เวทีและเวลา - ศุ บุญเลี้ยง

บนเวทีบรรยาย เราอาจจะได้รับเวลามาใกล้เคียงกัน คือคนละ ชั่วโมงสองชั่วโมง 

ถ้าคุณไม่ใช่นักบรรยายมืออาชีพ หรือถนัดทอล์คโชว์แล้วละก็ เวลาสองชั่วโมงก็ถือว่า เต็มกลืนกับการนำพาผู้ฟังให้ติดตาม

ผู้ฟังไม่ได้มีชีวิตอยู่กับเราสองชั่วโมง ก่อนหน้านั้นเขาอาจจะฟังมาแล้ว สองสามชั่วโมง ที่ยิ่งกว่านั้นเขาอาจจะฟังมาแล้วสองสามวันด้วยซ้ำ

การแต่งตัวของแต่ละคนอาจจะไม่แตกต่างกันมาก ถ้าไม่สุภาพก็ใส่ชุดที่มีสไตล์ของตน

แต่การเตรียมตัวเพื่อจะขึ้นไปบรรยายของแต่ละคน อาจแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง

ขณะที่ผมกำลังจะเข้านอน ในศูนย์อบรมของมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง เพราะคิดว่าการบรรยายให้นักอยากเขียนฟังเป็นงานอันคุ้นเคยพอสมควร เตรียมกีต้าร์ตัวน้อยไว้ดีดประกอบการบรรยาย ฟังสบายผ่อนคลาย ก็น่าจะเพียงพอแล้ว

ก่อนนอนแวะไปเคาะประตูอีกห้อง ทักทายสหายร่างใหญ่ นักเขียนนาม ‘บินหลา’ กำลังกางแผนที่สมัยโบราณ ซึ่งจัดวางรูปร่างของแต่ละทวีปไม่เหมือนกับที่เราคุ้นตา เขาบอกว่า ถ้าประเทศจีนเป็นคนทำแผนที่ ประเทศจีนก็จะอยู่ตรงกลางๆ ของแผ่น ภาพโลกตะวันออกตะวันตกก็จะโยกย้ายไม่ใช่แบบที่เราเคยเห็นเคยเรียน

ในห้องยังมีน้องสต๊าฟอีกคนซึ่งถูกขอให้มาช่วยฟังว่าพรุ่งนี้ต้องมีหน้าที่อะไรในการช่วยเหลือ

แม้ผ่านไปนับสิบปีผมยังจำคำบรรยายนั้นได้จนบัดนี้

เขาบอกกับน้องๆ นักอยากเขียนซึ่งนั่งฟังบรรยายหน้าสลอนว่า 

“โทรศัพท์มีหลายรุ่นให้คุณเลือก คุณควรเลือกโทรศัพท์รุ่นที่เหมาะสมกับความเป็นนักเขียน”

แล้วเขาก็หยิบโทรศัพท์เครื่องเก่าๆ ออกมาจากกระเป๋า

“นั่นคือ..มัน ควรเป็นโทรศัพท์รุ่นที่ไม่ควรจะโทรออกได้ง่ายๆ และจะยิ่งดีถ้ารุ่นนั้นรับสายก็ไม่ได้ เพราะมันจะแย่งเวลาทำงานเขียนของคุณ

ว่าแล้วเขาก็โยนโทรศัพท์..ออกไปข้างๆ ห้องให้พ้นตัว 

ผู้ฟังอ้าปากค้าง หน้าเหวอ

วันนั้นโทรศัพท์ไม่ตกพื้นไม่พังพินาศเพราะ มีน้องสต๊าฟช่วยรับไว้ทัน ตามที่ตกลงกันเมื่อคืน

ผมเคยชวนบินหลาไปบรรยายสั้นๆ บอกว่ามีงบไม่กี่พัน ช่วยๆ กันหน่อยนะ พอถึงเวลาเขายกอุปกรณ์ไปสองกระเป๋า จริงๆ อยากจะใช้คำว่าสองกระสอบ เพราะกระเป๋าแต่ละใบใหญ่ด้วยบรรจุ ตุ๊กตา เสื้อผ้า จานเปล นานาอุปกรณ์ประกอบ

เขาบอกกับผู้ฟัง ที่เขียนกันมาว่า ‘หน้าบานเป็นจานเชิงน่ะ’ เคยเห็นกันหรือเปล่า

ใช่จานแบบนี้ไหม แล้วก็ควักจานออกมาวาง

ถ้าเอาจั่นกับดักเสือมาได้เขาก็คงเอามาวางตอนบอกว่า เวลานึกจะบรรยายว่า ‘เสือติดจั่น’ เคยเห็นจั่นกันหรือเปล่า ทำไมชอบยกเอามาเขียนกันจัง

บางสิ่งเอามาไม่ได้เขาอาจจะหาภาพมาให้ชม

แต่ถ้าของที่ต้องดมอย่างดอกหมากดอกกระถิน

เขาเปิดเพลง หอมเอยหอมดอกกระถิน แล้วก็หยิบดอกกระถินออกมาให้ผู้ฟังดม ว่ามันหอมจริงไหม

เจ้าแม่สร้อยดอกหมาก เป็นเรื่องราวที่เคยได้ยินมาหลายครา ถ้าคุณไปอยุธยาแล้วบินหลาพาทัวร์เขาจะล้วงเอาดอกหมากมาให้เราดม

