็ยังมีรายได้เข้ามาเป็นกอบเป็นกำ จากผลผลิตทั้ง 12 ไร่ ประมาณ 8-10 ตัน ต่อปี
พื้นที่บ้านหินลับ ตั้งอยู่ที่ตำบลหนองสวรรค์ อำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ไม่มีระบบชลประทานหรือแหล่งน้ำใกล้เคียง สวนมะม่วงทั้งหมดจึงอาศัยเพียงน้ำฝนที่ตกตามฤดูกาลเท่านั้น
คุณจำลอง เล่าว่า ปัจจุบันผลิตทั้งในฤดูและนอกฤดู เพิ่มสายพันธุ์โชคอนันต์ แก้วลืมรัง มหาชนก และมะม่วงน้ำดอกไม้สีทอง จากเดิมมีเพียงเขียวเสวย และฟ้าลั่น ซึ่งตลาดต้องการมากคือ เขียวเสวย และน้ำดอกไม้สีทอง ต้นทุนทั้งหมดต่อปีเพียง 30,000-40,000 บาท จากการจ้างแรงงานห่อมะม่วง แรงงานตัดหญ้า แรงงานใส่ปุ๋ยคอกและแต่งกิ่ง ทำให้มีรายได้เมื่อหักลบต้นทุนการผลิตแล้ว เหลือปีละไม่ต่ำกว่า 100,000 บาท
“หลังบ้านผมเลี้ยงหมู ผมนำขี้หมูมาทำปุ๋ยคอก ใส่ให้กับมะม่วง ผสมขี้หมูกับแกลบและกากน้ำตาลจากอ้อย ทำให้ประหยัดต้นทุนเรื่องปุ๋ยไปได้มาก”
คุณจำลอง เผยเทคนิคการทำมะม่วงนอกฤดูให้ฟัง ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1
เลือกสถานที่ที่จะปลูกเป็นที่ดอนน้ำท่วมไม่ถึง หรือจะเป็นคันคูขอบสระก็ปลูกได้
บุกเบิกโดยการไถ กำจัดวัชพืชจนดินร่วนซุย ดินร่วนปนทรายหรือดินหินลูกรังก็สามารถปลูกได้
ขั้นตอนที่ 2
การเตรียมต้นกล้า โดยแกะเอาเมล็ดในฝักผลมะม่วงสุก (มะม่วงอะไรก็ได้) เพาะลงในถุงดำ จนต้นกล้าโต
ขั้นตอนที่ 3
การปลูก เมื่อต้นกล้าโต สูงประมาณ 1 ฟุต ก็นำต้นกล้าไปปลูกลงหลุมในแปลงที่เราเตรียมไว้แล้ว ซึ่งก้นหลุมควรมีปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกรองก้นหลุม หลุมละ 2-3 ถ้วย หลุมไม่ควรให้ลึกเกินไป ห่างกันระหว่างต้นและแถว 4×4 หรือ 4×5 เมตร เพื่อประหยัดพื้นที่ หมั่นใส่ปุ๋ย พรวนดิน กำจัดวัชพืชอยู่ประมาณ 6 เดือน ถึง 1 ปี ก็สามารถนำยอดพันธุ์ที่เราต้องการมาเปลี่ยนยอดได้ โดยการเสียบข้าง
ขั้นตอนที่ 4
