เชื่อไหมว่ามีมนุษย์เพียง 2 เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่คิดนอกกรอบได้ ?
นี่มาจากการวิจัยชิ้นหนึ่ง พบว่าในวัยเด็ก เราคิดนอกกรอบตลอดเวลา แต่เมื่อโตขึ้น ความคิดนอกกรอบถูกหลักการ กฎเกณฑ์ กติกา ฯลฯ ครอบงำ จนเมื่อถึงอายุ 25 จะเหลือเพียง 2 เปอร์เซ็นต์เท่านั้นที่คิดนอกกรอบได้
หลายคนมีความคิดสร้างสรรค์ดี แต่เมื่อเข้าไปทำงานในองค์กรที่มีกรอบคิดใหญ่บดบัง ก็ไม่สามารถข้ามไปสู่นวัตกรรมหรือความคิดสดใหม่
องค์กรใหญ่มีคนมาก จำเป็นต้องมีกฎกติกา ระบบที่ชัดเจน ซึ่งเป็นสิ่งดีหากฟันเฟืองทุกชิ้นทำงาน แต่ถ้าใช้ไม่เป็น หรือยึดติดในระบบมากเกินไป ก็อาจกลายเป็นกับดักของกรอบคิด และที่ร้ายที่สุดคือการสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่เดินตามกฎเป๊ะ ไม่ยืดหยุ่น กระดิกตัวไม่ได้
บางครั้งเมื่อมีการระดมความคิด ไอเดียที่ดีอาจถูกยิงทิ้งเพราะมันไม่ตรงกับ ‘รัฐธรรมนูญ’ หรือ mission ขององค์กร บางครั้งองค์กรบางแห่งก็หนีไม่พ้นกับดักของการยึดติดกับบุคคลเพราะบางครั้งเจ้านายก็คือกรอบคิดขององค์กร!
ความไม่กล้าคิดนอกกรอบแบบนี้กลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า mindset
เป็น ‘เม็ดทราย’ แห่งองค์กร
‘เม็ดทราย’ แห่ง mindset ละเอียด เข้าตาแล้วมองไม่เห็น หรือเห็นไม่ชัด
‘เม็ดทราย’ ก็คือกรงความคิดที่มองไม่เห็นและขังเราไว้
‘เม็ดทราย’ ก็คือน้ำชาเต็มถ้วย ไม่เทออก ก็ไม่สามารถเติมชาใหม่ได้
เมื่อคิดว่าเปลี่ยนไม่ได้ ก็เปลี่ยนไม่ได้ และอยู่กับโลกเดิมต่อไป ไม่สามารถหลุดพ้นจากสถานะที่เป็นอยู่
……………
อย่างไรก็ตาม โลกเราก็มีของใหม่เกิดขึ้นตลอดเวลา แม้ในโลกธุรกิจที่แทบไม่มีอะไรใหม่สดร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่ว่าอะไรก็มีคนคิดมาแล้ว กระนั้นก็ยังมีคนคิดนอกกรอบ และมองจนเห็นโอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ ได้เสมออย่างไม่น่าเชื่อ
องค์กรธุรกิจแห่งหนึ่งชื่อ Skillshare คิดนอกกรอบว่าการศึกษาไม่จำเป็นต้องอยู่ในห้องเรียน อาจารย์ก็ไม่จำเป็นต้องจบสูงๆ จึงก่อตั้งธุรกิจสอนหนังสือแบบ ‘อาหารตามสั่ง’ สอนทุกวิชาที่อยากเรียน และต่อมาพัฒนาเป็นโมเดล ‘บุฟเฟต์’ จ่าย 10 ดอลลาร์ เรียนกี่วิชาก็ได้
บริการ Uber ก็เกิดขึ้นโดยมองนอกกรอบ มองพ้นจากระบบการขนส่งแบบเดิมไปอีกขั้น และใช้ประโยชน์จากระบบการสื่อสาร
ธุรกิจ Airbnb ก็เช่นกัน มันออกแบบให้ใช้ประโยชน์จากห้องพักว่างเปล่าเป็นเงินทอง กลายเป็นธุรกิจขนาดยักษ์ระดับหมื่นล้านดอลลาร์
การคิดค้นเงินสกุล บิตคอยน์ ก็ต้องคิดนอกกรอบ ใครจะคิดว่าการสร้างเงินสกุลใหม่เป็นไปได้!
แม้กระทั่งไอเดียง่ายๆ เช่น การช่วยลูกค้าเก็บคูปองลดราคา ก็กลายเป็นธุรกิจได้ เช่นที่ Hukkster ทำเครื่องมือการช็อปปิ้งฟรี หลักการคือช่วยให้ช็อปปิ้งง่ายขึ้นและประหยัดขึ้น เนื่องจากลูกค้าไม่มีทางที่จะติดตามโปรโมชั่นทั้งหลายในท้องตลาดได้ครบ เว็บนี้จึงรวมและแจ้งรายละเอียดของคูปองและโปรโมชั่นทั้งหมดที่ลูกค้าสามารถใช้ได้ ทำให้การจับจ่ายประหยัดที่สุด
เหล่านี้เป็นตัวอย่างของโมเดลธุรกิจที่คิดของใหม่จากของเก่า จะทำอย่างนี้ได้ต้องสามารถล้างเม็ดทรายแห่ง mindset ออกจากนัยน์ตา จนเห็นภาพชัดแจ้ง
ทว่าการล้างเม็ดทรายออกจากตาอย่างเดียวยังไม่พอ ยังต้องมีทัศนคติที่ดีด้วย
Success = good attitude - bad mindsets
บางครั้งการพัฒนาไปข้างหน้ามิเพียงต้องเทชาถ้วยเก่าออก คือทลายกรอบคิดหรือ mindset เดิม ยังต้องเติมชาใหม่คือทัศนคติ (attitude) ที่ดีด้วย
ยอดนักประดิษฐ์ ธอมัส เอดิสัน มีทัศนคติว่าทุกอย่างเปลี่ยนแปลงได้ คิดว่าทุกอย่างสามารถสร้างสรรค์ขึ้นได้ เปลี่ยนโลกใหม่ที่ดีขึ้นได้ สตีฟ จ็อบส์ มีทัศนคติว่า ทุกอย่างเป็นไปได้ ไม่ยอมรับวลี “ทำไม่ได้” โดยเด็ดขาด
ความสำเร็จด้านสิ่งประดิษฐ์หรือนวัตกรรมของเอดิสันและจ็อบส์ไม่เพียงมาจากความสามารถทลายกรอบคิดเดิม แล้วเติมชาใหม่ แต่มาจากการมี attitude ที่ดีด้วย
ปราศจากทัศนคติแบบนี้ ก็ไม่มีทางเปลี่ยนโลกได้
หากเทียบกับนักกีฬา attitude ที่ดีคือเชื่อว่าชนะได้ และปราศจาก mindset ที่กำหนดว่ามีเพียงวิธีเดียวที่จะชนะ
เมื่อใดก็ตามที่คิดว่ามีเพียงหนทางเดียวที่กระทำเรื่องหนึ่ง ก็อาจแปลว่า ‘เม็ดทราย’ แห่ง mindset ยังไม่หลุดจากนัยน์ตา
……………
วินทร์ เลียววาริณ