บางครั้งเขากล่าว อยุธยาเคยรุ่งเรืองแค่ไหนดูจากขนาดของแผนที่นี้ ว่าแล้วก็จุดไฟเผาแผนที่นั้นต่อหน้าต่อตา แต่ก่อนจะมอดไหม้จนหมด  เขาตะปบส่วนที่เหลือไว้ในอุ้งมือ  ตอนนี้เหลืออยุธยาเพียงเท่านี้…และเราจะได้ไปชมกัน

นั่นคือทริปชมเมืองเก่าอยุธยา

ณ เมืองเก่าสุโขทัย เขาพาผู้ชมเดินไปชมศิลาจารึก เขาอธิบายว่า ภาษาในศิลาจารึกเขียนอักษรแบบไหน เขาสอนให้ลูกทัวร์หัดเขียนชื่อตัวเอง เป็นภาษาโบราณ แล้วเอาเข้าเครื่องปั๊มทำเป็นป้ายติดหน้าอก  ยังไม่พอ  เขายังสั่งให้ทำไว้เผื่อคนเขียนไม่ได้  ทำเผื่อคนทางบ้าน ให้เป็นที่ระลึก มีหรือใครจะไม่ระลึกถึงการเดินทางหนนั้น

ผมเคยเห็นเขาหยิบบาร์บีคิวออกมาจากถุง ประกอบการบรรยายแล้วอธิบายว่า บาร์บีคิวไม่ได้เสียบกันมั่วๆนะ การจัดเรียงลำดับของ มะเขือเทศ เนื้อ สับปะรด เป็นการวางแผนของคนคิด เพื่อจะเรียกน้ำย่อย ไปจนถึงกระบวนการทำงานของการเผาผลาญอาหาร

การเตรียมตัวบรรยายของแต่ละคนจึงใช้เวลาไม่เท่ากันความประทับใจในเนื้อหาคุณค่าที่ผู้ฟังจะได้รับไม่อาจนับเป็นจำนวนชั่วโมงซึ่งพูดอยู่บนเวที

นักปราชญ์ของประเทศไทยเคยได้รับการเชิญไปบรรยาย ผู้เชิญบอกว่าด้วยความเกรงใจอาจารย์ไปพูดอะไรสักครึ่งชั่วโมงก็พอ 

อาจารย์บอกว่า ถ้าให้บรรยายสั้นๆแค่นั้นขอเตรียมตัวนานหน่อย สักสองสามเดือนก็จะดี เพราะว่ากว่าจะคิดวิธีบรรยายให้กลมกล่อมได้สรรพสาระในเวลาสั้นๆ นั้น ต้องใช้เวลานานๆ ในการเตรียมตัว แต่ถ้าให้บรรยายสองสามชั่วโมงอันนี้ไม่ต้องเตรียมมากพูดไปเรื่อยๆเดี๋ยวก็หมดเวลา

ประธานาธิบดีวูดโรว์ วิลสันเคยกล่าวไว้ “ถ้าเป็นสุนทรพจน์นาน10 นาทีต้องใช้เวลาเตรียมตัว2 สัปดาห์แต่ถ้าสามารถพูดนานแค่ไหนก็ได้ไม่ต้องเตรียมตัวเลย”

เราจึงได้ยินว่า นักบรรยายเก่งๆ อาจจะยืนอยู่บนเวทีเพียงยี่สิบนาทีแต่ทำการบ้านเตรียมตัวมาอย่างดี คัดสรรให้เหลือภาพเพียงไม่กี่ภาพ ลดทอนถ้อยคำ ไม่พร่ำไม่พล่าม แต่พูดจาเข้าเป้าตรงประเด็นและมีอารมณ์ขันอันบรรเจิด ให้ตราตรึงใจผู้ฟังจนกระทั่งลืมไม่ลงนั้น ล้วนแล้วแต่ต้องเตรียมตัวเตรียมการ อาจจะนานและนานกว่าที่เราคิด

กรณีของบินหลา เมื่อต้องบรรยายถึงการขัดเกลางานเขียนของตัวเองให้ดูดีขึ้นนั้น เขาอุปมาว่าคุณจะเห็นได้จากหน้าตาของผมในตอนนี้ ซึ่งไว้หนวดเครารกรุงรัง แล้วเขาก็เดินออกจากห้องบรรยายไป  ทุกคนในห้องนั่งรอด้วยความงงงวย เพราะผู้บรรยายเดินหายเข้าห้องน้ำไป  แล้วเขาก็กลับมาด้วยรูปลักษณ์ใหม่หลังจากหายเข้าไปโกนหนวดโกนเคราแล้วถามผู้ฟังว่าดูดีขึ้นไหม?

ทุกคนอึ้งๆ แต่ก็ตอบตรงกันว่า ‘ดูดีขึ้น'

ส่วนผมอยู่ใกล้ๆ เห็นชัดกว่าคนอื่นบอกเขาว่า ‘ดูดีแต่มีเลือดซิบๆสงสัยมีดโกนจะบาด’ 

วันนั้นจากแบบสอบถามวัดคะแนนความพึงพอใจของผู้ฟังเขาได้ร้อยเต็มร้อย

แถมด้วยสำลีซับเลือดและแอลกอฮอล์ฆ่าเชื้อที่เขาไม่ได้เตรียมมา

ติดตามบทความใหม่ ๆ จากศุ บุญเลี้ยง ได้ทุกวันพุธ บน LINE TODAY และหากสามารถอ่านบทความอื่นได้ที่เพจศุ บุญเลี้ยง