การเปลี่ยนยอด เมื่อต้นกล้าที่เราปลูกโตได้ขนาดเท่าเทียนไข ให้นำยอดมะม่วงพันธุ์ที่เราต้องการ ยาวประมาณนิ้วชี้ ตัดเอายอดที่กำลังมีตา ยอดกำลังจะโผล่ ยาว 1 นิ้วชี้ (ลงปลูกช่วงต้นฤดูฝน) เอามีดคัตเตอร์ปาดต้นตอตามแนวขวางและปาดตามแนวดิ่ง 2 ข้าง ขนานกัน พอให้ดึงเปลือกออกมาได้ แล้วปาดยอดเป็นลิ่มข้างเดียว นำมาเสียบข้างที่เราดึงเปลือกออกมา แล้วก็พันด้วยพลาสติกใสจากข้างล่างขึ้นบน กันไม่ให้น้ำและอากาศเข้าแผลต่อได้ ทิ้งไว้ประมาณ 2-4 สัปดาห์ หากยอดที่เรานำมาเสียบข้างมียอดโผล่ออกมา ให้แก้พลาสติกที่เราพันออกให้ยอดพันธุ์โผล่จนยาวค่อยตัดต้นตอทิ้ง เราก็จะได้มะม่วงพันธุ์ตามที่เราต้องการ จากนั้นให้หมั่นกำจัดวัชพืช พรวนดิน ใส่ปุ๋ย ประมาณ 2 ปี มะม่วงพันธุ์ใหม่จากยอดที่เรานำมาเปลี่ยนก็จะเจริญงอกงาม แตกกิ่งก้านสาขาออกเป็นทรงพุ่ม และเริ่มออกดอกออกผล เมื่อเริ่มออกดอกออกผลให้ตัดทิ้งก่อน เพราะต้นยังเล็กอยู่ และรอคอยการให้ผลผลิตในรอบต่อไป จะทำให้ได้มะม่วงแบบลงทุนน้อย ประหยัด มีคุณภาพต่อไป
ขั้นตอนการบำรุงรักษา
เมื่อเห็นว่าต้นมะม่วงตั้งตัวได้ดีแล้ว ก็พรวนดิน ใส่ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก คลุมด้วยเศษฟางเศษหญ้าที่โคนต้น ป้องกันไม่ให้ดินคลายน้ำอย่างรวดเร็ว และดูแลยอดมะม่วงไม่ให้แมลงมากัดกินใบอ่อน ยอดอ่อน ต้นมะม่วงขณะเจริญเติบโต กิ่งกระโดงจะพุ่งสูงขึ้น ให้จิกตายอดที่จะพุ่งสูงขึ้นไม่ให้กิ่งยอดมะม่วงขึ้นสูง เป็นการอั้นการเจริญเติบโตของยอด ให้กิ่งมะม่วงแตกกิ่งด้านข้าง ให้ทรงพุ่มแผ่กระจายออกข้าง ให้กิ่งกระโดงอยู่ระดับ 3 เมตร อย่าให้ต้นสูงกว่านี้ เพื่อสะดวกต่อการดูแลและเก็บผลผลิต เมื่อเข้าปีที่ 2 มะม่วงจะเริ่มออกดอกและติดผลให้เห็น ต้องปลิดทิ้งออกทั้งหมด เมื่อเข้าปีที่ 3 ต้องตัดแต่งกิ่งให้ทรงพุ่มเอากิ่งที่ไม่ดีออกให้หมด ให้ทรงพุ่มโปร่งไม่แน่นทึบ เมื่อตัดแต่งกิ่งเสร็จให้ใส่ปุ๋ย สูตร 25-7-7 รดน้ำให้ชุ่ม เร่งให้ต้นแตกใบอ่อน การใส่ปุ๋ยรดน้ำให้เสร็จภายในวันเดียว เป็นการเตรียมให้มะม่วงออกนอกฤดู
หลังจากนั้น ประมาณ 7-10 วัน ต้นมะม่วงจะแตกใบอ่อนพร้อมกันทั้งสวน ระยะนี้ต้องดูแลใบอ่อน ฉีดยาคุมป้องกันแมลงจะมากัดกินใบอ่อน
การเตรียมให้มะม่วงออกนอกฤดู
