ปัจจุบันสังคมของเราเต็มไปด้วยความเครียด ซึ่งแน่นอนว่าเด็กๆ ก็มีโอกาสที่จะต้องเผชิญกับเรื่องยากอันเป็นต้นเหตุของความเครียดเช่นเดียวกัน
เด็กบางคนก็สามารถรับมือกับเรื่องต่างๆ ได้ดี ในขณะที่เด็กบางคนก็ไม่สามารถเข้าใจและจัดการความรู้สึกตัวเองเมื่อต้องเจอสถานการณ์ไม่พึงประสงค์ได้ และความไม่เข้าใจนั้น ทำให้เด็กคิดโทษตัวเอง ตำหนิ และด่าทอตัวเองแทนที่จะนึกหาสาเหตุที่แท้จริงของสิ่งที่เกิดขึ้น
การโทษตัวเอง หรือ self-criticism คือการที่เด็กวิพากย์วิจารณ์ตนเองในทางลบ จนเริ่มนำไปสู่ปัญหาต่างๆ ไม่ว่าจะการทุบตีทำร้ายตัวเอง ไม่มีความมั่นใจในตัวเอง และอาจนำไปสู่ปัญหาทางจิตเวชอื่นๆ ได้ในอนาคต
เด็กที่สุ่มเสี่ยงจะมีนิสัยชอบโทษตัวเองมักมาจากครอบครัวที่คาดหวังกับลูกมากเกินไป รวมถึงลักษณะนิสัยพื้นฐานของเด็กที่เป็นคนอ่อนไหวง่าย และจัดการกับความรู้สึกตัวเองได้ไม่ดีพอ
มาถึงตรงนี้คุณพ่อคุณแม่บางคนอาจเริ่มอยากรู้แล้วว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่าลูกกำลังมีนิสัยชอบโทษตัวเองมากเกินไปหรือเปล่า มีวิธีสังเกตอย่างไร เพื่อที่คุณพ่อคุณแม่จะยื่นมือเข้าไปช่วยเหลือลูกได้ทัน ก่อนที่นิสัยชอบโทษตัวเองจะกลายเป็นปัญหาเรื้อรังกับลูกต่อไปในอนาคต
1. ลูกชอบอยู่กับความผิดพลาดนานเกินไป
เมื่อลูกทำผิดพลาด เช่น สอบได้คะแนนน้อย โดนคุณครูว่า หรือทะเลาะกับเพื่อนที่โรงเรียน แม้เหตุการณ์นั้นจะผ่านไปนานแล้ว แต่ลูกยังคงรู้สึกกังวล เสียใจ และฝังใจกับเหตุการณ์ดังกล่าว
2. ลูกพูดถึงตัวเองในแง่ลบอยู่บ่อยๆ
ถ้าคุณพ่อคุณแม่ได้ยินว่าคำต่อว่าตัวเองจากลูกบ่อยๆ เช่น หนูมันแย่ หนูเป็นเด็กไม่ดี หนูไม่เก่ง เป็นไปได้ว่าลูกอาจอยู่ภาวะเสี่ยงที่จะชอบโทษตัวเองมากเกินไป
ดังนั้นหากได้ยินลูกพูดแบบนี้ คุณพ่อคุณแม่ควรถามลูกว่าทำไมเขาถึงรู้สึกอย่างนั้น และพูดคุยให้เขามองเห็นความสำคัญและข้อดีของตัวเอง
3. การนอนและการกินที่ดูผิดแปลกไป
คุณพ่อคุณแม่สามารถสังเกตได้จากพฤติกรรมประจำวันของลูกว่าผิดแปลกไปจากเดิมหรือไม่ โดยเฉพาะการกินและการนอนที่สามารถเป็นสัญญาณบอกสภาพจิตใจลูกได้เป็นอย่างดี
เช่น หากปกติลูกเป็นเด็กกินเก่งและนอนเป็นเวลา แต่อยู่ดีๆ ลูกก็ไม่ค่อย ไม่ค่อยนอน หรือนอนเยอะเกินไป คุณพ่อคุณแม่ก็ไม่ควรนิ่งนอนใจ เพราะนั่นอาจเป็นสัญญาณที่บอกว่าลูกกำลังเผชิญความเครียดจนเริ่มส่งผลออกมาทางร่างกาย
4. ลูกเป็นเด็กไม่มั่นใจในตัวเอง
เมื่อเริ่มมีการคิดโทษตัวเองเริ่มมากขึ้น ผลกระทบต่อมาที่สังเกตได้ชัด ก็คือลูกจะกลายเป็นเด็กที่ไม่มั่นใจในตัวเอง ไม่สามารถตัดสินใจอะไรด้วยตัวเองได้ ต้องการความช่วยเหลือจากคุณพ่อคุณแม่เสมอ เพราะลูกคิดว่าสิ่งที่ตัวเองคิดนั้นจะนำมาซึ่งความผิดพลาดเสมอ
5. ลูกไม่สามารถชื่นชมตัวเองได้
ตามปกติแล้ว เด็กหรือแม้แต่ผู้ใหญ่เองย่อมรู้ว่าตัวเองเก่งหรือไม่เก่งอะไร สิ่งที่ทำนี้เรียกว่าประสบความสำเร็จหรือไม่ และเราย่อมสามารถนึกชื่นชมตัวเองอยู่ในใจและยินดีที่จะรับคำชมจากผู้อื่นด้วย
แต่เด็กที่ชอบโทษตัวเอง แม้จะรู้แก่ใจว่าสิ่งที่ตัวเองทำนั้นดีหรือประสบความสำเร็จอย่างไร เด็กก็จะรู้สึกว่าตัวเองไม่เหมาะสมกับคำชมนั้น เพราะคิดว่าตัวเองยังทำได้ไม่ดีพอ ถ้าคุณพ่อคุณแม่ปล่อยให้ลูกรู้สึกอย่างนี้มากเกิดไป จนทำให้ลูกมองไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง และเติบโตไปเป็นผู้ใหญ่ที่ไม่เคารพตัวเองและขาดความเชื่อมั่นในตัวเองต่อไปได้
อ้างอิง