เตรียมราดสารแพคโคลบิวทราโซลรอบโคนต้น อัตราส่วนตามฉลากที่กำหนดไว้ หมั่นรดน้ำที่โคนต้นที่เราราดสารแล้วให้ชุ่มอยู่ตลอดเวลา หากฝนยังไม่ตก หลังจากราดสารแล้วประมาณ 1 เดือน ให้ใส่ปุ๋ย สูตร 12-24-12 จำนวน 0.5 กิโลกรัม ต่อ 1 ต้น เพื่อเพิ่มการสะสมตาดอก หลังจากนั้นอีกครึ่งเดือนให้ฉีดไทโอยูเรีย 1 กิโลกรัม ผสมปุ๋ย สูตร 13-0-46 จำนวน 1 กิโลกรัม ต่อน้ำ 200 ลิตร ฉีดพ่นคลุมทั้งต้น ไม่เกิน 10-15 วัน มะม่วงจะติดตาดอกพร้อมกัน เมื่อตาดอกออกมาให้เห็นต้องฉีดยาคุมป้องกันเพลี้ยจักจั่น หรือแมงกะอ้ามาดูดกินน้ำเลี้ยงบริเวณช่อดอก จะทำให้ช่อดอกแห้ง หากเป็นหน้าแล้งต้องฉีดพ่นยาป้องกันเพลี้ยไฟลงทำลายช่อดอก จนกระทั่งดอกพัฒนาเป็นผล และต้องฉีดยาป้องกันแมลง และยาฆ่าเชื้อรา
ขณะผลยังอ่อนอยู่ ให้ใช้ยาคาร์เบนตาซิม เพื่อป้องกันดอกร่วงและแมลงมาเจาะผลและขั้วผล จนกระทั่งผลมะม่วงโตขนาดเท่าไข่ไก่ หากเป็นมะม่วงน้ำดอกไม้สีทอง หรือมะม่วงน้ำดอกไม้เบอร์ 4 ให้ห่อผลด้วยกระดาษคาร์บอนและใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ลงทางดิน จะช่วยให้ผลมะม่วงมีน้ำหนักดี
การห่อ
ช่อให้คัดเอาผลที่สมบูรณ์ไม่มีตำหนิ เลือกห่อแค่ 2 ผล และควรบันทึกวันที่ใช้ถุงห่อผลมะม่วงเอาไว้ด้วย หลังจากนั้นก็รดน้ำที่โคนต้นให้ชุ่มอยู่เสมอ ทิ้งไว้ 55-60 วัน ก็สามารถเก็บผลมะม่วงลงมาได้
การเก็บมะม่วง
ที่อยู่ในถุง ให้หักหรือตัดลงมาทั้งช่อทั้งถุง นำมาคัดขนาดผล เปิดถุงควรเปิดอย่างประณีต อย่าให้ถุงขาดหรือผลมะม่วงช้ำจะเสียของ เอาผลมะม่วงมาวางเรียงกันเป็นแถว การวางต้องเอาส่วนหัวผลวางลงเป็นแถวให้ยางมะม่วงไหลลง อย่าให้ถูกผลมะม่วง ส่วนถุงที่ห่อมะม่วงนั้นให้เอาผึ่งแดดให้แห้งแล้วพับเก็บไว้ พอมีเวลาว่างจึงนำเอาถุงมารีดด้วยเตารีดไฟฟ้า ก็จะสามารถนำถุงมาห่อรอบ 2 รอบ 3 ได้ ถุงหนึ่งห่อมะม่วงได้ 4-5 ครั้ง หากถุงไม่ฉีกขาด
ทั้งหมดคือ ขั้นตอนการบำรุงดูแลรักษามะม่วงให้ติดผลนอกฤดู ตามที่คุณจำลอง ดำเนินมาเกือบ 30 ปี หากสงสัย ครูต้นแบบคนนี้ ยินดีให้คำปรึกษา สอบถามได้ที่ คุณจำลอง ขุริรัง เกษตรกรหมู่ที่ 4 บ้านหินลับ ตำบลหนองสวรรค์ อำเภอเมือง จังหวัดหนองบัวลำภู โทรศัพท์ 087-225-3372
………………………………………………………………………………………………………………………………..
พิเศษ! สมัครสมาชิกนิตยสารเทคโนโลยีชาวบ้าน, มติชนสุดสัปดาห์ และศิลปวัฒนธรรม ลดราคาทันที 40% ตั้งแต่วันนี้ – 30 มิถุนายน 63 เท่านั้น! คลิกดูรายละเอียดที่นี่
